Презентация по биологий на тему Генетика

Генетика және селекция негіздеріГенетика' — тірі организмдердің тұкым қуалаушылық және өзгергіштік қасиетін зерттейтін ғылым. Тұкым куалаушылык және өзгергіштік бұл барлық тірі организмдерге тән касиет. . Адамдарды тұқым куалаушылықтың үш касиеті қызықтырған:бірінші — ата-ана белгілері мен ұрпақ белгілерінің ұқсас болуы;екінші — ұрпақ белгілерінің ата-ана белгілерінен өзгеше болуы;үшінші — кейбір ұрпақтарда арғы ата-баба қасиеттерінің кайталануы Біздің заманымызға дейінгі I ғасырда Рим философы Лукреций кейде балалар өздерінің ата-әжелеріне ұқсас болатынын байқаған, ал жүз жыл өткен соң, Плиний дені сау ата-анадан кемтар бала дүниеге келе тінін, кемтар ата-анадан сау немесе дәл ата-анасындай кемтар бала туатынын жазған Генетиканың даму тарихын зерттеушілер үш кезеңге бөледі.Бірінші кезең — 1900—1910 жылға дейін.Екінші кезең — 1911—1953 жылға дейін.Үшінші кезең — 1953 жылдан казірге дейін. Бірінші кезең1865—1900 жылдар аралығында Мендельдің жұмысына неміс ғалымы Ф. Фокк және Ресей ғалымы Шмальгаузен өз еңбектерінде сілтеме жасағанымен, оның маңызына толық мән бермеді. Ал 1900 жылы үш елдің ғалымдары: Германияда Карл Корренс, Австрияда Эрих Чермак, Голландияда Гуго де Фриз бір-біріне байланыссыз, тәуелсіз әр түрге жататын өсімдіктерді шағылыстыру барысында Г.Мендельдің бұршақ өсімдігіне жүргізген тәжірибелерінің нәтижесін қайталайды. Г. Мендельдің заңдарының қайтадан ашылуы, тұқым куалаушылық және өзгергіштік бағытындағы зерттеулердің қарқынын күшейтті. Биологияның жаңа саласы генетика ғылымының пайда болуына әсерін тигізді. Сондықтан 1900 жыл генетика ғылымының туған жылы болып саналады. 1901 жылы Голландия ғалымы Гуго де Фриз өсімдіктерде жүргізген тәжірибелері бойынша тұқым қуалайтын өзгергіштікті түсіндіретін мутациялық теория ұсынды. 1903 жылы дат ғалымы В. Иогансен Мендельдің жұмысын негізге ала отырып, популяциялар және таза сорттармақ (линия) туралы теория жасады. Популяцияларда тұқым қуалайтын белгілердің ұрпаққа берілу заңдылықтарын ашып, оның эволюция мен селекция үшін маңызын көрсетті. Генетика ғылымына "ген", "генотип" жөне "фенотип" деген ұғымдарды енгізді.1903—1904 жылдары америкалық ғалым У.Сэттон және неміс ғалымы Т.Бовери белгілердің ұрпаққа берілуінде хромосоманың рөлін көрсетті. Бұл теория цитология ғылымының дамуына әсерін тигізді. "Генетика" деген терминді алғаш рет 1906 жылы ағылшын ғалымы У.Бэтсон ұсынды. Екінші кезеңЕкінші кезең америкалық генетик Т. Морганның тұқым қуалаудың хромосомалық теориясын жасауынан басталады. Бұл теорияға У.Сэттон мен Т. Боверидің тәжірибелері негіз болды. Т. Морган хромосомалық теориясында тұқым қуалайтын гендер хромосомада тізбектеле орналасады деп тұжырымдайды. Гендердің тіркес тобының саны, сол түрдің хромосома жиынтығының гаплоидтік санына тең болады. Бір тіркесу тобындағы гендер, айқасу құбылысының нәтижесінде өзгереді. Айқасу мөлшері хромосомада орналасқан гендердің аракашықтығын көрсететіні тәжірибелер жүзінде дәлелденіп, анықталды. Бұл тәжірибелер дрозофила шыбынына жүргізілді Екінші кезеңЕкінші кезең америкалық генетик Т. Морганның тұқым қуалаудың хромосомалық теориясын жасауынан басталады. Бұл теорияға У.Сэттон мен Т. Боверидің тәжірибелері негіз болды. Т. Морган хромосомалық теориясында тұқым қуалайтын гендер хромосомада тізбектеле орналасады деп тұжырымдайды. Гендердің тіркес тобының саны, сол түрдің хромосома жиынтығының гаплоидтік санына тең болады. Бір тіркесу тобындағы гендер, айқасу құбылысының нәтижесінде өзгереді. Айқасу мөлшері хромосомада орналасқан гендердің аракашықтығын көрсететіні тәжірибелер жүзінде дәлелденіп, анықталды. Бұл тәжірибелер дрозофила шыбынына жүргізілді.Осындай зерттеу жұмыстары жануарлар мен өсімдіктердің кейбір түрлеріне жүргізіле бастады. Жасуша ядросында орналасқан хромосомалардың құрылысын зерттеу нәтижесінде, олардың тұқым қуалаудағы рөлі белгілі болды. Белгілердің тұкым қуалау барысында өзгерістерге мутацияға ұшырауы ішкі және сырткы факторлардың хромосомаға әсер етуінен екендігі анықталды. Осындай зерттеу жұмыстары жануарлар мен өсімдіктердің кейбір түрлеріне жүргізіле бастады. Жасуша ядросында орналасқан хромосомалардың құрылысын зерттеу нәтижесінде, олардың тұқым қуалаудағы рөлі белгілі болды. Белгілердің тұкым қуалау барысында өзгерістерге мутацияға ұшырауы ішкі және сырткы факторлардың хромосомаға әсер етуінен екендігі анықталды.XX ғасырдың 20—30-жылдары Ресейдің ұлы ғалымы Н.И. Вавилов тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтік қатарлар заңын қалыптастырды. Бұл заң бір-біріне жақын тұрған, шығу тегі бір жануарлар мен өсімдік түрлерінде тұқым қуалау өзгергіштігі ұқсас болып келетінін дәлелдеді. А. Серебровский және Н. Дубинин бірінші рет геннің бөлінетіндігін, оның құрылысының күрделі екенін дәлелдеп, гендік теория құрды. Ген дегеніміздің белгілі бір белгіні анықтайтын хромосоманың бөлігі екені анықталды. Үшінші кезеңГенетиканың даму тарихының келесі үшінші кезеңі тұқым қуалаушылықтың материалдық негізін молекулалық және субмолекулалық зерттеуден басталады. 1953 жылы америкалық ғалым Дж. Уотсон және ағылшын физигі Ф.Крик хромосомаларды құрайтын дезоксирибонуклеин қышкылы (ДНҚ) молекуласының кұрылысын анықтады. Оның тұқым қуалауда басты қызмет атқаратынын дәлелдеді. 1957 жылы америкалық ғалым Корнберг табиғи вирустың толық касиеті бар вирус бөлшегін қолдан жасады. 1958 жылы лабораториялық жағдайда ДНҚ құрылымы синтезделді. 1. Сәйкестікті көрсетГенеалогиялық әдіс ---------- Адам кариотипіне цитологиялық анализ жасауЦитогенетикалық әдіс ------- Шежірелік карта құру арқылы зерттеуОнтогенетикалық әдіс ------- ДНК – ның құрамын зерттеуПопуляциялық әдіс ---------- Адам онтогенезіне тұқым қуалайтын өзгерістің бар – жоғының анықталуыБиохимиялық әдіс ------- Тұқым қуалайтын ауруларға себеп болатын гендердің таралу жиелігін зерттеу Дұрыс жауабы:Генеалогиялық әдіс ----------- Шежірелік карта құру арқылы зерттеуЦитогенетикалық әдіс ------- Адам кариотипіне цитологиялық анализ жасауОнтогенетикалық әдіс ------- Адам онтогенезіне тұқым қуалайтын өзгерістің бар – жоғының анықталуыПопуляциялық әдіс --------- Тұқым қуалайтын ауруларға себеп болатын гендердің таралу жиелігін зерттеуБиохимиялық әдіс ---------- ДНК – ның құрамын зерттеу