Есту м?шесі ??ла?ты? ??рлысы мен ?ызметі (презентация)
Алматы облысы,Панфилов ауданы,Головацкий атындағы орта мектеп биология пәнінің мұғалімі Рысбаева.Г.Б
Есту мүшесі, құлақтың құрылысы, қызметі,құлақ аурулары
Мақсаты:Сабақта сыни –тұрғыдан ойлау әдісін пайдалана отырып, есту мүшелері құлақтың, құрылысын білу, есту мүшесінің гигиеналық ережелерін білу.
Психологиялық ахуалда қалыптастыруЕкі көз не үшін керек?Бір жақсылық көру үшін керек.Екі құлақ не үшін керек?Ақыл кеңес тыңдау үшін керек.Екі қолың не үшін керек?Елге көмек беру үшін керек.Екі аяқ не үшін керек?Шетте жүрсең, туған жерге жету үшін керек.
сыртқыҚұлақтың құрылысы ортаңғы ішкі
Құлақтың құрылысы. СырғимағыҚұлақ қалқаныЕсту жолыДабыл жарғағыЕсту сүйектеріИірім түтігі
Құлақтың құрылысы мен қызметі{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}БөліміҚұрылысының ерекшелігіАтқаратын қызметіСыртқы құлақҚұлақ қалқаны,дыбыс жолыАуадағы дыбыс тербелістерінОртаңғы құлақ Дыбыс сүйекшелерінен турадыДыбыс толқынын өткізедіІшкі құлақҚуыстар мен иірімДыбысты естидіесту мүшесішесіСыртқы құлақОртаңғы құлақ Ішкі құлақ Құлаққалқаны Сыртқыдыбыс жолыДыбыс сүйекшелері БалғашықТөс СүйектіЖарғақтыШытырманҮзеңгі
Сыртқы құлақҚұлақ қалқаны дыбыстарды қабылдауға бейімделген. (43-сурет)Сыртқы есту жолдары құлақ қалқанын ортаңғы құлақпен байланыстырады сыртқы құлақ ортаңғы құлақтан дабыл жарғағы арқылы бөлінеді.
Ортаңғы құлақОртаңғы құлақ самай сүйегінде орналасқан және ол есту сүйекшелері бар тар қуыс болып табылады.Ортаңғы құлақ қуысы жұтқыншаққа ашылатын есту түтігіне (евстахий) өтеді 44-сурет. Бұл дабыл жарғағы мен ортаңғы құлақ қуысында қысымды атмосфералық қысыммен теңестіруге мүмкіндік береді.Осыған байланысты дабыл жарғағы дыбыс тербелістерін бұрмаламайды. Есту сүйекшелері балғашықтөстік, үзеңгі буын арқылы қозғалмалы байланысқан.Сондықтан дабыл жарғағында пайда болған механикалық тербелістер ішкі құлаққа оңай беріледі.Ішкі құлақ самай сүйегінде тереңірек орналасқан жіңішке иірім өзек (канал) жүйесі болып табылады. 45-сурет.Ішкі құлақ есту иірімінен,жартылай иірім өзектен,сопақтау және домалақ қапшық-вестибула апаратынан тұрады
Есту гигиенасыЕсту мүшесі бас сүйектің самай сүйегіне терең орналасқан.Сөйтседе оны зиянды әсерлерден және инфекция енуінен сақтау керек.Есту жолының түбінде құлық бөлетін бездер бар.Құлықтың жабысқақтығы сыртқы құлақтан түсетін шаң мен микробты жабыстыру және ұстау үшін керек.Жиналған құлық бөлініп,құлақты жуған кезде сыртқа шығарылады.Салдыр-салақ адамнығң құлағында құлық жиналып,тығын тузуі мүмкін.Ол естудің нашарлауына апарып соғады.
Құлақ ауруларыЖұқпалы аурумен ауырған кезде баспа,тұмау т.б.мұрын жұтқыншақтан микорбтар мұрын шапышымен есту түтігі арқылы ортаңғы құлаққа түскенде пайда болады.Құлақ ауырған кезде дәрігерге көріну керек.Есту мүшесіне адамға күнделікті әсер ететін қатты шу үлкен зиян келтіреді.Соның салдарынан адамның құлағы нашар естіп,мазасызданып,ұйқысыздыққа ұшырауы мүмкін.Бұл көптеген ауруларға себеп болады.
Қорытынды сұрақтарЕсту сүйекшесі(балғашық)Құлақтың жабысқақтығы сыртқы құлақтан түсетін шаң мен микробтардан жабыстыру және ұстау үшін қажет . (құлық) Дыбыс тербелістерін бұрмамай жеткізед (дабыл жарғағы) Ішкі құлақта орналасады: (шытырман) Сыртқы құлақ бөлімі (сырғалық) Есту мүшесі қайда орналасқан? (самай сүйегінде) Дабыл жарғағы қайда орналасқан (сыртқы құлақ пен ішкі құлақтың арасында орналасқан) Ішкі құлақ қуысы қандай? (ауаға толы болады)
Сызықты диктант Егер берілген пікір дұрыс болса (ия) деп, қате болса (жоқ) деп жауап беру.1.Адам туылғаннан бастап есту әлемін қабылдайды(ия) 2.Егер бала саңырау болып туылса,онда ол ешқашан ауызша сөзді меңгере алмадайы (ия) 3.Есту сүйекшелеріне шытырман жатады (жоқ) 4.Есту мүшесі 4-ке бөлінеді (жоқ) 5.Есту жолының түбінде құлық бөлетін бездер бар (ия) 6.Құлықты түйреуіш,сіріңке сияқты заттармен алады (жоқ) 7.Есту жолы құлақ қалқанын ортаңғы құлақпен байланыстырады (ия) 8.Құлақ маңдай бөлімінде орналасқан (жоқ) 9.Қатты шу құлақ естімеуіне әкеледі (ия) 10.Құлақтың жабысқақтығы сыртқы құлақтан түсетін шаң мен микроптарды жабыстыру және ұстау үшін қажет (ия)
Қорытынды сұрақ мұрын КөзТыныс алады, иісті ажыр-дыЕкеуіде адамзат үшін қажетКөз заттарды көреді, түстін, көлемін ажыратады
Сергіту сәтіОрнымызда отырып екі қолымызбен сырғимақты уқалаймыз.(10рет)Екі қолымызбен құлағымызды айналдыра укалау.(10рет) Оқушылар біз бұл жаттығуды 1-ден біздің тақырыбымызға, ол 2-ден адам денесіндегі барлық мүшелерге тиісті нүктелердің құлақта орналасуына, сол нүктелерге массаж жасай отырып сол мүшелердің қызметін арттыруымызға болатынына байланысты жаттығуды алып отырмыз.
Дәптермен жұмыс1.Бүгін сабақта қандай жаңа тың мәселелер туралы білеміз?2.Сен үшін ең пайдалы болғаны не?3.Қандай ақпарат сен үшін күтпеген болды?Үйге тапсырма Құлақтың құрылысы мен қызметіЕсту мүшесінің ауруларыЕсту мүшесінің гигиенасы деген тақырыпта рефарат жазып келу.
Біз бүгін нені білдік ?
Назарларыңызға рахмет!
Сезім жүйесікөруестуиіс сезудәм сезу сипап сезуАнализаторларҚұрылысы:1. Рецепторлар (қабылдаушы)2. Жүйке жолдары (өткізгіш)3. Ми орталығы (өңдейді)
Көздің құрылысыҚосымша мүшелері:-қас-қабақ-кірпік-жас бездері-жас өзекшесі-көз бұлшық еттеріКөз алмасы:-ақ қабық – қасаң қабық-тамырлы қабық – нұрлы қабық-торлы қабық -қарашық -көзбұршақ (хрусталик)Рецепторлар, соқыр дақ, сары дақ таяқшатүнде көру құтыша түсті ажыратады,күндіз көру(жарық энергиясын жүйкеимпульстеріне айналдырады)
Көз құрылысын ата
Тапсырмалар:а) көз бұлшық еттері2) көзді қимылдатуә) қабақтар мен кірпіктерб) жас бездерів) тамырлы қабық г) көзбұршақ д) нұрлы қабық3) линза қызметін атқарады1) көзге түс береді6) көзді ылығалдайды4) терден, ылғалдан қорғайды 5) коректік зат және оттек пен қамтамасыз етеді
Көз құрылысының бұзылуы, гигиенаны сақтау