Презентация по казахской литературе на тему «Шешендік ?нер »
Ақмола облысыЖарқайың ауданының «Білім бөлімі» ММ «Нахимов негізгі мектебі» ММ Асылбекова Лаззат Жаңбыршықызықазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі, білімі – жоғары, еңбек өтілімі –16 жыл, санаты екінші.Қазақ әдебиетіненавторлық бағдарлама«Шешендік өнер »
Педагогикалық ұстанымым: Өзiм ғана үйренбейӨзгенi де үйретуМен бiлгендi Басқалар да бiлсiн
Мәнді дәстүр – шешендік сөз Бүгінгі бала – ертеңгі ел иесі. Сол болашақ ел иесі Отанының қадір қасиетін сақтауға, оның мәртебесін арттырып отыруға атсалысар азамат болып өсуі қажет. Шешендік сөз бата -тілектен бастап, бүкіл өнеге, өсиет сөздерді қамтиды. Жас ұрпақтың өзінің ана - тілінде еркін мүдірмей сөйлеу үшін зор мақсат – тілін дамыта оқыту қажет. Сол себепті де шешендік сөз және сөз мәдениетін дамыту мен қатар ой - өрісін, дүниетанымын қалыптастыру арқылы ұлттық ерекшеліктерімізді анықтаймыз. Тарихымызды білмей, ешқайда бара алмаймыз. Болашақ үшін тарихты білу міндет. Олай болса, сол тарихи әдеби мұраның бірі – шешендік сөздер. Шешендік сөз бата -тілектен бастап, бүкіл өнеге, өсиет сөздерді қамтиды. Жас ұрпақтың өзінің ана - тілінде еркін мүдірмей сөйлеу үшін зор мақсат – тілін дамыта оқыту қажет. Оқушылардың тілін дамыту қазіргі кезде оқу - тәрбие ісіндегі басты мәселе деп танимын. Сол себепті де шешендік сөз және сөз мәдениетін дамыту мен қатар ой - өрісін, дүниетанымын қалыптастыру арқылы ұлттық ерекшеліктерімізді анықтаймыз.
Түсініктемехат Ауыз әдебиеті- жазба әдебиетінің анасы. Шешендік сөз – халық даналығы, ақыл – ойдың құймасы, әдеби тілдің бастауы Б.Адамбаев.Шешендік сөздер деп қазақ халқының өмірінде арғы – бергі кезеңдерде ғұмыр кешкен белгілі бір тарихи тұлғалар (айталық атақты би,ақын,шешен.ел бастаған батыр мен басшыт.б.) есімдеріне байланысты айтылатын өнегелік мағына – мазмұны терең сөздерді айтады.Мұндай сөздер елді,туған жерді сүюге, батырлық пен елдікті,ізгілік жақсылықты дәріптеп,әділдік үшін күресуге,ел қамын ойлайтын қамқор азамат болып өсуге тәрбиелейді. Қазақ қашанда сөз қадірін жоғары бағалап,қандай да «Аталы сөзге арызға ғана бас имейді» деп уәжге тоқтаған, өзі де пікірін шебер де, оралымды өрнектеп айта білген ділмәр халық қой. Өз тәжірибемді оқыту барысында алдымен мақсатым – баланы субъект ретінде оқу ісіне өзінше қызықтыратын оған қабілетін арттыратын жағдай туғызу.Оның бастысы оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың оқудағы іс - әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіру, өз бетінше білім алу үрдісінде бірлесе әрекет ету.
Нағыз сабақ – ол әрқашан диалог,іздену дайындалу, үйрене, кеңесе, шәкірттер болашағын ойлай жасаған еңбек пен тәжірибенің бірлігі. 7-9 сыныптарда «Шешендік өнер » атты факультатив сабағы жыл бойына 34 сағат жоспарланып жүргізілді. Мына сияқты сабақтар: «Шешендік сөз туралы ұғым», «Үш бидің тағылымы», «Сөз асылы шешендік» т.б. өткізілді. Бұл сабақтарда оқушылар шешендік – шексіз білімнен, терең ойдан, асқан парасаттан туатын өнер екендігін білді.Сонымен қатар шешен сөйлеудің ең негізгі сыры – баланың жастайынан – ақ ән,күй,жыр, ертегі,аңыз естіп өсуінде екенін білді. Оқушылар шешендік мәдениеттің басты талабы сөздерді орынды жұмсай білумен байланысты екендігін сабақ барысында үйренді. Шешен тілін нақ мынандай түрде болуы керек дегенді ешкім де нақты түрде айта алмас еді. Өйткені сөйлеу,ойлау әркімнің табиғи болымысына қарай сан алуан. Оқушылар өздерінің ой – көзқарасын жеткізу,пікірін қорғай білу және шешен адамдар ел ішінде дау – шараға араласып,ел ішінде шешімін таппай жатқан әртүрлі жанжалдарды, ру,жүз арасындағы жайлы мағұлматтар алды. Сонымен қатар шешендер билік айтқан кезде қарасөзбен емес, тақпақтап, мақалдап сөйлейтіндігі жайлыда сабақ барысында да айтылды.
Мақсаттары мен міндеттері:Қазақ халқының даналығы мен дәстүрлі шешендік асыл қазынасын оқыту; мән – мағынасын ашу.Шешендік сөздердің мазмұны мен құрылысына түсініктер беру.Ой зерделігінен туып, халық жүрегіне ұялаған парасатты шешендікті таныту, тарихымызды танытып, ұлттық намысымызды оятып, рухымызды көтеретін би – шешендер сөздерін саралап, жүйелеу барысындағы ой – толғаныстар. Сөз тереңдігін түсініп, бағалай білуге, сұлулық сезіміне баулу.Қазақ халқының шешендігі жайында айтылған пікірлермен таныстыру.Ата – баба салт – дәстүрін қастерлеуге тәрбиелеу. Оқушыларға халықтың негізгі қызметтері мен шаруашылықтарымен таныстыру. Халқымыздың ұлттық дербестігін сақтай отырып, елімізді өркениетті елдер қатарына қосу.
Жұмыс жоспары:
Реттік №Сабақ №Сабақ тақырыбыСағат Мерзімі Негізгі материалМіндетті материалСабақтың түріСабақтың әдісі1.1.Кіріспе. Шешендік өнер туралы түсінік1Шешендік өнер курсы бойынша түсінік.Аралас сабақ. Сұрақ-жауап, іздендіру, талдау2-32-3Шешендік өнер – сөз мәйегінің қайнар көзі2Ұлттық шешендік өнер туралы түсінікЖаңа сабақты игеруЛекция түрінде, сұрақ-жауап4-54-5Шешендік өнердің тарихы мен талаптары 2Қазақ шешендігінің кезеңдеріЖаңа сабақты игеруЭссе жазуМақал-мәтелдер жаттау66Дебат өткізуге дайындық1Қазақ шешендік өнерінің кезеңдері.АралассабақСұрақ-жауап,тілдамыту,іздендіру77Пікір алмасу және ерекшеліктері1Ойбөліс пен пікірталасАралас сабақСұрақ-жауап,түсіндіру,пікірталас, дебат8-98-9Ұлттық шешендік өнердің зерттелуі2Ұлттық шешендік сөздерді зерттеген ғалымдарДәстүрлі сабақСұрақ-жауап,Түсіндіру
1010Шешендік өнер – өмір өрнегі1Өмірдегі сөз мәдениетінің қолдану аясыЖаңа сабақты игеруСұрақ-жауап,Түсіндіру1111Сөйлеу мәдениетінің әдеби – эстетикалық ғибрат1Сөйлеу мәдениеті жайлы түсінік беруЖаңа сабақты игеруСұрақ-жауап,Түсіндіру1212Сөз асылы шешендік.1Шешендік өнерінің дамуына қажетті алғы шарттарҚалыптан тыс-саяхат сабақСұрақ-жауап,пікірталас13 -1413-14Бата – тілектердің тәрбиелік маңызы2Бата – тілектерді жаттатуЖаңа сабақты игеруСұрақ-жауап,Түсіндіру15-1615-16Мақал – мәтелдер2Мақал – мәтелдердің қолданылуыЖаңа сабақты игеруСұрақ-жауап,Түсіндіру1717Жаңылпаштар мен жұмбақтар1Ой ұшқырлығын,есте сақту қабілетін қалыптастыруЖаңа сабақты игеруСұрақ-жауап,Түсіндіру181918-19Термелер және шешендік толғаулар 1Жаттауға беруЖаңа сабақты игеруСұрақ-жауап,Түсіндіру2020Шығармашылық жұмыс1Тапсырмалар беріледі.Қорытынды сабақРебус, тестқұрастыру212221-22Қазақ тарихындағы белгілі шешендер мен билер соты2«Жеті жарғы» Сотта қолданылатын шешендік сөзАралас сабақСұрақ-жауап,түсіндіру, эссе жазу23-2423-24Төле бидің тағылымы2Төле бидің нақылдары. «Қарлығаш би» жырыАралас сабақРебус, тест құрастыру
25-2625-26 Қазыбек би және Әйтеке би2Билер сөзі, мазмұны, көркемдігіАралас сабақШығармашылық жұмыс,слайдтар жасау27-2827-28Жиренше шешеннің нақыл сөздері. «Жиренше мен хан» аңыз әңгімесі2«Жиренше мен хан» аңыз әңгімеЖаңа білім беру сабағыБаяндау, түсіндіру, әңгімелей білу2929Нәтиже сабақ.Тест тапсырмалары1 Шешендік сөз өнерінен және шешендер өмірінен алған білімдерін тиянақтауҚорытынды сабақТест, деңгейлік тапсырма30-3130-31Шешендік сөз өнерінің айтыс жырындағы көрінісі2Шешендік сөздің сапасы. Сөз дәлдігіЖаңа білім беру сабағыБаяндау, сұрақ-жауап, мәселе қоя іздендіру32-3332-33Айтыс. Біржан мен Сара айтысы2Айтыстың түрлері мен ерекшеліктерін және осы күнгі айтыс өнеріДәстүлі сабақСұрақ-жауап, түсіндіру,кестемен жұмыс, шығармашылық жұмыс3434Қорытынды.1Тест тапсырмасымен жұмысҚорытынды сабақТест және деңгейлік тапсырмалар
Жай мұғалім – хабарлайды,Жақсы мұғалім – түсіндіреді,Керемет мұғалім – көрсетеді,Ұлы мұғалім – шабыттандырады. Уильям Уорд
Ұстаздық еткен жалықпас, Үйретуден балағаАбай
Педагогикалық қызыметтегі қол жеткізген жетістіктері:{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}№Оқушының аты- жөні:Байқау атауларыАлған орындары1Сапарбек Сабина«Жарқын болашақ» қазақ тілі олимпиадасының «Сөз шеберлер» бағытыДиплом 2 орын 2015-20162Әмірқаш Ғұмырбек«Жарқын болашақ» қазақ тілі олимпиадасының «Сөз шеберлер» бағытыДиплом 3 орын2014-20153Әмірқаш Ғұмырбек«Жарқын болашақ қазақ тілі олимпиадасының «Әнші бұл - бұлдар» бағыты Диплом 2 орын 2014-20154Сапарбек Сабина«Жарқын болашақ» қазақ тілі олимпиадасының «Жас ғалымдар» бағыты Диплом 2 орын 2014-20155Сапарбек СабинаАудандық XYI Абай оқуларының «Өлең – сөздің патшасы ,сөз сарасы» Диплом 2 орын 2014-2015
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}6Әмірқаш ҒұмырбекАудандық XYI Абай оқуларының «Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда» Диплом 2 орын 2014-20157Әмірқаш ҒұмырбекАудандық XYII Абай оқуларының «Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда» Диплом 2орын2015-20168Әмірқаш ҒұмырбекАудандық YI Махамбет оқуларының « Тартынбай сөйлер асылмын» Диплом 2орын2015-20169Әмірқаш ҒұмырбекАудандық YI Махамбет оқуларының « Тартынбай сөйлер асылмын»Диплом 2орын2014-201510Әмірқаш ҒұмырбекАудандық YI Махамбет оқуларының « Ел қорғауға әзірміз» Диплом 2орын2014-201511Жусупбеков СаяжанАудандық YI Махамбет оқуларының « Ел қорғауға әзірміз» Диплом 1 орын2015-201612Богуславская СветланаАудандық қазақ тілі пәнінен олимпиадаДиплом 2 орын2015-201613Сапарбек Сабина«Фариза, Фариза қыз, Фариза жан » атты аудандық көркем сөз оқу байқауыДиплом 2 орын2016-2017
Күннің қуаты – сәулесінде,Ұстаз қуаты - шәкіртінде
Білімің - бақытың - бағың,Байлығың, өмірің , нұрың.Адамдық мінезің тағың,әкеліп беретін білімің.
“Ер қорғауға әзірміз”-атты аудандық жарыстың бас жүлдегері.
9 сынып оқушысы Сапарбек Сабина
“ Ғалымбек Әбілқайырұлының өмірі мен шығармашылығы” атты ғылыми жұмыста шәкіртіне сұхбат алу кезі
Шешендік өнер – халық даналығы, ақыл – ойдың құймасы, әдеби тілдің бастауы... Б .Адамбаев