?аза? хал?ыны? ?алыптасуыны? со??ы кезе?і. «?аза? ж?здері»
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Себебі?Себебі?Себебі?Жергілікті ру- тайпаларда монғолоидтық тұрпат күшейе түстіҚазақ халқының қалыптасу үрдісі кешеуілдеді15 ғ.Қазақстанда өмір сүрген хандықтардың этникалық құрамы ұқсас болды.Салдары? Салдары?Салдары?Үй тапсырмасы.Шығармашылық тапсырма
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A} Шығыстан ғұн тайпалары келіп,сақ, сармат, үйсін тайпаларымен араласты.Монғол шапқыншылығыЖетісу жеріне Керей мен Жәнібектің келуі.Жергілікті ру- тайпаларда монғолоидтық тұрпат күшейе түсті.Қазақ халқының қалыптасуы кешеуілдеді15 ғ. Қазақстанда өмір сүрген хандықтардың этникалық құрамы ұқсас болды.Қазақ халқының арғы ата- бабасының этникалық- антропологиялық негізі қаланды.Қазақ халқының қалыптасуы 150-200 жылға кешеуілдеді.92 тайпадан тұрды.
§32. Қазақ халқының қалыптасуының соңғы кезеңі. «Қазақ жүздері»
Жоспар:1. Қазақ халқының қалыптасуы2. «Қазақ» атауының шығуы3. «Алаш» атауы мен жүздерінің қалыптасуы
Этносаяси қауымдастық Керей мен Жәнібек сұлтандар төңірегінде шоғырлануы Этносаяси қауымдастық 2 этникалық топтан тұрды: 1. Қазақ хандығының құрылуына жол ашты. 2. Қазақ халқының этникалық құрамын күшейтті. Қыпшақ тайпалар одағы Үйсін тайпалар одағы Қазақ халқының қалыптасуын жеделдетті.
Керей, Жәнібек хандармен бірігіп көшкен ру- тайпалар алғашқыда «өзбек- қазақтар» деп аталса, кейін өзбек атауы қалады да, «қазақ» деп аталады.
қазақ
Үш жүздің тарихи қалыптасқан аумағы
Қазақ жүздерінің шығуы туралы ғалым Ш. Уәлихановтыңпікірі. «Алтын Орда мемлекетінің ыдырауы кезінде қазақтар өздері көшіп жүретін жерлердегі өз құқықтарын қамтамасыз ету үшін осындай үлкен одақтар құрған.»
Қазақ жүздері{21E4AEA4-8DFA-4A89-87EB-49C32662AFE0}АтауыҰлы жүзОрта жүзКіші жүзТерриториясыЖетісу, Шу, Талас өңірлері, Қаратау, Сырдарияның орта ағысыОрт- Солт- Шығ. Қазақстан, Оңт. Қазақстанда Сырдарияның жоғарғы және орта ағысы аймағыБат. Қазақстан, шығыста - Тобыл, Торғай, Ырғыз өзендері мен Мұғалжар тауларынан,батысында - Каспий теңізі мен Еділдің орта, төменгі ағысына дейін, оңтүстігінде - Сырдың орта, төменгі ағысы мен Маңғыстау түбегі, Үстірт, солтүстігінде -Тобыл, Жайық өзендеріне дейінХалқы700 мың адам(ХІХ ғ. аяғында)1 млн 500 мың адам (ХІХ ғ.соңы – ХХ ғ.басы)1 млн 200 мың адам (ХІХ-ХХ ғғ.)
Ұлы жүз рулары{3C2FFA5D-87B4-456A-9821-1D502468CF0F}№АтауыТерриториясыҰраны1СарыүйсінІле өз. Іле Алатауы, Талас өз, Қорағаты өзенінің екі бойымен Шуға құяр сағасыБақтияр, Байтоқ2ОшақтыТаластың төменгі ағысын, Қаратаудың оңтүстік-шығыс баурайын жайлағанЖауатар3ЫстыБалқаш көлінің солтүстік өңірі мен Жамбыл облысы аумағында орналасқанЖауатар4АлбанЖетісуда, Алтынемел оңтүстік-шығысы, Іле Алатауы, Іле, Текес, Шарын өзеніРайымбек5СуанЖетісудың Алтынемел, Жоңғар Алатауының оңтүстік-шығысы, Көктерек өз. Қорғасқа дейінРайымбек, Байсуан6ДулатІле өз. Шу, Талас, Сырдың ортаңғы ағысыБақтияр
{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}7СіргеліШу өз. Таластың төменгі ағысын, Қаратау баурайыТоғанас 8ҚаңлыІле Алатауында, Іле өзенінің сол жақ жағалауы, Жетісу мен Оңтүстік ҚазақстандаАйырылмас 9Жалайыр Жоңғар Алатауында, Алтынемел, Арқарлы, Малайсары таулары, Қаратал, Іле өз. Балқаштың оңтүстік- шығысыЖалайыр 10ШаншқылыОңтүстік Қазақстан облысының Өзбекстанмен шектескен аумағындаАйырылмас 11ШапыраштыІленің бойы, Шу өзенінің оң жағалауы, Іле Алатауының бөктерлеріҚарасай
Орта жүз рулары{00A15C55-8517-42AA-B614-E9B94910E393}№АтауыТерриториясыҰраны1АрғынБатыста - Торғай қыратыШығыста - Шыңғыстау мен БалқашАқжол2НайманОңтүстік-Шығыс Қазақстан жерінде, Алтайдан Жоңғар Алатауына дейінҚаптағай3ҚыпшақОрталық Қазақстан, оңтүстікте Сырдың орта, төменгі ағысынан Тобыл өзеніне дейінОйбас4ҚоңыратОңтүстік Қазақстанды, Сырдария өзенінің ортаңғы ағысы 5КерейСолтүстік жәнө Шығыс Қазақстан өңірі, Ертіс пен Есіл өзендері, Алтайдың батыс баурайыАқжол, Қарақожа6УақТорғай мен Тобыл өзендерінен Шығыс Қазақстанның шекарасына дейінЖаубасар, Мүкамал
Орта жүз құрамында осы аталған негізгі тайпалармен қатар төрелер, төлеңгіттер, қырғыздар, шалақазақтар болды.
Кіші жүз рулары{E929F9F4-4A8F-4326-A1B4-22849713DDAB}Байұлы (12 ата)Әлімұлы (6 ата)Жетіру (7 ру)1. адай2. шеркеш3. есентемір4. таз5. ысық6. беріш7. байбақты8. қызылқұрт9. тана10. масқар11. алаша12. алтын-жаппас1. шекті2. шөмекей3. төртқара4. кете5. қаракесек6. қарасақал1. табын2. тама3. кердері4. керейт5. телеу6. рамадан7. жағалбайлы
{00A15C55-8517-42AA-B614-E9B94910E393}Жайық пен Жемнің аралығын,Үстірттің біраз жерін, Маңғыстау түбегін, Каспий теңізінің солтүстік-шығыс жағалауларын жайлағанҚыста - Жем мен Каспийдің арасында, Арал теңізінің солт-батысына дейін, Борсық құмдары, Қарақұм, Қуаңдария мен Жаңадарияның аралығын қыстаған. Жазда - Ақсақал көлінен солтүстікке қарай Торғай, Тобыл, Ырғыз, Ор, Елек, Қобда, Жем, Ойыл өзендерінің бойында, Мұғалжар тауларында көшіп жүрген.Қыста - Сырдарияның орта ағысын және сол маңдағы аумақтарды қыстаса, Жазда - солтүстікке қарай жылжып көшіп, Орал тауы баурайына дейін баратын.
Топтастыру:{91EBBBCC-DAD2-459C-BE2E-F6DE35CF9A28} Ұлы жүз Орта жүз Кіші жүз{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Жетісу мен Оңтүстік ҚазақстанОрт- Солт- Шығ. Қазақстан, Оңт. Қазақстанда Батыс Қазақстан{21E4AEA4-8DFA-4A89-87EB-49C32662AFE0}700 мың адам(ХІХ ғ. аяғында)1 млн 500 мың адам (ХІХ ғ.соңы – ХХ ғ.басы)1 млн 200 мың адам (ХІХ-ХХ ғғ.){5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Төле биҚазыбек биӘйтеке би
Тарихи теңдеулерді шеш.Үйсін тайпалар одағы Қыпшақ тайпалар одағыЭтносаяси қауымдастықКерей мен ЖәнібекҚазақ хандығыӘбілқайыр хандығыБолат Үйсін Алшын Қазақ қауымыАлаш мыңы?
Орхон, Енисей жазбаларында«қазғақ оғлұм» деген сөздегі «ғ» әрпінің түсіп қалуы нәтижесінде пайда болған.
Ежелгі Сібір тайпалары тілінде «қазақ» сөзі «мықты», «берік», «алып» мағынасын береді.
Түрік дәуірінде пайда болған «қазақ» сөзі ХІІІ ғасырға дейін «еркін адамдар» деген мағынада қолданылған.
Египет мемлекетінің «араб- қыпшақ» сөздігінде «қазақ» сөзі «еркін» «кезбе» деп аталады.
Шығыс Дешті Қыпшақта «қазақ» атауы 9-10 ғас. әлеуметтік мағынада қолданған. 11-12 ғас. қазақ аттас этникалық топ болған.