Конспект урока по литературному чтению на крымскотатарском языке

Мевзу: «Не ичюн хораз ве тавукъ бир куместе яшайлар». Къырымтатар халкъ масалы.
Макъсад: Ифадели окъув усталыгъы устюнде чалышмакъ; талебелернинъ нутукъ инкишафыны арттырмакъ; ана тилимизде икяе этмеге огретмек; айванларгъа севги ашламакъ.

Дерснинъ кетишаты:

Талебелернинъ дерске эмоциональ къабилиетлерини арттырув.











- Берильген кягъытчыкъларгъа озюнъиз акъкъында тек яхшы сёзлер язынъыз.
Талебелер языларны окъуйлар.
Талебелернинъ бильги къабилиетлерни актуаллештирюв.
Энди исе, мен окъугъан тапмаджаларнынъ джевабыны тапынъыз.

Эр саба тура, Бир къызым бар,
Делял чагъыра, Устюнде къыркъ кольмеги бар,
Уянтмай тынмай, Кене де тени ачыла.
Адыдыр (Хораз) (Тавукъ)



Фонетик мешгъулиети
– Хораз насыл къычыра?
– Къо-къо-ро-къу, къо-къо-ро-къу!

3. Шиирни окъумакъ
Хораз
- Къо-къо-ро-къу, къо-къо-ро-къу, Уянынъыз, етер юкъу! Ашыкъынъыз дерске, ишке, Беджеринъиз ишни "беш"ке!
Олынъ мукъайт, олынъ пек сакът, Бош-бошуна кечмесин вакът! Яратынъыз къышта да яз! Буны чезер акъыллы баш. Юз енъишни денъиз: - Бу аз! - Шай къычыра шенъ чал хораз.
Янъы мевзу боюнджа иш
– Балалар, бугунь биз сизлернен хораз ве тавукъ акъкъында масал окъуйджакъмыз.
– Къырымтатар халкъ масалы. «Не ичюн хораз ве тавукъ бир куместе яшайлар».

Бир заманда бар экен, бир заманда ёкъ экен, юксек къырнынъ этегинде бир Хораз яшай экен. Хоразнынъ туздан ясалгъан эви бар экен.


Эви юксек, дюльбер, йылтыравукъ экен. Хораз озь эвинен гъурурлана ве ойле бир къопайып юре ки, кимсени танымай экен.
Орманнынъ четинде исе, таштан ясалгъан кичик эвчикте Тавукъ яшай экен. Тавукъ пек мераметли, эр кеске ярдым эте, балаларны севе, оларгъа эр кунь йымырта эдие эте экен.

Бир кунь Тавукънынъ тузу бите. Тавукъ: «Айды, Хоразгъа барайым, онынъ тузу чокъ, азчыкъ сорасам, ёкъ демез», - деп тюшюне ве къыргъа тараф кете.
Хоразгьа келип, эвининъ къапысыны къакъа да шойле дей:
Къо-къо, къо-къо, къо-къо-кокъ! Тузум битти, тузум ёкъ. Къомшум, ярдым эт манъа, Бир чимтим туз бер манъа.
Хораз босагъадан бакъып:
Меним эвим йылтыравукъ, Сенинъ эвинъ къалтыравукъ. Санъа тузумдан бермем, Ёкъ ол козюмден, Тавукъ! - деп, Тавукъны къува.
Гъарип Тавучыкъ тузсыз кайтмагьа меджбур ола. Ормангъа исе къаранлыкъ энген, ич бир шей корюнмей. Эрте ятмагъа алышкъан Тавукъ къоркъа-къоркъа эвине къайта. О куньден сонъ Хоразнынъ эвине аякъ басмай.
Азмы кече, чокъмы кече, ягъмурлар ягъмагъа башлай. Тавучыкъ сыджакь эвчигинде къокъулы пичен устюнде ята.
Хоразнынъ туздан ясалгъан эви ягъмурдан ирий. Юксек таванындан, йылтыравукъ диварларындан, мердивенли босагъасындан ич бир шей къалмай. Хораз ягъмур тюбюнде къалып сылана.
Хораз геджелемеге Тавукъкъа бара да шойле дей:
Эвим сувдан ириди, Аякъларым ушюди, Йибер мени эвинъе, Къомшучыгьым, ёкъ деме.
Тавукъ эски джан агъырсыны унутмагъан эди ве Хоразгъа шойле джевап бере:
·
Манъа тузны къызгъандынъ, Мени эвинъден къувдынъ. Энди озюнъ джойыл кет, Бар, ягъмурда фикир эт.
Хораз окюр – окюр агъламагъа башлай. Я, энди къайда барсын? Тавукъ пенджереден Хоразнынъ окюр-окюр агълагъаныны корип, оны аджый. Хоразны ичерге чагъыра, ашата ве юкъламагъа ер косьтере. Шу куньден сонъ Хоразнен Тавукъ берабер яшайлар. Хораз бундан сонъ эр кеснен дост ола. Саба эрте тура, юксек къорагъа учып чыкъа да:
Ко-ка-ре-кок, ко-ка-ре-кок! Чокъ юкъудан файда ёкъ! Танъ аткъанда тургъаннынъ Эр бир иши онъ олур, - деп шу этрафта яшагьанларны уята.
Тавукъ исе эвелькиси киби йымырта къозлай, чипчелерни бакъа ве эп йырлай:
Къо-къо, къо-къо-къокь! Къозлагъан йымыртам чо-окъ! Пиширинъиз, ашанъыз, Дост – муаббет яшанъыз!

IV. Субет.
Масалны бегендинъизми?
Кимни аджыдынъыз?
Не ичюн?
V. Физдакъкъа.

Ко-ка-ре-кок - адым Хораз!
Ёкътыр менден ярамаз.
Тавукъларгъа тийдирмем,
Куреште де енъильмем
VI. Масалны схема боюнджа икяе этюв
13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415хораз хоразнынъ эви буз
13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415тавукъ тавукънынъ эви таш
Икяе этюв:









VII. Дерсни нетиджелев.
Субет.
– Хоразнен тавукъ даа насыл масалларда расткеле?
– Шимди даа бир масал Хораз ве Тавукъ акъъкъында окъуджам. Сиз динълеп, ошайлармы ё да ошамаймы эки масал айтасынъыз.
2. Масалны окъув.
К. Ушинский «Сабырлы ол»

Бир заманда Тавукънен Хораз яшай эдилер. Куньлерден биринде сёз тутмагъан Хораз багъчагъа чапып кетти ве пишмеген чий къурачаны чокъумагьа башлады. Буны корьген Тавукъ:
Чий къурачаны чокъума, токъта, пишсин, деди.
Хораз исе динълемеди, чокъуды, зорнен эвине къайтып кельди.
Вай, вай ярдым эт, Тавучыкъ, къурсагъым пек агъыра!
Тавучыкъ исе Хоразгъа аман татлы чай берип, къурсагъыны сыджакъ шалнен багълады. Бираздан Хораз яхшы олып кетти.
Арадан чокъ вакъыт кечмеди, Хоразчыкъ чименликке барып чапкъаламагъа башлады. Секреди, терледи, сонъ сувсап, озенге чапып кетти, сувукъ сув ичмеге башлады. Тавучыкъ онъа:
Хоразчыкъ, ялварам, сувукъ сув ичме, хаста олурсынъ! деди.
Кене де Тавукънынъ айткъанларына къулакъ асмайып, Хораз сувукъ сув ичти. Бирден сыджагъы котерильмеге башлады. Гъарип Тавучыкъ зорнен оны эвге етеклеп келъди. Экимге барып иляджлар кетирди.
Чокъ вакъыт Хораз тёшекте ятты, къышкъа якъын яхшы олды. Пейджереден бузлагъан озенни корьди ве буз устюнде таймагъа истеди. Тавукъ исе:
Барма, Хоразчыгъым, бекле текяран, буз яхшы этип къатмады, чёкерсинъ! - деп ялварды. Татасынынъ лафыны кене динълемеди ве озен тарафкъа чапып кетти. Бир, эки, учь буз ярылды, Хоразчыкъ сувгъа йыкъылып тюшти. Оны бир даа кимсе корьмеди.
Субет. Суальге джевап берелер.

VIII. Эвге вазифе : Биринджи группа – Схема боюнджа масалны икяе
этюв.
Экинджи группа – Масалны анълап окъумакъ

·002 - копия (2)004 - копия007 - копия008 - копия15