Саясаттану ?ылымы ж?не п?ні

Дәріс 1Саясаттануғылым және оқу пәні Дәріс сұрақтары:1. Саясаттанудың тарихы, объектісі және пәні.2. Саясаттанудың құрылымы, категориялары, заңдылықтары, әдістері.3. Саясаттанудың қызметтері және оның қоғамдық ғылымдар арасында алатын орны. Сұрақ 1Саясаттанудың тарихы, объектісі және пәні Әлеуметтік ғылымдар мен адам туралы ғылымның жаппай дамуы. Саяси білімнің дамуы ортақ философиялық ғылымның ыдырау үдерісінің салдары, ортақ саяси ойдың арнайы пәндерге бөлшектенуі. Саяси саланың қоғам өмірінде маңызының артуы. Саясатты ғылыми тұрғыдан түсіну Саяси ғылымның қалыптасуы – ғылыми үдеріс қана емес, сонымен қатар мәдени жетістік. Жаңа заманның демократиялық үдерісі: саяси және әлеуметтік құрылымның күрделенуі; мемлекеттер арасындағы жаңа қатынастар; БАҚ рөлінің артуы; бұқараның саясатқа қатысу денгейнің артуы және т.б. Саясаттанудың қалыптасуының алғышарттары «Саясатты жасаушы азшылық, сыңайтын көпшілік» (Перикл, Ежелгі Греция саяси қайраткері) 2 Қоғамдағы саяси үдерістер жайлы студенттерді біліммен қамтамасыз ететін азаматтық білім беруді, бұл өз кезегінде олардың саяси қатынастарда толыққанды қатысушы болуына мүмкіндік туғызады Мемлекеттік және үкіметтік емес ұйымдарға кәсіби басқарушы кадрларды даярлау Саяси саланың зерттеушілерін даярлау «Саяси ғылым саясаттанушылар мен қоғамдық қайраткерлерге билеуде жауапкершілікті болуын үйретсе, ал қарапайым азаматтарға – саяси белсеңділіктің қажеттілігін ұғындырады» (Роберт Хайман, американдық профессор) 1. XIX ғ. I жартысында немістің құқықтық мектебінің және 1857 ж. Колумбия колледжінде саяси теория және тарих кафедрасының ашылуы. 2. 1948 ж. - ЮНЕСКО бастамасымен Парижде саяси ғылым мәселесі туралы халықаралық коллоквиумнің өтуі.3. 1949 ж. Халықаралық саяси ғылым ассоциацисының ашылуы. 4. 1991 ж. ҚР ЖОО-да саясаттану пәнінің оқытыла бастауы. «Саясаттану» = «politike» - мемлекет-қалада билік жүргізу өнері (полис) + «logos» - тану, ұғым, білім = саясат туралы ғылым 3 САЯСАТТАНУДЫҢ ОБЪЕКТІСІ МЕН ПӘНІ Саясат, қоғам өмірінің саяси саласы Саяси биліктің қалыптасу заңдылықтары, жүзеге асуы мен өзгеруі САЯСАТТАНУ – САЯСАТ ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМ ОБЪЕКТ ПӘНІ Саяси билік Мемлекет Саяси көшбасшылық пен саяси элита Саяси партиялар мен қозғалыстар Сайлау жүйелері Саяси үдерістер Саяси мәдениет ЗЕРТТЕЛЕТІН МӘСЕЛЕЛЕРДІҢ НЕГІЗГІ МОДУЛІ : «Саясат – бұл мемлекеттер арасында, не мемлекет ішінде адамдар тобының арасында болмасын билікке қатысу немесе биліктің таралуына ықпал етуге ұмтылыс» (Макс Вебер, неміс әлеуметтанушысы) 5 Сұрақ 2Саясаттанудың құрылымы, категориялары, заңдылықтары, әдістері. Саяси теория және идеялар тарихы Бұқаралық (мемлекеттік) саясат теориясы саяси институттар (конституция, орталық, аймақтық және жергілікті басқару, басқарудың экономикалық және әлеуметтік қызметтері, салыстырмалы талдау) Саяси қатысушылық теориясы немесе азаматтар қысымы саяси партиялар, топтар мен ассоциациялар, әкімшілікте және басқаруда азаматтардың қатысуы, қоғамдық пікір Халықаралық қатынастар әлемдік саясат, халықаралық ұйымдар, халықаралық құқық Саясаттану – бұл саяси билік пен басқару, саяси қатынастар мен үдерістердің даму заңдылықтары, саяси жүйелер мен институттар қызметі, адамдардың саяси әрекеті мен қызметі жайлы ғылым ЭМПИРИКАЛЫҚ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ ІРГЕЛІ ҚОЛДАНБАЛЫ 6 Саяси партия Саяси мәдениет Саяси қызмет Саяси билік Қоғамның саяси жүйесі Саяси мүдде Саясат Саяси элита Саяси көшбасшылық Саяси қатынастар Саяси режим Негізгі, жалпы іргелі түсініктер, яғни саясаттану категориялары Саясаттану не екенін анықтауда Саясаткерлердің күшін талдауда Саяси институттарды жәнесаяси субъектілердізерттеуде Саяси жүйеніталдауда Саяси үдерістіталдауда Саяси сананыталдауда 7 Әлеуметтік Теологиялық Рационалды-сыңи Табиғилық Саясат қоғамдық өмірдің басқа салаларының (экономикалық, рухани т.б.) әсерімен, саяси субъектінің әлеуметтік-мәдени қасиеттерімен сипатталады Саясат сыртқы ортаның факторларымен емес, ішкі себептер, сапалар мен элементтер арқылы түсіндіріледі Саясаттың табиғаты :сыртқы табиғи ортаның (географиялық парадигма);(биологиялық парадигма); адамның өз қасиеті (антропологиялық парадигма) сипатымен түсіндіріледі Саяси биліктің жаратылыстан тыс сипаттармен түсіндіру Саяси мүдделер, көзқарастар, тұжырымдамалардың пайла болуы, жүзеге асуы және дамуы Қоғамның саяси өміріне тұлғаның кіруі мен қатысуы Саяси үдерістің қызметі мен дамуы Саяси биліктің сипаты мен мазмұнының қалыптасуы,өзгерісі 8 САЯСАТТАНУДЫҢ ЖАЛПЫ ӘДІСТЕРІ 9 абстракттыру дедукция синтез аналогия талдау индукция жіктелуі САЯСАТТАНУДЫҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ 10 Институционалды Тарихи Жүйелік Антропологиялық Бихевиористік Әлеуметтанушылық Салыстырмалы Құрылымдық-функционалды Психологиялық Нормативті - құндылықты САЯСАТТАНУДЫҢ НЕГІЗГІ ӘДІСТЕРІНІҢ СИПАТТАРЫ Саяси институттар, саяси партиялар және т.б. жүзеге асуына және арақатынасына Саясаттың әлеуметтік факторларға тәуелділігін Институционалды Тарихи Әлеуметтанушылық Уақыт пен кеңістіктегі саяси құбылыстар мен үдерістерге   Ресми құрылымдар мен саяси шешімдерді қабылдаудың формалды ережелерін талдау   Саясатты әлеуметтік топтардың мақсатты өзара қатынасы саласы ретінде талдау Өткен, қазіргі, болашақта саяси нормалар, қатынастардың өзгерісін талдау НЕГЕ БАСА НАЗАРДЫ АУДАРАДЫ САЯСАТТЫ ҚАЛАЙ ЗЕРТТЕЙДІ Саясатты тұлғалық кеңістікте тану, жеке адамның әрекеті Саясаттың біртұтастығы мен сыртқы ортамен ара қатынасы Бихевиористік Психологиялық Жүйелік Саяси әрекеттің субъективті тетіктері: іздену, тілегі, құмарлығы НЕГЕ БАСА НАЗАРДЫ АУДАРАДЫ 11 САЯСАТТАНУДАҒЫ БИХЕВИОРИСТІК ӘДІС 12 Жеке индивидтер мен топтардың саяси қимыл-әрекеті Зерттеу объектісі Зерттеу қағидалары БИХЕВИОРИЗМ Әрекетке итермелейтін себептер Ғылыми дәйектерді эмпирикалық тексеру Ғылымды құндылықты пікірлерден айыру Сұрақ 3Саясаттанудың қызметтері және оның қоғамдық ғылымдар арасында алатын орны. 13 Танымдық Жетілдірушілік Бағалаушылық Реттеушілік Идеологиялық Теоретикалық Болжамдық Тәрбиелік НЕГІЗГІ САЯСИ ҒЫЛЫМДАР Саяси психология саяси әрекеттің объективті тетіктерін, сана мен санасыздықтың ықпалын, адамның еркі мен эмоциясын, құндылықты бағдарлары мен ұстанымдарын зерттейді Саяси әлеуметтану биліктің әлеуметтік негізін тануға, әлеуметтік топтар арасындағы шиеленістердің саяси үдерістерге әсерін макроәлеуметтанымдық бағытты қолданады. Саяси антропология саясаттың адамның шығу тегіне: биологиялық, интеллектуалдық, діни, мәдени тәуелділігін зерттейді Саяси философия саясаттың біртұтастығын, табиғатын, адам үшін маңыздылығын зерттейтін білімдер саласы Саяси тарих саяси теорияларды, көзқарастарды, құбылыстар мен оқиғаларды хронологиялық жүйеде зерттейді Саясаттану – қоғамда билікті жүзеге асыратын мемлекет, партиялар мен басқада институттарды, сондай-ақ өзге саяси құбылыстарды дәстүрлі түрде зерттейтін ғылым. Саяси география елдердің саяси үдерістерін кеңістіктік орнына, территориалдық, экрномико-географиялық, климаттық ерекшеліктеріне байланыстылығын зерттейді 14