Іліністі айыру ??рыл?ысы та?ырыбында презентация

Сбақтың тақырыбы:ІлінісІліністі айыру құрылғысыДайындаған: арнайы пән мұғаліміС.К.Кубиев Іліністі айыру құрылғысыІлініс дегеніміз  қозғалтқыштың иінді бідлігінің айналу моментін маховик арқылы беріліс қорабының бірінші білігне жеткізу үшін және трансмиссияның бірінші құрылғысы болып саналады.Сонымен қатар жүргізуші ілініс арқылы айналу моментін қысқа уақытқа айыра алады,яғни қозғалтқышты трансмиссиядан айырады,сосын оны ақырындап қосады. Ілініс қосып айыру құрылғысынан және ілініс механизмінен тұрады.Іліністі айыру құрылғысы.Адам өзінің қарапайым өмірінде өздігінен өзінің аяқ қолдары арқылы үйде немесе көшеде жүріп тұра алады,өзінің қызметін көрсете алады және айналасындағыларға оларды жеткізе алады.Яғни,бір затты ашып жаба алады,қосып ажырата алады,мұның барлығы ешқандай құбыржолынсыз немесе иінтірексіз атқарылады.Автомобильде бір күшті жұмсау керек, мысалы жүргізушіге бір құрылғыдан басқасына қосу қажет,сол кезде ыңғайсыз жағдайлар туындайды..Машинада барлық зат орын орнында қаңқаға бекітілген, мысалы жүргізушіге кабинадан шығып карбюратордың клапанын ашыпт жабуға мүмкіндігі жоқ қой.Сондықтан автомобиль дұрыс жұмыс жасау үшін жүргізуші өз орнында отыру үшін, механизмдерді қосу құрылғылары болады. Мысал келтірсек,сізге есікті жиі ашып жабу керек,өзіңізге қозғалуға мүмкіндік жоқ.Немесе тағы бір мысал,өзіңізді диванға байлап қойдыңыз,сосын сыртқы есікті ашвп көріңіз.Қашықтан есікті ашып жабу үшін сізге ұзын жіп немесе таяқ керек,немесе қалайда қашықтықтан басқару керек. Бұл бір ұзын таяқ болсын,бір ұшы сіздің қолыңызда,бір қшы есіктің тқтқасына байланған.Келген қонақтарды бір бірлеп кіргізіп отырыңыз итеріп тартып отырып.Бұл кезде ұшында жібі бар қзын таяқ қашықтан басқарылатын құрылғының есебінде болады.Автомобильде әрбір механизмде керек уақытында іске қосылатын өзінің құрылғысы болады.Мұндай құрылғы әр түрлі бөлшектерден тұруы мүмкін,механикалық, гидраликалық және басқа да болуы мүмкін. Ілініс механизмі және іліністің гидравликалық айыру құрылғысының сызбасы1 – иінді білік; 2 - маховик; 3 – жетектегі дөңгелек; 4 – қысатын дөңгелек; 5 – іліністің сыртқы қабы; 6 – қысатын серіппелер; 7 – қайтарғыш иінтіректер; 8 - қысатын подшипник; 9 – іліністі айыру ашасы; 10 - жұмыс цилиндрі; 11 - құбыржолдары; 12 - бас цилиндр; 13 – ілініс басқышы; 14 – ілініс картері; 15 – бірінші валдың тісті тегершігі; 16 – беріліс қорабының картері; 17 – беріліс қорбының бірінші валы Ілініс механизміІлініс механизмі айналу моментін үйкеліс күші арқылы жеткізетін құрылғы.Дәл осы механизм қозғалтқышты беріліс қорабынан қысқа уақытқа айыруға сосын ақырындап қосуға арналған.Механизмнің бөлшектері іліністің картеріне біріктірілген және қозғалтқыштың картеріне бекітілген.Ілініс механизмі мыналардан тұрады:Картерден және сыртқы қаңқасынан ,Жетекші дөңгелектен (қозғалтқыштың иінді блігінің маховигі),Серіппелері бар қысатын дөңгелектен,Арнайы тозбайтын материалдан жасалған жапсырмасы бар жетектегі дөңгелектен.Жетектегі дөңгелек,серіппелерден туатын қатты күштері қысатын дөңгелекпен маховикке жапсырылған,беріліс қорабының бірінші валына жалғасқанЖетектегі және қысатын дөңгелектердің маховиктің арасындағы үлкен күштер арқылы туындаған үйкеліс күші арқылы,осының барлығы қосылып қозғалтқышпен бірге айналады.Тек қана жүргізуші,автомобиль жүрген кезде немесе тұрған кезде,ілініс басқышын қозғамаса. Ал,машинаны орнынан қозғау үшін, жетекші дөңгелектермен жалғасқан жетектегіш дөңгелекті (беріліс қорабының бірінші валы арқылы және трансмиссияның басқа да бөлшектері) айналып тұрған маховикке қысу керек,яғни іліністі қосу қажет,оны қатты күйіне келтіру керек. Ілініс механизмінің сызбасыІлініс айырылулыІлініс қосулы Іліністің жұмысыІліністі қосқанда біріншіден басқышты ақырындап босатамыз,яғни қысқыш дөңгелектің серіппелеріне жетектегі дөңгелектің маховикпен жанасуына мүмкіндік береміз.Аздан кейін дөңгелектің үйкеліс күші арқылы маховикте бірге айналады да,автомобиліңіз ақырындап жылжи бастайды.Екінші кезекте жетектегі дөңгелекті аз уақыт ұстап тұрамыз,яғни басқышты орта тұсында 2-3 минут ұстап тұрамыз,маховик пен дөңгелектің жылдамдығы бірқалыпқа келу үішн.Машина бұл кезде жылдамдығын едәуір ұлғайтады. Үшінші кезекте маховик қысқыш және жетектегі дөңгелекпен бірдей жылдамдықпен айналады, 100%-пайыз айналу моментін ьеріліс қорабына жеткізеді және ары қарай автомобильдің жетекші дөңгелектеріне жеткізеді.Бұл ілініс механизмінің қосылғанын көрсетеді,яғни автомобиль жүріп келе жатыр.Енді қалғаны аяқты ілініс басқышынан толық алып тастау ғана қалды. Егер қозғалыс кезінде ілініс басқышын жылдам босатса,онда автомобиль алға қарай секіреді де,қозғалтқыш өшіп қалады.Мұндай жағдайда қатты толқын пайда болады да қозғалтқыштың бөлшектеріне және трансмиссияның құрылымдарына әсер етеді, және олардың істен шығуына әкеліп соғуы мүмкін.Іліністі айырған кезде жүргізуші басқышты басады,бұл кезде қысқыш дөңгелек жетектегі дөңгелекті маховиктен айырады да,қозғалтқыштың айналу моментін беріліс қорабына берілуін тоқтатады.Іліністің басқышын өте тез емес жылдам басу қажет, басқыштың ең соңына дейін ақырындап. Іліністің ақаулары.Іліністің «тартуы» (толық айырылмайды) ілініс басқышының бос жүрісінің көп болуынан,қысқыш подшипниктің қисаюынан,жетектегі дөңгелектің сызылуынан және серіппелердің сынуынан.Бұл кемшіліктерді орнына келтіру үшін басқыштың бос жүрісін реттеу керек,гидро құбырлардан ауаны шығару қажет,істен шыққан дөңгелектерді және серіппелерді ауыстыру қажет.Ілініс «тайғанақтайды» (толық қосылмайды) ілініс басқышының бос жүрісінің аз болуынан,жетектегі дөңгелектің фрикционды жапсырмаларының жұқаруы немесе майлануынан,серіппелердің сынуынан.Бұл кемшіліктерді орнына келтіру үшін басқыштың бос жүрісін реттеу керек,дөңгелекті жуып тазалау керек немесе дөңгелекті,серіппені ауыстыру керек.Іліністің тез қосылуы қосылу механизміндегі тайғанақтауынан,дөңгелек бктіндегі сызық,ойықтардан,жетектегі дөңгелектің жапсырмасының бұзылуынан.Мұндай ақауларды қалпына келтіру үшінмеханизмнің ақауы бар бөлшектерін ауыстыру қажет,дөңгелектің бетіндегі сызықтарды жою қажет,жетектегі дөңгелекті ауыстыру керек. Іліністің айыру механизмінде майдың ағуы бас немесе жұмыс цилиндрлерінен,,және жалғастырғыш құбырлардан.Мұндай ақауларды қалпына келтіру үшін майдың ағып тұрған жерін анықтап және оны қалпына келтіру қажет,одан әрі жүйедегі ауаны сығып шығару керек.  Іліністің пайдаланылуы.Автомобильді пайдалану кезінде іліністің гидравликалық сұйыұтығын құятын ыдысын тексеріп тұру қажет.Егер тежеу сұйықтығының мөлшері межеден төмен болса,онда үстемелеп құйып, орнына келтіру қажет.Егер майдың мөлшері нөлге дейін түсіп кетсе,онда басқышқа түсірген аяғыңыздың күші ешқайда бағытталмайды.Сұйықтықтың мөлшері төмендегендке және іліністі дұоыс реттемегенде,міздің автомобиліңізде берілістер үлкен күшпен қосылады және қосылмауы мүмкін.Алайда, ілініс басқышын толық басып тұрып үлкен күшпен ,зорға деп бірінші беріліске қостыңыз,бірақ автомобиліңіз өздігінен жүріп кетеді.Қандай ыңғайсыз,барлығы бағдаршамның қызыл түсінде күтіп тұрса,ал сіз жүріп барасыз.Машинаның өздігінен жүруіне қандай ақаулар себеп болуы мүмкін.Жауап қарапайым әрбәр машина сылағанды,сипағанды жақсы көреді.Ал егер жақынырақ таныссақ,мұндай жағдайда ілініс жетектейді деп айтады.Анығына келсек,бұл жерде іліністің жетектегі дөңгелегі маховикпен ілініске түспеу керек,бірақ та бұл жерде аздап болса да ілініседі де аздаған айналу моментін беріліс қорабына ,одан әрі жетекші дөңгелектерге жеткізеді.Мұның ақауын тауып ,қалпына келтіру керек. Мұнымен іліністің шешілмеген мәселелері аяқталмайды.Әр уақытта іліністің басқышын босатқан сайын,жетектегі дөңгелектің маховикпен және қысқыш дөңгелекпен үйкеліске түсетінін білеміз.Бұл кезде жетектегі дөңгелектің бет жағы үйкеліп желінеді.Автомобиль құрылысында қалыпты жағдай болып табылады,өйткені жетктегі дөңгелек шығынға есептелінген зат болып табылады.Кей кездерде мынадай жағдайлар болады,көше қиылысына бағдаршамның қызыл жарығынан кейін (жасыл жанғанда) басқа автомобильдер әлдеқашан жүріп кеткенде, сіз әлі орнынан қозғала алмай тұрасыз.Тіпті берілістің бірінші сатысына қосқаннан кейін де,іліністің басқышын жібергеннен кейін де,газдың басқышын көбейтсеңіз де орнынан қозғалмайды.Жаныңыздан өткен машиналар сізге ала көзімен қарап жақтырмай қарайды. Жетектегі дөңгелекітң жапсырмасының желінгені соншама маховик пен қысқыш дөңгелектің арасында ол қысылмайды және тайғанақтап қозғалтқыштың айналу күшін трансмиссияға жеткізе алмайды.Мұндай жағдайда ілініс тайғанақтайды деп атайды. Іліністің пайдаланылуыАвтомбильді жақсы сауатты түрде пайданғанда іліністің жетектегі дөңгелегін 80 км жүргеннен кейін ауыстыру керек.Жетектегі дөңгелек тозуға жақындағанда төртінші берілісте бастап тайғанақтайды,сосын үшінші берілісте,сосын т.т.Бірақ барлық жүргізушілер шебер емес,жетектегі дөңгелектің тозуы одан да бұрын басталады.Жетектегі дөңгелектің тозуын төртінші берілісте 40-45 км/сағ жылдамдықта жүріп келе жатқанда байқауға болады.Газдың басқышын көбірек басса, қозғалтқыштың айналу күші көбейеді де,ал жылдамдық сол күйі қалады.Мұны дәлелдеу үшін және жетктегі дөңгелектің жапсырмасының күйік иісі шығады. Яғни басқа жетектегі дөңгелекті ауыстыру қажет. Мысалға ілініс аумағында басқыштың басулы күйінде бөтен дыбыс шығады.Бұл дыбыс тозған қысқыш подшипниктің дыбысы,яғни оны ауыстыру керек.Бөтен бір тарсыл,дыбыстың дауысы,иіс шықса оған көңіл аудару керек.Әңгіме жүргізушінің автомобильді қалай жүргізуіне де байланысты.Автомобильді орнынан қатты қозғауда,жылдамдықты шамадан тыс асырса,іліністің басқышын бірқалыпты ұстамаудан ілініс тің және басқа бөлшектерінің тозуына әкеліп соқтырады.Іліністің жұмыс қабілетін қысқартатын тағы бір жағдай,жүргізуші бағдаршамның қызыл шамына келіп тоқтағанда іліністің басқышын ұзақ ұстап отыруы.Бағдаршамның рұқсат ету шамына дейін күтіп отырған кезде,ең тиімдісі іліністің басқышын бос ұстау және берілісті бейтарап күйіне келтіру.Ең үлкен қателік іліністің басқышымен дұрыс жұмыс істеуде,көп жүк тиеп жылдамдықты шамадан тыс асырған кезде,және күшті қозғалтқыштары бар қазіргі заманғы автомобильдермен тегіс емес жодармен жүргенде автомобильдің басқа да бөлшектерінің және іліністің жұмыс істеу қабілетін қысқартады.