презентация по химии 9 сынып?а арнал?ан тізбектелген орта мерзімді саба? жоспары. Саба?та СТО технологиясыны? элементтері пайдаланылды. Саба? ?ызы?ты ?тті. О?ушылар белсенді, топпен ?жымдасып, бір-бірін ба?алап, пікірлерін білдірді.

Ацетилен 9 сыныпХамзина А. К. Сабақ барысында оқушыларға алкиндердің құрамы мен жіктелу жайлы білім бере отырып, физикалық және химиялық қасиеттерінің айырмашылықтары мен ұқсастықтарын ажырата білуге үйрету; Сабақтың мақсаты Сабақ барысында әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар мен жаттығулар СТО бойынша бере отырып, логикалық ойлау мен есте сақтау қабілеттерін дамыту, пәнге қызығушылығын арттыру;Сабақ барысында оқушаларға топпен жұмыстар ұйымдастыра отырып, өз бетімен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту,ұқыптылыққа, тапқырлыққа және ұйымшылдыққа тәрбиелеу; Сабақтың міндеттері Күтілетін нәтиже Қауіпсіздік техникасының ережесін сақтау; Алкиндердің құрамын анықтау;Алкиндерге тән химиялық қасиеттерді, Кучеров реакциясын білу; Әдіс-тәсілдер Диалог арқылы оқыту. Топтастыру, «Жигсо» стратегиясы, мозайка, семантикалық карта. Шығармашылық жұмыстар. Өзін-өзі бағалау. Топтық бағалау. Бағалау Топтың толық жұмыс жасауы. Тақырыпты қамтуы.Өзіндік ой қосуы.Сұрақ қоя алуы, негізгі оқиғаны анықтай алуы. Шығармашылық жұмыс.Уақытты дұрыс пайдалана алуы. Сызбалар құрастыруы, эстетикалық талапқа сай болуы. Жарқырап күн де ашылды,Айнала нұр шашылды.Қайырлы күн! Біз көңілді баламыз,Қайырлы күн! Сәлемдесіп аламыз. Мақсатымыз –білім алу, Міндетіміз-еңбектену. Еңбектену арқылы «5»-ке қолды жеткізу. Ұйымдастыру кезеңі Үй тапсырмасын тексеруФормулалар сайысыИНСЕРТ әдісі(иә, жоқ) І топ ІІтоп ІІІ топ ІV топ Формулалар сайысы 1.Алкандардың жалпы формуласы СnH2n-22.Метан-түссіз, иіссіз, ауадан жеңіл газ3.-СН2 атомдар тобы метил радикалы деп аталады.4.С10Н22 нонан5.Алкендерде қос байланыс бар6.Этилендегі қос байланыстың ұзындығы 0,134нм7.Алкендерде sp2 гибридтену түрі тән.8.Алкендерге полимерлену реакциясы тән9.Алкендердің жалпы формуласы СnH2n+210.Піспеген алманың 1кг 130мл этилен бөледі. Инсерт әдісі (иә,жоқ) Инсерт әдісі (иә,жоқ) 1.ЖОҚ2.ИӘ3.ЖОҚ4.ЖОҚ5.ИӘ6.ИӘ7.ИӘ8.ИӘ9.ЖОҚ10.ИӘ АЦЕТИЛЕНДІ КЕСКІШТЕР ОЙ ҚОЗҒАУ Жаңа тақырыпты игеру А) Ацетилен көмірсутектерінің құрылысы;Б) Ацетилен көмірсутектерінің алынуы;В) Ацетилен көмірсутектерінің қасиеттері Алкиндер құрамында бір үш еселі байланысы бар жалпы формуласы СnНn-2 болатын қанықпаған көмірсутектер.Құрамында үш байланысы бар ең қарапайым көмірсутек этин (ацетилен) С2Н2. Алкиндер де өздерінің гомологтық қатарын түзеді.Алкиндерді бірінші мүшесі ацетиленнен басталатын болғандықтан ацетилен көмірсутектері деп те атауға болады.Құрылысы: Ацетилен молекуласындағы әр көміртек атомы бір сутек атомымен байланысады және өзара үш еселі байланыс арқылы жалғасады.Алкиндерде көміртек атомы sp гибридтенген күйде болады. Ацетилен молекуласындағы атомдар 180 бұрыш жасап, бір түзудің бойында орналасады.Ацетилен молекуласындағы үш байланыстың біреуі σ, екеуі π байланыстан тұрады. Үш байланыстың ұзындығы 0,120 нм, байланыс энергиясыс энергиясы 810 кДж\моль АЦЕТИЛЕН КӨМІРСУТЕКТЕРІНІҢҚҰРЫЛЫСЫ Гибридизация түрі– spВаленттік бұрышы – 180Байланыс ұзындығы С - С 0,120 нмБайланыс түрі – δ және 2 π Алкиндердің гомологтық қатары C2H2 C3H4 C4H6 C5H8 C6H10 C7H12 Этин ПропинБутинПентинГексинГептин Атаулары мен изомериясы: Халықаралық номенклатура бойынша алкиндерді атағанда, алкандардағы ан жұрнағын ин жұрнағына алмастыру арқылы жасалады. Көмірсутектерді еселі байланыс жақын тұрған шеттен бастап нөмірлейдіНС С- СН2 - СН3 CH3- C C- CH2 –CH3Бутин -1 пентин-2 құрылымдық изомерияүш байланыстың орнына байланысты изомерия(бутиннен бастап С4Н6 ):СН ССН2СН3 СН3СССН3 бутин-1 бутин-22. С қаңқасының изомериясы (пентиннен бастап С5Н8):СН ССН2СН2СН3СН ССНСН3  СН3 пентин-1 3-метилбутин-13. Классаралық изомерия (алкадиен , циклоалкен) СН = СНСН С–СН2–СН3 СН2=СН–СН=СН2  СН2 –СН2 бутин-1 бутадиен-1,3 циклобутен Алынуы: 1) өнеркәсіпте көмірсутектердің пиролизі: 2CH4 → C2H2 + 3H22) Зертханада: ацетиленді кальций карбидін сумен әрекеттестіріп алады.СаСО3 → CO2↑ + CaO CaO + 3C → CaC2 + CO CaC2 + 2HOH → C2H2↑ + Ca(ОН)2 Ацетилен ауадан сәл жеңіл, суда ерімейтін түссіз, иіссіз газ.Ацетонда жақсы ериді.Гомологтық қатарда салыстырмалы молекулалаық массалары артқан сайын қайнау және балқу температуралары артады. Алкиндердің бастапқы үш мүшесі газ, пентиннен бастап сұйық, (С16H30) бастап қатты заттар.  Физикалық қасиеттері Алкиндер қосылу, полимерлену, орынбасу, тотығу реакцияларына түседі.Жану реакциясы: 2C2H2 + 5O2 → 4CO2 + 2H2O + QГидрлеу реакциясы: Н-C C-H + H2 → CH2 = CH2 → CH3-CH3 3)Бромдау: H-C C-H + Br2 → Br – CH = CH-Br → Br2HC- CHBr2 4)Гидрогалогендеу: H-C C-H + HCl → CH2 = CH-Cl хлорвинил 5)Гидратациялау: Бұл реакцияны 1881жылы М.Г. Кучеров ашқан. OСН СН + HOH → [CH2 = CH-OH] → CH3 – C H Кучеров реакциясы6) Ацетиленнің үш молекуласы тримерленіп бензол түзеді:3C2H2 → C6H67) HC CH + Ag2O → AgC CAg↓ + H2O сапалық реакция ақ түсті тұнба Химиялық қасиеттері: ацетилен металдарды автогенді пісіруде қолданылады. Көптеген органикалық синтезге қажетті шикізат алуда қолданылады. Өнеркәсіпте ацетиленнен сірке альдегиді, сірке қышқылы, синтездік каучук, этил спирті, дәрі –дәрмек, пластмассалар алады.   Қолданылуы: Алкиндердің қолданылуы Поливинилхлорид ПЛАСТИКАТ ВИНИПЛАСТ Сабақты бекіту Кілттік сөздер (формулалар мен аттары бойынша семантикалық карта) Химиялық диктант Ацетиленнің молекулалық формуласыАцетилен көмірсутектеріне тән гибридтену түріАцетилен көмірсутектеріндегі байланыс ұзындығы Ацетилен көмірсутектеріндегі байланыс бұрышы қаншаға тең?Ацетилен көмірсутектерінде неше байланыс бар?Ацетиленнің физикалық қасиетіАцетиленге қандай химиялық қасиет тән?Кучеров реакциясыАцетиленнің тримерленуінен қандай зат алынады?Ацетилен қайда қолданылады? Жауабы: 1. С2Н22. sp3. 0,120нм4. 1805. үш6.Ацетилен ауадан сәл жеңіл, суда ерімейтін түссіз, иіссіз газ.Ацетонда жақсы ериді7.Алкиндер қосылу, полимерлену, орынбасу, тотығу реакцияларына түседі.8. 1881жылы М.Г. Кучеров ашқан. Ацетиленнің сумен әрекеттесуі9. Бензол10. Ацетиленнен сірке альдегиді, сірке қышқылы, синтездік каучук, этил спирті, дәрі –дәрмек, пластмассалар алады. Металдарды кесуде, пісіруде қолданылады. «Кім жылдам» Берілген затқа атау беріңдер:  CH C - CH2 – CH3 Берілген затқа атау беріңдер    H3C - C C –CH2 -CH3   Берілген затқа атау беріңдер    HC C –CH2 – CH2 -CH3   Берілген затқа атау беріңдер    HC C –CH – CH2 -CH3 CH3 № 1.Молекулалық массасы 40 болатын алкиннің формуласын табыңдар№2. Массасы 80 грамм пропиннің көлемін (қ.ж.), молекула санын және зат мөлшерін есептеңдер.  Үйге тапсырма 1-топ: «Ацетилен» тақырыбына тест құру; 2-топ: «Егер мен химик болсам, онда...» (шағын эссе құру).3-топ: «Алкен», «Алкин» тақырыбына Венн диаграммасын құру Өзара бағалау. Мұғалімнің жиынтық бағалауы Рефлексия