Сценарий мероприятия, посвященного 112-ой Башкирской кавалерийской дивизии к 70-летию Великой Победы. “О?атып ?алды к?к Урал”

Сценарий мероприятия,
посвященного 112-ой Башкирской кавалерийской дивизии
к 70-летию Великой Победы.
“Оҙатып ҡалды күк Урал”
Цели и задачи:
- пополнить знание об истории нашей Родины;
- расширять представления учащихся о боевом пути Башкирской кавалерийской дивизии;
- формировать чувство патриотизма, любви к Родине,
- воспитывать чувство гордости за свою страну, республику на примере героических поступков башкирских кавалеристов;
- воспитывать уважительное отношение к старшему поколению, памятникам.
Оформление зала: стенд с фотоматериалами, портрет М. Шаймуратова, выставка книг о 112-ой Башкирской кавалерийской дивизии, исследовательские работы учеников.
Оборудование: мультимедийный проектор, экран, фонограммы песен “Священная война” и “Шаймуратов генерал», запись голоса Левитана, видеоматериалы ВОВ и др. Ход мероприятия.
(тихо звучит мелодия курая)
Учитель. Уҡыусылар, уҡытыусылар, килгән ҡунаҡтар! Бөгөн үтәсәк сара үҙенсәлекле.Ул бераҙ моңһоу ҙа,шул уҡ ваҡытта шатлыҡлы ла.9 май-Еңеү көнө!Ошо көндө халҡыбыҙ түҙемһеҙлек менән көттө,ҙур ҡорбандар биреп, дошмандарҙы тар-мар итте.
9 мая – День Победы – наш великий всенародный праздник. 70 лет прошло с того дня, когда советские солдаты, пройдя сотни тысяч километров тяжелой дорогой ожесточенных боев, сражений, водрузили Знамя Победы в центре гитлеровской Германии. И наше мероприятие, посвящено этому великому дню и тем людям, которые делали все, чтобы приблизить этот день.

Ученик в национальном костюме под звуки курая читает стих “Урал”
Күгәрепкәй ятҡан Урал тауы –
Атай-олатайҙарҙың да төйәге.
Ерен-һыуын һаҡлап ҡорбан булған
Шунда ята батырҙар һөйәге.
Яҡшы атҡа менеп, ҡулына алған
Уҡ-һаҙаҡҡай тигән ҡоралын.
Аямаған йәнен, түккән ҡанын,
Һис бирмәгән башҡорт Уралын.
Ай Уралым, һинән ҡырҡып алһам
Ат ҡыуырҙай яңғыҙ ҙа талдарын,
Тамып та ғына ҡала, ҡырҡҡан саҡта,
Яуҙа үлгән батыр ҙа ҡандары.
Уралдан ғына бейек, ай, тау булмаҫ,
Уралҡайҙы һөймәҫ тә йән булмаҫ.
Үҙ илкәйе өсөн ҡорбан булған
Ир-егеттең ғүмере лә йәл булмаҫ.
Ведущий. Башкирская земля издавна славится своими конниками. В Отечественную войну 1812 года лихие всадники-башкиры промчались по всей Европе до столицы Франции, остудили своих горячих скакунов в волнах Сены. (звучит голос Левитана о начале Великой Отечественной войны)
(Тихо звучит мелодия песни Александрова н слова Лебедева-Кумача “Священная война”)
Ведущий. В героической летописи нашей Отчизны особое место занимает Великая Отечественная война против гитлеровской Германии. Яркой страницей в эту летопись вошел ратный подвиг бойцов и командиров 112-й Башкирской кавалерийской дивизии.
Ведущий. 1941 йылдың 22 июнендә немец фашистары үҙҙәре баҫып алған Европа илдәре иҫәбенә хәрби-техник яҡтан яҡшы ҡоралланған көстәр менән Совет иленә аңғармаҫтан һуғыш аса.
Ведущий. В грозный час Великой Отечественной областной комитет партии обратился в Государственный Комитет Обороны с просьбой о разрешении сформировать отдельное национальное соединение. 13 ноября из Москвы пришла телеграмма: с разрешением “Идя навстречу желаниям трудящихся Башкирской АССР, ГКО разрешает срочно формировать на территории республики две башкирские кавдивизии. Номера дивизий: 112-я и 113-я. Желаю успехов. Председатель ГКО И.Сталин”. Весть о создании Башкирской кавалерийской дивизии облетела города и села республики, еще выше подняла чувство народа. В ряды кавалеристов призывались добровольцы. 25 декабря 1941 года на должность командира 112-й дивизии прибыл в Уфу гвардии полковник Шаймуратов. Он служил в Красной Армии с 1919 года, имел высшее образование, богатый опыт. Ш аймуратов – участник боев под Москвой.
Ученик знакомит с биографией М. Шаймуратова.
Ведущий. Хәрбиҙәрҙең тәьминәтенә халыҡ күп өлөш индерә. “Башҡортостан буйынса кавдивизия төҙөү өсөн 13335 ат, 12311 дана амуниция, 1000 бот аҙыҡ-түлек, фураж әҙерләнде”, – тип яҙҙы үҙенең хәтирәләрендә билдәле шәхес Б.Мәмбәтҡолов.
Ученик в национальном костюме читает стихотворение Б. Нугманова
“Ил Һалдаты".
Йәйге таңда һандуғастар
Ярһып һайрап киткән саҡта,
Уянамын тертләп китеп,
Уйланамын һинең хаҡта.
Ул йылда ла йәйҙең таңы
Тыуған, йәйеп ал шаршауын.
Ҡапыл. Шартлап, туптар өҙгән
Тыныс ятҡан ер ҡоршауын.
Ут-ялҡынға ингәнһен һин,
Арыҫландай ажар булып.
Ташланғанһын алыштарға,
Дошмандарҙың юлын быуып.
Елдәй елгән осҡор атың,
Йәшен хас та – ялтлай ҡылыс.
Халҡың алдында шул антың:
Атһын ерҙә таңдар тыныс.
Ведущий. 1942 йылдың 19 март көнө Башҡортостанға дәүләт оборона комитете вәкиле К.Е. Ворошилов килде. Ул дивизияның әҙерлеген тикшерҙе. Ике тәүлек дауам иткән тикшереүҙән һуң, К.Е. Ворошилов, сафҡа теҙелгән дивизия алдында полковник М. Шайморатовтың ҡулын ҡыҫып: “Рәхмәт һеҙгә, иптәш полковник, аҙ ғына ваҡыт эсендә һалдаттарҙы яҡшы әҙерләгәнһеҙ”, - тине. М. Шайморатов: “ Советтар Союзына хеҙмәт итәм!” - тип яуап бирҙе.
Исполняется песня “Шаймуратов-генерал”
Башҡорттар китте һуғышҡа
Оҙатып ҡалды күк Урал.
Ат уйнатып алдан бара
Шайморатов – генерал.
Шайморатов яу ҡырында
Дошмандарҙы көл иткән
Утта янмай, һыуҙа батмай.
Һай, батырҙа ир икән!
Ватан өсөн йән ҡыҙғанмай
Һинең улдарың, Урал.
Шулар менән дошман ҡырҙы,
Шайморатов-генерал.
Шли полки башкир в атаки,
Провожал сынов Урал.
Впереди на аргамаке
Шаймуратов – генерал.
Сыновьям своим в сраженье
Силу Родина дала.
Шли джигиты в наступленье,
Шли на славные дела.
Победителей по праву
Встретил с гордостью Урал
Заслужил навеки славу
Шаймуратов-генерал.
Ведущий. Шаймуратов смело вел в атаку своих джигитов , но к сожалению, осенью 1943 года генерал-майор пал смертью храбрых , а песня, посвященная храброму командиру живет и сейчас. После гибели героя дивизией командовал генерал-майор Г.А. Белов. 22 марта Башкирской кавалерийской дивизии торжественно вручалось Красное знамя Президиума Верховного Совета Башкирской АССР.
Ведущий. Көлөп аҡҡан көмөш шишмәбеҙҙә
Ҡанға батҡан ҡулын йыумаҡсы.
Ҡырым ҡояшында ҡыҙынмаҡсы,
Балабыҙҙы килеп быумаҡсы.
Юҡ был илдә урын юлбаҫарға,
Үҙ башына төшөр хәсрәте.
Туптар булып яуа яуыздарға
Халҡыбыҙҙың әсе нәфрәте.
Ведущий. 23 мартта 1942 йылында - дивизияның данлы һуғыш юлы башлана. Көткән сәғәт килеп етте. Башҡорт атлы дивизияһы, эшелондарға тейәлеп, көнбайышҡа ҡарай юл алды. Тәүге һынауҙар ул Брянск фронтында үтте. Тәүге еңеүҙәр, тәүге юғалтыуҙар ҙа ошонда булды.
Уҡыусы шиғыр ятлай.
Эйәрләне атай, ялын үреп,
Аҡбуҙ аттың ярһыу, ап-ағын,
Әсәм һуҙа дәһшәт ҡылысының
Ҙур яуҙарҙа еңеп ҡайтҡанын.
Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!
Ышан, атай, һин эйәрләп биргән
Аҡбуҙ атым минең абынмаҫ.
Йәшен тамған был ҡылысты, әсәй,
Һуғарырмын дошман ҡанында.
Йыуырмын мин фашист ҡаны менән
Илем күкрәгенең яраһын,
Ҡайырылмаҫ ҡаты дауылдарҙа
Үс һәм нәфрәт биргән ҡанатым.
Сал ҡартлығын һаҡлап ҡарттарымдың,
Һылыуҙарын һаҡлап илемдең,
Бөйөклөгөн һаҡлап Уралымдың,
Гүзәллеген һаҡлап Иҙелдең,
Тыусаҡ таң, тыуасыҡ яҙ өсөн,
Яҙын япраҡланыр гөл өсөн,
Тыуыр балам, йырланыр йыр өсөн,
Йыр өсөн һәм тыуған ер өсөн
Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!
Ведущий. 12 апреля на фронт отбыл первый эшелон с полком, которым командовал майор Т.Т. Кусимов. Бои один тяжелее другого закалили башкирских конников, дивизия покрыла себя неувядаемой славой.
Ведущий. Тиҙҙән дивизия, мең саҡрымлыҡ араны үтеп, дошман тылына сыҡты. Һыбайлылар фашистарға ҙур ҙыян килтерҙе. Көтмәгән урында килеп сығып, уның күп ғәскәрен ҡыйратты. Һуғыштарҙын береһендә дивизия командиры генерал Шайморатов һәләк булды. Башҡорт атлылары күп ауылдарҙы, ҡалаларҙы дошмандан азат итте. 1943 йылдың 21 октябрендә улар Чернигов ҡалаһына бәреп инделәр.
Ведущий. Башкирская дивизия участвовала в освобождении Чернигова, Мозыря, Владимиро- Волынского, Варшавы, в штурме Берлина. Сыны Урала оправдали доверие народа. Они донесли Красное Знамя, врученное правительством от имени всего башкирского народа до Берлина. Дивизия приняла участие в разгроме остатков фашистких армий в Берлине.
Ведущий. За отвагу и и мужество 14 февраля 1943 года 112-я Башкирская дивизия была переименована в 16-ю гвардейскую кавалерийскую дивизию.
Указом Президиума Верховного Совета СССР от 14 января 1944 года за освобождение Мозыря дивизия награждена орденом Боевого Красного Знамени.
Указом Президиума Верховного Совета СССР от 9 августа 1944 года за освобождение города Люблина дивизия награждена орденом Суворова II степени.
Ведущий. Указом Президиума Верховного Совета СССР от 1 января 1944 года за мужество и героизм, проявленные башкирскими конниками в боях за освобождение Польши, дивизия награждена орденом Ленина.
Указом Президиума Верховного Совета СССР от 1 мая 1944 года за умелые действия при осуществлении Берлинской операции и взятие города Бранденбурга дивизия награждается орденом Кутузова II степени.
Ведущий. За умелые и решительные действия при освобождении города Чернигова дивизии было присвоено почетное наименование «Черниговская»
Уҡыусылар “Батырҙар йыры”н йырлайҙар.
Эйәрле ат беҙ меңгәндәр,
Һау булығыҙ, йән һөйгәндәр.
Ил саҡыра иҙге яуға,
Ҡылыс билдәрҙә.
Бәйге түгел яу ҡырҙары,
Мөмкин булмаҫ ҡайтыуҙары
Бөтәбеҙгә, бәлки, кире
Тыуған илдәргә.
Алдыҡ яра йә үлдек беҙ,
Үлем бар тип белмәнек беҙ,
Үттек илдәр, үттек яуҙар
Изге яуҙарҙа.
Булманы башҡорт ҡайҙарҙа,
Ат эсерҙек яҙғы айҙа,
Висла, Одер, Дунай тигән
Алыҫ ярҙарҙа!
Һаумы, тыуып үскән ерҙәр!
Бар икән дә күрер көндәр.
Шатлыҡтары ҡанат йәйә
Беҙҙең йырҙарҙың.
Һағындырған тыуған яҡтар,
Тып-тып баҫып килә аттар,
Дан бөркөлә, саң бөркөлә
Беҙҙең юлдарҙан!
Һай, юлдарҙан!
Ведущий. 76 һуғышсыға Советтар Союзы Геройы исеме бирелә. Меңдәрсә һалдат, офицер ордендәр, миҙалдар менән наградлана. Башҡорт атлы дивизияһы оҙон данлы юл үтте. Уның күп егеттәре батырҙарса һәләк булды.
Ведущий. Беззаветное мужество и героизм проявил в годы войны представитель этой дивизии – наш земляк – Мухаметшин Басир Давлетович. Из нашей деревни Нижние Лемезы также на фронт ушли 189 человек, а вернулись только 63 человека, остальные наши земляки пали смертью храбрых или пропали без вести защищая нашу Родину. Не вернулись в свою родную деревню 126 человек. За героизм и мужество, проявленные в годы Великой Отечественной войны 11600 человек удостоены звания Героя Советского Союза. Из Башкортостана в их числе 41 человек. Из Иглинского района 6 человек награждены Орденами Героя СССР. Защищая свободу, многие бойцы пали героями, их имена остались навечно в памяти народной.
Уҡыусы шиғыр ятлай.
Ҡайтмай ҡалһам, һәйкәл күтәрмәгеҙ,
Мин һәйкәлгә хаҡлы тугел бит.
Ләкин хәтерләгеҙ: “Ябай егет,
Оло йәшәү өсөн үлде”, - тип.
Миңә һәйкәл булыр, кис – кәкүктең,
Таңда һандуғастың һайрауы.
Ҡайта алмай ҡалһам, үҙемдең һәм
Һеҙҙең йәшәү өсөн һуғышып,
Күтәрегеҙ миңә һәйкәл итеп,
Бәхетле һәм гүзәл тормошто.
Ведущий. 1418 көн һуғыш барҙы, шул көнгә 27 миллион ҡорбан. Был, тимәк, көн һайын 19 мең, сәғәтенә 800, минутына 13 кеше ғүмере өҙөлгән тигәнде аңлата!... Ҡот оскоҫ! Сит ерҙәрҙә башын һалған ауылдаштарыбыҙҙың яҡты иҫтәлеге күңелдәрҙә мәңге һаҡланыр. Аулыбыҙ уртаһындағы һәйкәл – быға асыҡ миҫал.
Инсценировка.
(Ҡулына ҡылыс тотҡан һалдат һәйкәле. Һәйкәл эргәһенәтаяҡҡа таян ған, ҡулына сәскәләр тотҡан бойоҡ ҡына әбей килә.)
Әсә. Һаумы, улым, бына мин тағы ла һинең янда. Һалҡын түгелме, балаҡайым?
Улы (һәйкәл). Юҡ, әсәй, һал ҡын дың нимә икәнен дә белмәйем. Миңә бер ҡасан да һалҡын түгел.
Әсә. Ниңә үҙеңде һаҡламаның, улым. Хәтерләйһеңме, “Әсәй, Бер лин ды
ғына алайыҡ та, алтыбыҙ алты яҡ тан ҡайтып инербеҙ, һин бер е беҙ ҙән
беребеҙгә ҡунаҡҡа йөрөрһөң, 100-гә ҡәҙәр йәшәрбеҙ”, – тип яҙған инең.
Улы. Әйткән һүҙҙәрем һәр ваҡыт йөрәк түрендә, әсәй. Әммә башҡаса
мөмкин булманы… Дошман менән көрәш аяуһыҙ булды. Мин генәме һуң?
Меңдәр, миллиондар илебеҙ өсөн үҙүҙҙәрен аяманы, көрәштә баштарын
һалды. Ҡайһы берәүҙәрҙең бер балаһы ла һуғыштан әйләнеп ҡайтманы. Ә
һинең, исмаһам, Маратың иҫән ҡалды.
Әсә. Ҡалғандарығыҙ ҙа янымда бул һа, ҡыуанысымдың сиге булмаҫ ине.
Һуғышҡа киткәндәге һымаҡ бер-бер артлы ҡайтып инерһегеҙ ҙә, өйөбөҙҙө
уйын-көлкөгә күмерһегеҙ төҫлө.
Улы. Ҡартлыҡ көнөңдә нисек йәшәйһең һуң, әсәй?
Әсә. Барыһы ла етеш, улым. Ҡаланан ҡалаға, ауылдан ауылға ҡу наҡ
ҡа ғына йөрөйөм. Ейәндәремде һанап бөтөрлөк тә түгел.
Улы. Һине яраталармы һуң улар,әсәй?
Әсә. Яраталар, бик тә яраталар.Береһенән дә ауыр һүҙ ишеткәнем юҡ.
Өләсәй тип үлеп баралар. Бәлки, мине тиҙ генә танымағанһыңдыр ҙа, балам?
Улы. Таныным, әллә ҡайҙарҙан таныным, әсәкәйем, күҙ нурым. Әгәр
мөмкин булһа, мин һине ҡосағыма алыр инем. Әммә ҡулдарым, инде үҙем
дә – ҡоростан. Тимәк, мәң ге лек, әсәйем.
Әсә. Йөрәк түремдә туғыҙ ай йөрөткән, күкрәт һөтөмдө имеҙеп үҫтергән балаларымды юғалтыуы айһай ауыр булды шул, улым.
Улы. Шулайҙыр, әсәй!Ләкин һин һөйөн!Беҙ бит Ватан өсөн, һеҙҙең тыныс киләсәгегеҙ өсөн һәләк булдыҡ. Теҙ сүгеп, ҡол булып йәшәүҙән был донъяның ни рәхәте булыр ине?
Әсә. Шулай, улым, дөрөҫ әйтәһең. (Әсә сәскәләрен һәйкәлгә һала.)
Ученик читает стихотворение.
Ведущий. Хөрмәтле ҡу наҡтар, ветерандар!Беҙҙең яҡты киләсәгебеҙ, сабыйҙарыбыҙҙың тыныс йоҡоһо өсөн үҙ ғүмерҙәрен йәллә мә гән ауылдаштарыбыҙҙы ҙур хөрмәт бер минут тынлыҡ менән иҫкә алайыҡ!
Ведущие (вместе). Память о погибших гвардейцах, отдавших свою жизнь за свободу, независимость и счастье народа, вечно будет жить в наших сердцах.
( звучит песня “День Победы” все поют)
День Победы
День Победы, как он был от нас далек!
Как в костре потухшем таял уголек.
Были версты обгорелые в пыли,
Этот день мы приближали как могли...
Этот День Победы порохом пропах,
Этот праздник с сединою на висках,
Эта радость со слезами на глазах.
День Победы! 3 раза
Дни и ночи у мартеновских печей
Не смыкала наша Родина очей.
Дни и ночи битву трудную вели,
Этот день мы приближали как могли.
Этот День Победы порохом пропах,
Этот праздник с сединою на висках,
Эта радость со слезами на глазах.
День Победы! 3 раза
Здравствуй, мама! Возвратились мы не все,
Босиком бы пробежаться по росе...
Пол-Европы прошагали, пол-Земли,
Этот день мы приближали как могли.
Этот День Победы порохом пропах,
Этот праздник с сединою на висках,
Эта радость со слезами на глазах.
День Победы! 3 раза
Этот День Победы порохом пропах,
Это праздник с сединою на висках,
Эта радость со слезами на глазах.
День Победы! 3 раза
Учитель. Спасибо, ребятам-участникам нашего мероприятия. Подводя итог, я хочу сказать, что такие мероприятия как наше сегодняшнее- занимает важное место в воспитании чувства патриотизма у подрастающего поколения, в пропаганде и популяризации героического прошлого, традиций и увековечивания славных исторических героев башкирского народа, в изучении и сохранении памяти о героях. Мы должны всегда помнить о тех кровавых событиях 1941-1945 года, когда наши деды и прадеды проливали кровь за нашу спокойную, счастливую жизнь. Горькие годы войны уходят от нас все дальше и дальше, в этом году наша страна отмечает 70-летие Великой Победы. И, к сожалению, участников Великой Отечественной войны становится все меньше и меньше. К примеру, в нашей деревне уже нет в живых ни одного ветерана Войны. Я считаю, что мы должны с учениками изучать историю Великой Отечественной войны, но мы не можем получить сведения из первых уст, поэтому мы пользуемся современными источниками информации. Например, интернет-ресурсы, где есть необходимая нам информация, специальная литература. А для проведения исследовательских работ важны любые источники информации. В подготовке данного мероприятия мы с учениками использовали много источников. Но особенно нам помогала художественная и научно-популярная литература. Вот эта книга-подарок председателя правления Военно-исторического клуба “Северные амуры” Юлбарисова. В этой книге описан боевой путь воинов-башкир, принимавшие участие в войнах Российского государства начиная с 15 до середины 20 века. Также литературное произведение самого командира Григория Андреевича Белова “Путь мужества и славы”, роман Яныбая Хамматова “Башҡорттар китте һуғышҡа...” Работу по изучению данной тематики мы будем продолжать и дальше, будем заполнять исторические альбомы, вести исследовательские работы. Закончить мероприятие я хочу словами самого генерала Белова: “Сегодня, в мирное время молодежь должна равняться на героев Великой войны, мы должны учиться у них великой любви к своей Родине, величайшей стойкости в борьбе с ее врагами. Подвиги их не забыты. Им жить в веках.” Спасибо за внимание!