Презентация проекта Йыван Кырла

ГБОУ РМЭ «Звенигово санаторный школ – интернат» Йыван Кырла – поэт, киноактёр( учебный проект) Пашам ыштен: 7 классын тунемшыжеВасильев Эдуард ден6 классын тунемшыже Андреева МиланаПроектын вядышц: Григорьева Раисия Александровна, марий йылме да литератур туныктышо Звенигово, 2016 ий 2016 ий – Россий кино идалык 1931 ий 1 июньышто икымше гана «Путёвка в жизнь» кинофильм ончыкталтын. Цель ден задаче-влак Цель: поэт, киноактёр Йыван Кырлан илыш - корно ден творчествым шымлаш.Задаче-влак:Туныктышо Григорьева Р. А. деч Йыван Кырла нерген йодышташ;Районный ден школьный библиотекыште поэтын творчествыже нерген материалым кычалаш;Газет ден журнал материалым шымлаш; Материалым иктыш чумыраш;Презентацийым чонаш. Проектын кялешлыкше: «Мый верештым кинолентыш, Йырваш шарлыш лямемат.Кок ий модымМый киношто,Кок ий годым чарныде.Кц чыта гын,Мыйым ужын,Ончлде да воштылде!..» 2016 ий Россий кино идалык. Марий калык палышаш, шарнышаш тяня мучко чапландарыше тале енжым, кугешнышаш тудын дене. Йыван Кырла 1909 ий 3 мартыште (у стиль дене 17 мартыште) йорло кресаньык ешеш шочын. Ачажым поян – влак орландарен – индырен пуштыныт. Кырла изинек неле пашаш кычкалтын: кятям кятен, поян – шамыч деке тарзылыкеш пурен, кяченат кошташ логалын… Шуко орлыкым, ойгым ужшо тулык рвезе ончыкыжым тунемашак шонен. «Шож мелна гай шочмо сурт…» «Шож мелна гай шочмо сурт…» Мыйын таче – Шочмо кече!Кап-кыл мучкоВяр модеш!Мыйым ыштыш Марий вате«Иле, - мане – Шер теммеш!» Тунемме жапше Ялысе школышто тунеммек, шинчымашым Шернур педтехникум пеленсе шымияш школышто шуя. Школышто тунеммыж годым литератур деке шяманын, утларакше поэзий деке тудын чонжо шупшын. Тунемме жап Школышто тунемме годым икутренникат, ик каныме касат тудынвыступлений деч посна эртен огыл. Тидын нерген туныктышо, вараже мер пашаен Олык Ипайын пелашыже Зинаида Яковлева шарналтен: «Тяран вургем чиен, йолыштыжо – йыдал. Веселан шыргыжын, калык ончык лектын, марла почеламутым лудеш. Туге сайын лудеш, кц улметымат, кушто шинчыметым мондет. Молодец, Кырла! – ала-кц кычкырале». Корным почо госрабфак Рабфакыште Татар, Башкир, Удмурт, Марий кундем гыч cтудент-влак тунемыныт. Шинчымашым нцлташ, литературым, йылмым йцраташ Гурий Гаврилович Кармазин, Валерьян Михайлович Васильев полшеныт. Марий студент-влак ваш-ваш кылым кученыт, концертым, спектакльым шынденыт, каныш касым эртареныт. Корным почо госрабфак Кеч пашаште, кеч тунеммаште Йыван Кырла дене йокрокым шижын огынал. Шке мыскараж дене эре воштылтен. Тыгерак студент Кузнецов шарналтен: … Икана студенческий столовойышто тыгай онай лие. Рвезе-влак коклаште ала-кц мыланна каласыш: - Таче мемнан у повар пукшаш тяналеш. - А кц тудо тугай? -Теве ужыда. - Господа! Сегодня я для вас приготовил специальный обед. Будем знакомы: я – шеф-повар турецкой столовой Тефик Заде-Оглы. Сайрак ончална – Йыван Кырла. Тыге Кырла мыланна киношто модмыж деч ончычак усталыкшым ончыктен. Корным почо госрабфак Пеш пычкемыш Сокыр йяд гыч Мыйым лукто Госрабфак. Олык ганеКойын кийшеКорным почоПеш умбак. Шулдырым чяктышц Моско Рабфак деч вара 1929 ийыште кенежым Москвашке каен да кинотехникумыш пурен. «Путёвка в жизнь» Лач тиде жапыште Николай Владимирович Экк «Путёвка в жизнь» первый йякан фильмым шындаш тяналын. Фильмыште 20-шо ийлаште беспризорник-влакым чумырымо трудовой коммуна нерген каласалтеш. Моло йолташыж дене пырля Йыван Кырлат массовкышто модаш коштын. «Путёвка в жизнь» Эпизод тыге эртен: «Милиций толеш»,- манын кычкыралмек, беспризорник-влак кушко гына шылын огытыл (печкеш, яшлыкыш, нуным шядырен луктеденыт). Тиде сценкыште вочко гыч монгол шяргывылышан, тошто, лаптыргыше ядырамаш шляпам упшалше беспризорник койо. Чоян ончышо анысыр шинчан чурий коймек, эше шляпа дене, чыланат воштылаш тянальыч, да ку-ку манын уэш шылмекыже совым кыраш тянальыч.- Тиде кц?- Кушеч?- Да вет тиде Мустафа!- Тиддеч сайжым от му!- Теве тиде Мустафа. «Путёвка в жизнь» Мустафа дрезина дене кудалеш, йоратыме «Ой, луй модеш, луй модеш» мурыжым муралта. Мурын авторжо Пётр Ланов. Моско консерваторийын кугу залыштыже, «Колосс» кинотеатырыште 1июньышто икымше гана «Путевка в жизнь» ончыкталтын.1931 ий «Путёвка в жизнь» 1932 ийыште тунямбал кинофестивальышыште эн сай фильмлан шотлалтын. Николай Владимирович Экк эн талантливый режиссёр, Баталов, Жаров, Йыван Кырла кугу чапым налыныт. «Путевка в жизнь» фильмым 120 утла элыште ончыктеныт, калыкым куандареныт. Тыгай кугу олаште Нью-Йоркышто 6 тылзе ончыктеныт. Тылеч вара Германий, Франций, Италий, Индий, Болгарий калыкым куандареныт. Вес эллаште ончыктымо деч толшо шортньц Челябинский тракторный заводым ышташ, тярлц машина ден оборудованийым налаш каен. «Путёвка в жизнь» Йыван Кырлан книгаже - влак Йыван Кырлан книгаже - влак Йыван Кырлам шарнен илена «Йыван Кырла лудмаш» Йыван Кырла лудмаш кум ийлан ик гана эртаралтеш. Республикысе школлаште тунемше-влак шке мастарлыкыштым ончыктат. Марий Эл Республикын тӱвыра, печать да национальность паша шотышто министерствыже поэт да киноартист Йыван Кырлан шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш медальым ямдылен.Ший тӱсан шарныктышан медальын авторжо – марий художник Сергей Таныгин. Тудын ик могырныжо Йыван Кырлан портретше, йырже «Служение народу», «Калык верч тыршаш» манын возымо. Шеҥгел могырыштыжо «100 лет Йывану Кырле», «Йыван Кырлалан 100 ий» манме. Покшелныже кок могырышкыла чоҥештыше кок кайыкым сӱретлыме. Киноартист да поэт лямеш у медаль Марий калык шарнен ила Кугу тау !