Презентация. Татар ?д?биятында эчкечелек м?сь?л?се

Татар әдәбиятында эчкечелек мәсьәләсеГилазиева Эльвира Ринатовна,Түбән Кама педагогия көллияте студентыГалимова Фәйрүзә Аксан кызы, Түбән Кама педагогия көллиятенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы2015Түбән Кама педагогия көллияте Сәламәт тәндә – сәламәт акыл,Сәламәтлек – үзе зур бәхетСаулыкны сатып алып булмыйСәламәтлек-җәүһәр, ләкин тиз югалаМатурлык- сәламәтлек билгесе Гомер итү – үзе бер сәнгатьДөньяда иң кечкенә бәхет-байлык, иң зур бәхет-саулыкАракы – сәламәтлек дошманыАракы – бөтен усаллыкларның анасыАракы — акча түләп алган агуАракы акылны утсыз да яндыраАракы сүзне озынайта, гомерне кыскарта Әхлак берлә әдәбият бергә булырлар.Бер кавемнең әдәбияты нинди рәвештәбулса, әхлагы да шул рәвештә булыр Р. Фәхреддин Хезмәтнең темасы – Татар әдәбиятындаэчкечелек мәсьәләсе Тикшеренү өлкәсе – татар әдәбияты тарихы Тикшеренү объекты – теманы яктырткан әдәби әсәрләр Тикшеренү предметы – әсәрләрдә эчүчелекмәсьәләсенең күтәрелү рәвеше һәм чишелеше Тикшеренүнең максаты – татар әдәбиятытарихында эчүчелек мәсьәләсенеңкүтәрелешен күзәтү һәм нәтиҗәләр ясау Гомәр Хәйям. РобагыйларЭчәм дару, тәнемнең авыру җаны, Шәраб эчмәү тик илтә гүргә аны; Сәер, күпме дарулар эчкәнем бар,Шәрабтан башканың бар тик зыяны. http://kitap.net.ru/hayam/1.php Шәраб эчсәң белеп эч, әһле мөэмин: Кайчан, кайда, кем илән, күплек мөмкин? Эчү хәләл шушы дүрт шарт үтәлсә, - Шулай матлак! Моңа өзмим өмет мин. [7.134.]. Үзе керә алмаган урыннарга шайтан иң элек исерткечне җибәрә дә аннан соң үзе дә керәКоръәнАлтын Урда чоры татар әдәбияты Мәхмүд Болгариның “Нәһҗел-фәрадис”(“Оҗмахларның ачык юлы”) әсәрендәге “Хәмерэчүчеләр турында” дип исемләнгән фасылы“Хәмер сәбәбеннән иманы ычкынды, тагы мәңгелек тәмуглык булды,” – ди автор. Котб. “Хөсрәү вә Ширин” Кыз әйтте:” Син миңа кунак түгел, яр! Һомайны кул белән тотсаң, көчең бар.Синең хатаң – килү исерек килештә,Миңа монда ишек бикләү тиеш тә”[4.192,216.] XIX гасыр әдәбиятыДавыт ГобәйдиЯрылган кашың, авырта башың, Бармы, ичмасам, ашарга ашың? Өең ишелгән, бүргең тишелгән, Һични белмисең – үзең исергән,Әткәй, үләм ич, икмәк булмагач! Әткәй, кызганчы, өст-баш ялангач! Әти, син ирме? Син саттың җирне?Кем карый безне? Мирме, я синме? Риза Фәхреддин “Исерткеч – һәртөрле бозыклыкларның анасы; исерткеч эчү сәбәбеннән, адәм баласы, үзенең байлыгы булган акылыннан аерылып, диванага әйләнә. Исерткеч эчү әхлакны боза, сәламәтлекне җимерә, исерткеч эчүгә дучар булган кешеләрнең нәселләре начарлана. ... “Үзе керә алмаган урыннарга шайтан иң элек исерткеч җибәрә дә аннан соң үзе дә керә” дигән сүз бик иске заманнардан бирле мәшһүрдер. ...,” “Җәвамигуль-кәлим” шәрехе” “Исерткеч эчмәк дәгел, исерткеч эчмәк кемсә илә хәтта мәҗлестәш улмаз иде. Исерткеч эчмәк – агу эчмәк кадәр зәһәрле вә һәртөрле хәстәлекләрнең баш сәбәбе идегене бер доктордан ишетеп тәмам канәгать әйләмеш иде” (2.418). “Әсма, яки гамәл вә җәза” романы Габдрахман Ильяси. Бичара кыз XX гасыр башы әдәбиятыГ. Исхакый. Ике йөз елдан соң инкыйраз Шәриф Камал. Козгыннар оясындаАкчарлакларУяну Габдулла Тукай “Фөрьяд”, “Ысулы кадимче”, “Суык” шигырьләре “Печән базары, яхуд яңа Кисекбаш” поэмасыннан“Бу мидә йөзләп гыйнад амбары бар,Бу мидә мең пот сыраның пары бар.” Галиәскәр Камал. Бәхетсез егет Совет чоры әдәбиятыРиза Ишмуратның “Кайту” драмасыКайту Хәмитнең Хәмитнеңсугыштан кайтуы гадәти тормышка кайтуы Сугыштан соңгы әдәбиятГомәр Бәшировның “Намус” романы – Әпипә Аяз Гыйләҗевнең “Өч аршин җир”ендә – Мирвәли Шәриф Хөсәеновның “Әни килде” драмасы – Инсаф Туфан Миңнуллинның “Нигез ташлары” – Хәлил Фәнис Яруллинның “Яралы язмышлар” – һ.б. XX гасырның соңгы 20-15 еллары, XXI гасыр башы әдәбиятыРинат Мөхәммәдиев “Ак кыялар турында хыял“ әсәреннән: “Өй ишегеннән, буран булып бөтерелгән җылыга төренеп, пар стакан һәм шешә тоткан Хуҗа абый килеп чыкты. Изүләре ачык, күзләре малай өйләндерү шатлыгыннан кысыла төшен, бәхеткә тулышкан авызы җыеп ала алмаслык булып ерылган:Стаканнарың путалы,Уң кулыңа тот әле...- дип җырлый-җырлый кулындагы кырлы стаканнарны бер-бер артлы кунакларына сузды ул”“Айсылу ашыга-кабалана китеп барды... Күбәләк кар явып торган бер көндә, кыңгыраулар таккан пар атка утырып, килен булып төшкән Айсылу шулай тын гына караңгы сукмак эченә кереп югалды” Хәзерге көн әдәбияты Нәбирә Гыйматдинованың күп кенә әсәрләрендә, мәсәлән, “Ак торна сагышы”, Мәдинә Маликованың “ Алтын ятьмә”, Фоат Садриевның “Бәхетсезләр бәхете”, Марат Әмирхановның “Мөкәррәмә”, Фәйрүзә Бәйрәмованың “Алыплар илендә” Түбән Кама шәһәрендә яшәп иҗат итүчеләр: Таһир Набиуллин. Гаилә Мария Логинова. “Инша” хикәясе, “Кайту” поэмасы, “Җиде гомер” шигыреЗакир Гыймайның “Өмет” әсәре һ.б. “Җиде белән егерме яшь арасындагы яшьләрнең күзуңнарына исерекләрнең рәсемен, үпкәләренең сыйфатын куеп тору кирәк. Бу рәсемнәрне күреп курыксыннар, исереклеккә дошман булып үссеннәр. Аларны исереклек хәлләрен күрсәтә торган кинотеатрларга йөртергә кирәк. Шуларны күрсеннәр вә җирәнсеннәр. Аналарга балалары алдында исерек гаиләләрнең башларына төшкән фаҗигаләрне вә харап булуларның һәрвакыт хикәят итү вә кызганып сөйләү кирәк. Шул фаҗигалар яшьләрнең вә балаларның күңелләрендә тамырланып калсын! Аналарның бу рәвешле сөйләгән сүзләре балаларга тәэсир бирә вә йөрәкләрендә урнашып кала” (7.52).Р. Фәхреддин Әдәбият исемлеге1.  Әдәбият 9 с. / Төз. Х.Ю.Миңнегулов. – Казан: Мәгариф, 2005.2. Бәйрәмова Ф. Алыплар илендә / Ф. Бәйрәмова. – Казан: Тат. кит. нәшр., 2002.3. Камал Ш. Сайланма әсәрләр / Ш. Камал – Казан: Хәтер, 2006.4. Карурманны чыккан чакта...XIX гасыр әдәбияты. – Казан: Мәгариф, 2001. – 319.5. Ул дәрья дә бу дәрья / Ред. А.Г.Яхин – Казан: Мәгариф, 1999.6. Фәхретдинов Р. “Җәвамигуль- кәлим” шәрехе / Р. Фәхретдинов – Казан: Рухият, 2005.7. Хәйри Ә. Ризаэддин Фәхреддин – тәрбияче // Мәгариф. – 2005. - №12. – 52-54.8. Хәйям Г. Робагыйлар / Г. Хәйям – Казан: Тат. кит. нәшр.,1986.