Жасушаны? б?лінуі. Митоз 10-сынып
§30. Жасушаның бөлінуі. Митоз
Жасуша бөлінуінің үш жолы бар: Митоз немесе күрделі бөліну (дене жасушалары)Амитоз немесе тікелей бөліну (қарапайымдар)Мейоз күрделі бөліну (жыныс жасушалары)Дене жасушаларының бөлінуіде үш кезеңнен тұрады.Ядроның бөлінуі-кариокинезЦитоплазманың бөлінуі-цитокинезБөлінуге дайындық кезең-интерфазаИнтерфаза үш кезеңнен тұрады:Синтез алдындағы кезең (G1)Синтез кезеңі (S)Синтезден кейінге кезең (G2)
Синтез алдындағы кезең (G1)НуклеотидтерАминқышқылдарыФерменттерАТФ молекулласы2. Синтез кезеңі (S)ДНҚ молекуласы синтезделіп, екі есе артады.РНҚ және нәруыз молекуласы көп мөлшерде синтезделеді.Хромасомалар екі еселеніп, әрқайсысы екі бөліктен тұрады. Оларды хроматидалар деп атайды.
Синтезден кейінге кезең (G2)ДНҚ мөлшері өзгермейдіРНҚ мен нәруыздың синтезделуі жалғасадыЭнергия жинақталадыИнтерфазада митоз процесіне қажетті заттар синтезделеді, сондықтан интерфазаны дайындық кезеңі деп атайды.
Митоз (кариокинез) -ядроның бөлінуі. Бес фазадан тұады.ПрофазаПрометафазаМетафазаАнафазаТелофаза
Профаза
Прометафаза Метафаза
Анафаза
Телофаза
А м и т о з Хромосомаларда құрылымдық өзгерістер байқалмайдыАхроматин жіпшесі пайда болмай-ақ, ядро екіге бөлінедіБір ядродан бірнеше ядролар пайда боладыАмитоз арнайы және патологиялық ұлпаларда кездеседіЖасушаның осындай жолмен бөлінуін 1841 жылы Ремак анықтаған.
Митоздың тұқым қуалаушылықтағы маңызыМитоздық бөліну-өсу процесінің маңызды кезеңіАналық жасушадағы митоз барысында пайда болған генетикалық материал жас жасушаларға тең бөлінедіБөлінгеннен кейінгі жас жасушалардағы хромосомалардың саны аналық жасушалардағы хромосомалар санына сәйкес келедіМитоз процесі зақымдалса, хромосомалар санында ауытқулар пайда болады. Хромосомалар артады немесе кемиді. Жасуша өзгеріске ұшырап, тіршілігін жояды немесе муиацияға ұшырайды.
АдамғыСкерда өсімдігіндегіТауықтағы Масадағы Хромосомалардыңдиплоидтыжиынтықтары
Хромосомалардың толық жиынтығы диплоидты (2n), жартысы гаплоидты (1n).Адамда хромосома диплоидты-46, тауықта-78, скерда өсімдігінде-6. Адамның 46 хромосомасы бірігіп, 23 жұп құрайды. Оның 22 жұбы аутосомалық хромосомалар, 1 жұбы жыныстық хромосома деп аталады.
Үй тапсырмасы§30. Жасушаның бөлінуі. Митоз Тақырыптың түйініСұрақтар мен тапсырмаларКесте толтыру