Тірек – ?имыл аппараты. ?а??а б?лімдері.
К_ні: Сынып: 8 А П‰ні: биология
СабаKтыS таKырыбы:
Тірек – Kимыл аппараты. JаSKа б™лімдері.
СабаKтыS маKсаты.
ОKушыларды адамныS тіршілік етуіндегі тірек – Kимыл ж_йесініS маSызы туралы т_сінік Kалыптастыру
ОKушылардыS ой- ™рісін сaраK – жауап арKылы дамыту;
ОKушыларды тірек –Kимыл ж_йесініS маSызын білуге т‰рбиелеу.
К™рнекіліктер:
адам KаSKа с_йектері
СабаKтыS т_рі:
аралас
СабаKтыS ‰дісі:
с™з-к™рнекілік, сaраK-жауап, ‰Sгімелеу, т_сіндіру
СабаKтыS формасы:
aжымдыK , жекелей
СабаKтыS барысы
І. `йымдастыру кезеSі:
амандасу, кезекші рапорты
ІІ. ^й тапсырмасын
сaрау:
Сипап сезу дегеніміз не?
JимылдаCан кезде бaлшыK ет сезімініS р™лі Kандай?
Адам _шін иіс сезудіS маSызы Kандай?
БарлыK анализаторлардыS ™зара байланысты жaмысы не _шін Kажет? Неліктен к™зді жaмып, мaрнымызCа сaK саусаKты тигізе аламыз?
Неліктен біз тек суда еритін заттардыS д‰мін сезе аламыз?
ТамаK KабылдауCа Kандай сезім м_шелері Kатысады?
ІІІ. ЖаSа сабаKты т_сіндіру.
Тірек – Kимыл ж_йесініS маSызы. БарлыK тірі организмдерге т‰н Kасиет – Kимыл – KозCалыс. Jимыл – KозCалыс организмніS ™сіп, дамуына ‰сер етеді. ОныS адам денсаулыCын саKтаудаCы маSызы аса зор.
JаSKа мен бaлшыK ет тірек – Kимыл ж_йесін Kaрайды. Тірек – Kимыл ж_йесі тіректік, KозCалтKыш ж‰не KорCаныш Kызметтерін атKарады.
АдамныS KаSKасы. АдамныS KаSKасында 200- ден астам с_йек бар. JаSKаны омыртKа жотасы, кеуде Kуысы, бас с_йек, иыK, жамбас белдеулері, аяK – Kол с_йектері Kaрайды.
С_йектіS пішіні ж‰не оныS _лкен – кішілігі, олардыS орналасуына ж‰не атKаратын Kызметіне байланысты. С_йектердіS кейбіреулері м_шелерді KозCалысKа келтіретін иін, екінші біреулері тірек Kызметін атKарады. С_йектердіS бір - бірімен д‰некер aлпасы арKылы немесе шеміршекпен байланысуын жалCасу дейді.
ТaлCа KаSKасы – омыртKа жотасынан, KабырCалардан ж‰не т™стіктен тaрады. ОмыртKа жотасы – мойын, арKа, бел, сегізк™з, KaйымшаK болып б™лінеді. АдамныS омыртKа жотасы т™рт иілімнен тaрады: оныS екеуі алCа Kарай, екеуі – артKа Kарай иіледі. ОмыртKа жотасы 33 - 34 омыртKадан Kaралады.
Кеуде с_йектері. Кеуде Kуысында ж_рек, ™кпе, кеSірдек, ™Sеш, _лкен Kан тамырлары, лимфа жолдары ж‰не ж_йке талшыKтары болады. JабырCа aзын, тaтас, жалпаK с_йектерге жатады. ИыK белдеуі иыK ж‰не Kол с_йектерінен тaрады. ИыK белдеуі арKылы Kол с_йектері байланысады. ЖалпаK _шбaрышты с_йек жауырын деп аталады. Jол с_йектері тоKпан ж‰не к‰рі жіліктерден тaрады. К‰рі жілік шынтаK ж‰не шыбыK с_йектен тaрады. Білезік с_йек, алаKан ж‰не саусаK с_йектері Kол басы болып саналады. Жамбас белдеуі жамбастан ж‰не аяK жіліктері мен табан с_йектерінен тaрады.
Бас с_йегі ми сауыты мен бет с_йегі б™лімдерінен тaрады.
С_йектердіS ™зара байланысу т_рлері. С_йектердіS KозCалмалы байланысын буын дейді. Организмде с_йектердіS ™зара жалCасуыныS _ш т_рі болады: KозCалмайтын, KозCалмалы ж‰не жартылай KозCалмалы. С_йектіS KозCалмайтын жалCасуына – бас с_йегі, жамбас с_йегі; жартылай KозCалмалы байланыс т_ріне – омыртKа жотасы; с_йектердіS KозCалмалы т_ріне буын арKылы жалCасатын, яCни Kол с_йектері, иыK пен аяK белдеулері, KабырCалар жатады.
С_йектіS Kaрамы. С_йек – д‰некер aлпасыныS бір т_рі. С_йектіS Kaрамы 30% органикалыK ж‰не 60% бейорганикалыK заттардан тaрады,
10% су болады.
С_йектіS ™суі. С_йектіS aзарып, жуандап ™суі, шеміршек aлпасы клеткаларыныS б™лінуіне ж‰не с_йек aлпаларына айналып отыруына байланысты.
JаSKа заKымданCанда к™рсетілетін алCашKы ж‰рдем.
СіSір созылCанда ж‰не буын шыKKанда к™рсетілетін алCашKы ж‰рдем. ОKыс KимылдаCанда немесе соCып алCанда, тілерсек тобыCы Kатты ауырады ж‰не оныS айналасы домбыCады. Зардап шеккен адамCа к™мек к™рсету _шін заKымданCан буынныS _стіне суыK (Kар, мaз, немесе суыK суCа малынCан ш_берек) басады ж‰не буынды д‰кемен Kатты таSады.
V. СабаKты Kорытындылап, бекіту:
Тірек – Kимыл ж_йесініS маSызы мен атKаратын Kызметі Kандай?
Буын деп нені айтады?
Бас с_йегі Kандай б™ліктерден тaрады.
ОмыртKа жотасыныS KaрылысыныS ерекшеліктері Kандай?
Кеуде Kуысы Kандай с_йектерден KaрылCан?
ИыK белдеуі мен жамбас белдеуініS с_йектерін атаSдар.
VІ. БаCалау.
VІІ. ^йге тапсырма: § 21 оKу, 83-бет кесте толтыру, сaраKтарCа жауап беру.
15