Урок по казахскому языку Жабайы а?дар мини-центр

Сабақтың тақыры: Аңдар. Қазақ тілі 4 сынып
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларды қазақ тілінде сөздік қорын байлығын және грамматикалық құрылымын дамытуды тереңдету үйрету. Жазбаша жұмыс арқылы қисынды ойлау қабілеттерін дамыту.
Дамытушылық: ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту, қазақ тіліне тән дыбыстар дұрыс айтылуын, жазылуын пысықтау.
Басқа тілден енген сөздер
Тәрбиелік: Өз Отанын сүйюге баулу. Сауатты жазуға, ұқыпты жазуға баулу.
Сабақтың көрнекілігі: суреттер, оқулық, жұмыс дәптермен жұмыс.
Сабақтың барысы: I Ұйымдастыру кезеңі.
1.Оқушыларды жаңа сабаққа психологиялық дайындау.
2.Өткен тақырыпты еске түсіру.
Жаңа сабақ. Оқулықпен жұмыс.
Сөздік. Тыңдалым. Айтылым. Жазылым.
Сарышұнақ – суслик, асырайды – кормят, жабайы – дикие, ешкім бақпайды – никто не заботится.
Мәтінді мәнерлеп оқып, аудару. 2. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру. Басқа тілден енген сөздер


Қасқыр
сарышұнақ Аңдарақбөкен
арыстан
3 – жаттығу. Сөз тіркестерін қазақашаға аудар.
Домашние животные, дикие звери, широкая степь, густой лес, хитрая лиса.
Өткенді қайталау: 1. Жануарлар қалай бөлінеді?
2.Жабайы жануарлар қайда өмір сүреді ? 3. Үй жануарлары қайда өмір сүреді
4. Малдың пірлерін ата? Қазақтар қалай бата берген?
5. Қазақ халқының салт – дәстүлерін ата.
2 – жаттығу. Сурет бойынша әңгіме құрастырып жаз.
Суретте жылдың қай мезгілі көрсетілген? Қандай аңдар бейнеленген?
Сұрақтарға жауап беріңдер. 1. Шұбат ненің сүтінен жасалады?
2. Қымыз ненің сүтінен жасалады? Қазақ халқы үй жануарларын қалай атайды?
Үйге: ереже, 2– тапсырма, 109 бет., сөздікті жаттау.
Ережемен танысу.
Заттың қимылын, әрекетін білдіретін сөздерді етістік деп атайды.
Етістік не істеді? не қылды? қайтті? деген сұрақтарға жауап береді? Мысалы: Ат шапты. Жаңбыр жауды. Балалар ойнады.
Етістік сөйлемде баяндауыш болады.
Етістіктің жіктелуі. Дәптермен жұмыс.
I жақ Мен тұр + мын Біз тұр + мыз
II жақ Сен тұр + сың Сендер тұр + сың + дар
II жақ Сіз тұр + сыз Сіздер тұр + сың +дар
III жақ Ол тұр Олар тұр
Деңгейлік тапсырмаларды орындаңдар.
III деңгей. 1.Мәтінді мазмұндау. 2. Етістіктерді теріп жазыңдар, жалғуаларының астын сызыңдар.
II деңгей. Ойынның мазмұнын айтып беріңдер. Етістіктерді теріп жазып жіктеңдер.
I деңгей. Қазақтың ұлттық ойындарын атап, ерекшеліктерін түсіндіріңдер.
Өткенді қайталау: 1. Есімдік деген не? Мысал келтір. 2. Есімдіктің қандай түрлері бар?
3. Төрт түлік деген не? Оларды ата. Мысал келтір. 4. Иелік форма деген не, ол қалай жасалады?
Үйге: ереже, 1– тапсырма, 91бет.

Өткенді қайталау: 1 Ұлттық киімдерді ата.
Ұлттық киімдердің ерекшіліктерін ата.
Киіз үй кімдердің баспанасы? Киіз үй қандай ?
Қазақша күрес қандай ойын ?
Қазақша күрес неге тәрбиелейді
Палуандар қайда күреседі ?
Қазақ халқының қандай ұлттық ойындарын білесіңдер?
Қазақ тілінде жалғаулардың неше түрі бар?
Үйге: ереже, 1– тапсырма, 91 бет., мәтінді мазмұндау.

үрмелі
ұрмалы

ішекті

Домбыра, жетіген, қобыз, шертер,шаңқобыз
Өзгеріссіз енген термин сөздер.
Мысалы: глобус, метр,
троллейбус

Сырнай, сыбызғы, қамыс сырнай
Даңғара, дауылпаз, асатаяқ

Мен
сәбізден

Өздік етіс
Басқа тілден енген сөздер

Ережемен танысу.
Іс – әрекеті қимыл иесі өзі атқарады

Түбір + ын, ін ,н не істеді? Асан
жу – ын - ды

Сабақты қортындылау: 1. Өздік етіс деген не?
Өздік етіс нені білдіреді ? Мысал келтір.
Өздік етіс қандай сұрақтарға жауап береді? Мысал келтір.
Үйге: ережені жаттау, мәтінді мазмұндау.
Басқа тілден енген сөздер

Ережемен танысу. Басқа тілден енген сөздер


1 – Тапсырма бойынша дәптермен жұмыс атқару.
Деңгейлік тапсырмаларды орындау.
III деңгей. 1. « Қыс » тақырыбына 10 сын есім жазып, олармен сөз тіркестерін құраңдар.
Осы тақырыпқа әңгіме жазыңдар.
II деңгей.1. Сын есім жұрнақтарының жасалу жолдарын түсініңдер. Мысал келтіріңдер.
I деңгей. 1. Сын есімнің басқа сөз таптарынан айырмашылығын көрсетіңдер.
Қыстың жыл бойы болғанын қалайсың ба? Қыс мезгілі саған несімен ұнайды?
Үйге: 1 – тапсырма. Диалогты толықтыру.
Ойыншық қандай?
жұмсақ
қатты таза жеңіл кір
№ 1 жазу дәптермен жұмыс.
.... жеңілді
...жеңді
жеңді
Кесте бойынша сөйле.
.... жеңді
Ғалым Асқар
1 2
5 3
3 5
2 4
11 14
4 – тапсырма. Тыңда, қайтала.
Үйге тапсырма: 3 – тапсырма. 68 бет.
Киімдерге қатысты тыйымдар


Аяқ киімге
Бас киімге
Сырт киімге



Сәби киімі
Бозбала киімі
Бәйбіше киімі
Ақсақал киімі
Қыстық
Жаздық
күздік

Күнделікті
сәндік

Өткенді қайталау. Сұрақтарға жауап бер.
Қазақ тілінде жалғаудың неше түрі бар?
Қазақ тілінде жұрнақтың неше түрі бар?
Қазақ тілінде сөз таптары нешеу ?
Қазақстан Республикасының Гимнің сөзін мәнерлнп оқу, жатқа айту.
Сөзін жазған кімдер? – Жүмекен Нәжімеденов, Нұрсұлтан Назарбаев.
Әнін жазған кімдер? - Шәмші Қалдаяқов.
Сабақты қортындылау: 2– тапсырма. Сөйлемдерді мәтін негізінде толықтырыңдар.
Үйге тапсырма: 1- тапсырма. Мақал - мәтелдерді түсініп оқып, көшіріп жаз, жатта .
Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып, сөйлемдерді аяқтап жаз.
Біріккен сөздер.
Біріккен сөздер. Кіріккен сөздер
Түбір тұлғалары сақталады. Түбір тұлғалары сақталмайды
Тасбақа, итмұрын,ЕкібастұзБүгін ( бұл + күн)
Биыл (бұл + жыл)
Біріккен сөздер емлесі.
Бірге жазыладыАйтылуыншаЕш, бір, әр, кей,
жазыладыәлде – есімдік
Ақбозат, Сарысу, ендігәрі, әнеугүні ешкім, ешқандай,
Қызылорда, шекараешқашан, бірнеше
Үйге: 3 - тапсырма . Диалог құрыңдар
Қазақ тілінің сөз құрамы түбір мен қосымшадан ( жұрнақ, жалғау ) тұрады.
Мысалы: балық – шы – лар, етік – ші – лер.
Сөз құрамы түбір + жұрнақ + жалғау
Мысалы: бақ + ша + лар
Түбір
негізгітуынды
(непроизводный ) ( производный )
Үйге: 4 - тапсырма . Диалог құрыңдар.
Сарғаяды – желтеют, демалыс күні – выходной день, тауға шығу – подниматься в горы,
денсаулық – здоровье, суға шомылады – купаться в реке, балық аулайды – ловит рыбу.
Сөйлем құрастыру.
Мысалы: Балалар суға шомылады. Біз отбасымызбен бірге тауға шықтық.
Мәтінмен жұмыс.1. мәнерлеп оқу, аудару.
2.Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру:
Астананың қандай символы бар? Бәйтерек монументін кім жобалады? Астана қандай атақ алды?
Ережемен танысуды жалғастыру.
Жалғаулар Жазылуы Мысалы
лар, - лер дауысты және р,й, у үнді
дауыссыздардан соң бала– лар, аю - лар
дар, - дер ұяң және л,м, н, ң үнді
дауыссыздардан соң қа – лам, сөз - дер
тар, - тер б, в, г, д ұяң және қатаң
дыбыстардан соң кітап – тар, бет - тер
Сабақты қортындылау: 2 – жаттығу. Мына сөздерден сөйлем құрастырыңдар.
Мысалы: өте, салқын, кеше, болды.
Үйге: 3 – тапсырма. . Сұрақтарға жауап бер
Түбір – корень, қосымша – аффиксы, жұрнақ – суффикс, жалғау – окончание, қысқарады – укорачиваються, ұзарады – удлиняються.
Жаңа сөздермен сөз сөз тіркесін сөйлем.
Мысалы: Күзде күн қысқарады. Ал түн ұзарады. Мен күз мезгілін сүйемін.
Ережемен танысу.
Қазақ тілінің сөз құрамы түбір мен қосымшадан ( жұрнақ, жалғау ) тұрады.
Мысалы: балық – шы – лар, етік – ші – лер.
Сөз құрамы түбір + жұрнақ + жалғау
Мысалы: бақ + ша + лар
Түбір
негізгітуынды
(непроизводный ) ( производный )
Мысалы: көмек көмек + ші
Үйге: 3 – тапсырма. Өлеңді жаттау
Мәтінді оқып, қарамен жазылған цифрларды сөзбен жаз.
Сөздік. Тыңдалым. Айтылым. Жазылым
Астана - столица, бас қала – главный город, саяхатшылар – путешественники.
Мысалы: Мен Астанаға бардым. Маған астана ұнады.
Дәптермен жұмыс.
Ережемен танысу
Жалғаулар Жазылуы Мысалы
лар, - лер дауысты және р,й, у үнді
дауыссыздардан соң бала– лар, аю - лар
дар, - дер ұяң және л,м, н, ң үнді
дауыссыздардан соң қа – лам, сөз - дер
тар, - тер б, в, г, д ұяң және қатаң
дыбыстардан соң кітап – тар, бет - тер
Сабақты қортындылау: 1 – жаттығу. Сөздерді көпше түрде жаз.
Мысалы: Оқушы + лар, сынып + тар.
1. Қазақ әліпиінде неше дауыссыз дыбыс бар?
Олар қалай бөлінеді?
Үйге: 5 – тапсырма. Ереже жаттау.
Деңгейлі тапсырмалар орындау
III деңгей.
Барлық тапсырмалардан синонимдер, антонимдер, омонимдерді тауып, түсіндіріңдер.
2. Мына сөздерге фонетикалық талдау жасап, үндстікзаңын түсіндіріңдер.
II деңгей
Берілген
I деңгей
Күз мезгілінің басқа жыл мезгілінен айырмашылығы қандай? Салыстырып көріңдер.
Үйге: 6 – тапсырма. Ереже жаттау.
Ережемен жұмыс.
Қазақ тілінде дауысты дыбыстар жуан және жіңішке болады.
жуан жіңішке
а ә
о ө
ұ ү
ы і
Сабақты қортындылау:1. Қазақ тілінде дыбыстар қалай бөлінеді?
2. Жуан және жіңішке дыбыстарды ата. Мысал келтір.
Мәтін бойынша сұрақтарға жауап бер.
Сенің елің қалай аталады?
Сенің достарың бар ма? 3. Олар кімдер?
Қазақ тілі қандай тіл?
Қазақ тілі сабағы неше рет болады?
Үйге: 2 – тапсырма. Сөйлемдер құрастыр.

Сұрақтарға жауап бер.
Сенің елің қалай аталады?
Қазақстан қандай ел?
Қазақ тілі қандай тіл?
Қазақ тілі сабағы неше рет болады?
Сабақты қортындылау: 2 – жаттығу. Сұхбатты оқып, аудару.
Сен қайда бара жатырсың? Бүгін неше сабақ болады ?
Үйге: 4 – тапсырма.
тер – көптік жалғау
Өткенді қайталау:
Қай жылы Қазақстан Республикасының рәміздері қабылданды?
Қазақстан Республикасының рәміздері нелер жатады?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы қандай түсті?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гербінде не бейнеленген?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимннің авторлары кімдер?
Сабақты қортындылау:
Түбір деген не? Мысал келтір.
Түбірдің қандай түрлері бар? Мысал келтір.
Қосымша деген не? Мысал келтір.
Үйге: 2 – тапсырма.
Деңгейлі тапсырмалар орындау
III деңгей
1. Мәтін бойынша сұрақтар құраңдар.
2. Мына сөздерден туынды түбір жасап, мағынасын түсіндіріңдер: оқу, ас, егіс.
II деңгей
Жаңа сөздерді жазыңдар.
2. Мына сөздерден негізгі түбірді тауып, мағынасын айтыңдар: бақша, көмекші, жаңбырлы, бұлтты.
I деңгей
Күз мезгілінің басқа жыл мезгілінен айырмашылығы қандай? Салыстырып көріңдер.
Үйге: 6 – тапсырма. Ереже жаттау.
Сабақты қортындылау. 1. Біріккен сөздер деген не? Мысал келтір.2. Біріккен сөздердің жасалу жолдарын атаңдар. Мысал келтір 3. Тұйық етістік деген не ? Мысал келтір. 4. Лепті сөйлем дегеніміз? Мысал келтір.
Үйге: 3 – тапсырма. Жазбаша жұмыс, ереже жаттау.
Үйге: 7 - тапсырма. Сұрақтарға жауап жазыңдар.
Түбір – корень, қосымша – аффиксы, жұрнақ – суффикс, жалғау – окончание, қысқарады – укорачиваються, ұзарады – удлиняються, серуен – прогулка, поход, табиғат – природа.
Жаңа сөздермен сөз сөз тіркесін сөйлем.
Мысалы: Күз мезгілінің табиғаты өте сұлу! Күзде жиі – жиі серуенге барғанды сүйемін.
Ережемен танысу.
Қазақ тілінің сөз құрамы түбір мен қосымшадан ( жұрнақ, жалғау ) тұрады.
Мысалы: балық – шы – лар, етік – ші – лер.
Сөз құрамы түбір + жұрнақ + жалғау
Мысалы: бақ + ша + лар
Түбір
негізгітуынды
(непроизводный ) ( производный )
Мысалы: көмек көмек + ші
Сабақты қорытындылау: 5 – тапсырма. Мына сөздерге жұрнақтар жалғау арқылы туынды сөздер жасап жазыңдар.
Үлгі: біл біл + ім білім
біл біл + гіш білгіш
Үйге: 6 – жаттығу. Төмендегі сөздерді құрамына талдаңдар.
Мемлекеттік Туы
Қазақстан Республикасының рәміздеріМемлекеттік Гербі
Мемлекеттік Гимні
Мәтінді оқы, аудар, сұрақтарға жауап бер.
Қай жылы Қазақстан Республикасының рәміздері қабылданды?
Қазақстан Республикасының рәміздері нелер жатады?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы қандай түсті?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гербінде не бейнеленген?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимннің авторлары кімдер?
Сабақты қортындылау:
Сұрақтарға жауап бер.
Қазақстан қандай мемлекет?
Қазақстан Республикасының Президенті кім?
Қазақстан Республикасының бас қаласы қандай?
Қазақ халқы қандай?
Үйге:2 – жаттығу. Өлеңді жаттау.
Білудің, болуға, дарытуға, ұстаға, салуға, сыйлауға, алу, көру,кітаптың,дәптерге.
1 – тапсырма. Берілген сөздерден сөйлем құраңдар. Тұйық етістіктердің септіктерін анықтаңда
Деңгейлі тапсырмалар орындау
III деңгей
1. Мәтін бойынша сұрақтар құраңдар.
2. Төменде берілген тұйық етістіктерді септеңдер
Болу, ұнамау,таңдау.
II деңгей
Берілген сөздерден мәтін құрап жазыңдар.
Сыйлық, пайдалы, зат, ұнату, эстетикалық, талапқа сай, болуы, шығару, өлең, сурет, салынған.
2. Мәтіннен тұйық етістіктерді теріп жазып, жасалу жолдарын анықтаңдар.
I деңгей
Достардыңа қандай сыйлық ұсынар едіңдер.Әңгімелеп беріңдер.
Сабақты қортындылау. 1. Біріккен сөздер деген не? Мысал келтір.2. Біріккен сөздердің жасалу жолдарын атаңдар. Мысал келтір 3. Тұйық етістік деген не ? Мысал келтір. 4. Лепті сөйлем дегеніміз? Мысал келтір.
Үйге: 3 – тапсырма. Жазбаша жұмыс, ереже жаттау.
Атау септігінде зат есім туралы
үшін
сияқты
Барыс септігіндегі зат есім дейін, қарай
Етістік демеулік шылау ба, бе, ма, ме, па, пе.
Зат есім және, өйткені, себебі зат есім.
Сөйлемдерді дәптерге жазу.
Мысалы: Мен Отан туралы көп кітап оқыдым. Сабағыңды оқыда, тез дүкенге барып кел, себебі әкең жұмыстан келеді,
Өткенді қайталау: 1. Біріккен сөздер деп қандай сөздердеді атаймыз?
Біріккен сөздердің емлесі мысал арқылы түсіндір
Тұйық етістік деген не? Мысал келтір.
Үйге: 3 – жаттығу. Жаңа сөздерді мәнерлеп оқып, жаттау. Септік шылаулармен сөйлемдер құра.
Мәтінмен жұмыс. Оқылым. Сөйлесім.
Деңгейлік тапсырмалар.
I. Деңгейлік. Мәтіннен кім? не? Сұрақтарына жауап беретін сөздерді теріп жазғызу.
3 – жаттығуды орындау.
II. Деңгейлік. Жаңа сөздермен сөйлем құрастырып айқызу.
2– жаттығуды орындату.
III. Деңгейлік.Мәтін бойынша оқушыларға өз сыныптастарына мінездеме бергізу.
Мысалы: Маржан – мейірімді, әдемі қыз.
Сабақты қортындылау.
Сұрақтар арқылы сыныптастары туралы әңгімелеу.
Үйге: жаңа сөздерді, ережені жаттау.

Ережемен танысу.
Лепті сөйлем.
Жасалу жолдары
Одағай сөздерКүшейткіш мәнді Демеулік шылауларИнтонация
арқылы сөздер арқылы арқылыарқылы
қап, әттеген- айне деген, не еткен- ау, ақ,
Үйге тапсырма. 4 – тапсырма. Ереже жаттау.