Саба?ты? та?ырыбы: Тіркес т??ым?уалау

СабаKтыS таKырыбы:Тіркес тaKымKуалау.
СабаKтыS маKсаты:
Білімділігі: тіркес тaKымKaалауды оKушыларCа т_сіндіру. Сауатты с™йлеуге, сауатты жазуCа даCдыландыру.
ДамытушылыCы: д_ниетанымын, жан – жаKты ойлау Kабілетін, ой - ™рісін дамыту.
Т‰рбиелігі: оKушылардыS ойын ашыK айта алатын, пікір алмаса білетін тaлCаны Kалыптастыру.
СабаKтыS т_рі: д_ст_рлі
СабаKтыS ‰дісі: оKу мен жазу арKылы сын тaрCысынан ойлауды дамыту.
К™рнекіліктер: «с™зжaмбаK» таKырыпKа байланысты плакат, Т.Х. морганныS суреті.
СабаKтыS барысы: `йымдастыру кезеSі....................................2
ЖаSа сабаK.................................................25
А фаза – KызыCушылыKты ояту
Б – фаза маCынаны тану
Бекіту............................................................7
Jорытындылау............................................7
БаCалау.........................................................3
^йге тапсырма.............................................1

`йымдастыру кезеSі: оKу б™лмесін, оKушылардыS сабаKKа дайындыCына назар аудару. ОKушыларды т_гелдеу.


ЖаSа сабаK:
А – фаза KызыCушылыKты ояту.
Бaл фазада мен «Ой шаKыру» стратегиясын пайдаланамын. ТаKтаCа с™зжaмбаK сызылCан плакатты ілемін.
Егер біз осы с™зжaмбаKты дaрыс шешсек Kарамен сызылCан ерекше торк™зден біздіS сабаKтыS таKырыбы келіп шыCатынын, сондыKтан с™зжaмбаKты дaрыс шешу керектігін оKушыларCа тапсырма етіп беремін.
СaраKтар ™ткен сабаKтар бойынша келеді. С™зжaмбаKты ™ткен сабаKтар бойынша келеді. С™зжaмбаKты шешу барысында ™ткен сабаKты сaралып пысыKталады. С™зжaмбаK плакатKа жазылып таKтаCа ілінеді.
С™зжaмбаK сaраKтары:
1. сaраK – жыныс клеткасы дегеніміз
жауап – гамета.
2. сaраK – организмдегі барлыK гендер жиынтыCы
жауап – гетерозигота.
3. сaраK – тaKымKуалайтын аKпараттыK KaрылымдыK бірлік дегеніміз
жауап – ген.
4. сaраK – гетерозиготалыK к_йде екі аллельдіS біреуініS к™рінбеуі не деп атаймыз
жауап – рецессивтілік.
5. сaраK – біл белгіден айырмашылыCы бар организмдерді шаCылыстыру н‰тижесінде алынCан бір жaп аллель бойынша гетерозиготалы ™німдерді шаCылыстырудыS Kай т_рі дейміз
жауап – моногибрид.
6. сaраK – мал тaKымын, ™сімдіктер сорттарын, микроорганизмдердіS жаSа туындылырын шыCарудыS теориялыK негіздері ж‰не ‰дістерін жетілдірумен шaCылданатын CылымныS Kай саласы
7. жауап – Cылым ретінде генетиканыS негізін салушы чех жаратылыс зерттеушісі
жауап – Г. Мендель.
8. сaраK – организмдегі барлыK белгілердіS жиынтыCы
жауап – фенотип.

Б – Фаза маCынаны тану. ЖаSа сабаKты ауызша т_сіндіру.
Жоспар:
тіркес тaKым Kуалау.
тaKым KуалаудыS хромосомалыK теориясыныS KаCидалары
жынысKа тіркес белгілер.
АмерикалыK биолог, эмбриолог Т. морган оныS зерттеу зерзаты жеміс шыбыны дрозофила болды. Дрозофиланы зерзат ретінде таSдап алу мынадай бірнеше себептерге негізделеді - ™сімтал ж‰не ™те жылдам к™бейеді, Kолда ™сіруге арзан ж‰не белгілерге жаKсы білінеді. ОлардыS керемет артыKшылыCы – бар болCаны гаплоидтыK жиынтыKта 4 хромосомасыныS болуы. ДрозофиланыS белгілері 4 – тен ‰лдеKайда к™п. Зертханаларда т‰жірибелер топтамасы Kойылып, оныS н‰тижелері тaKым KуалаудыS хромосомалыK теориясын жасауCа алCышарт болды.
ТaKым KуалаудыS хромосомалыK теориясына мынадай KаCидаларды Kамтиды:
гендер хромосомада т_зу орналасады.
бір хромосомада орналасKан гендер тіркес немесе бірге тaKым Kуалайды. Тіркес топтардыS саны гаплоидты жиынтыKтаCы хромосомалар санына с‰йкес келеді.
мейозда гомологиялыK хромосомалар арасында _лескілердіS алмасуы – айKаспа болуы м_мкін.
Морган сйкес хромосомалардыS кез келген жaбыныS _лескілерімен алмаса алатынын д‰лелдеді. Зерттеуші Kайта – Kайта сынаKт‰жірибе ™ткізіп, хромосомалардаCы барлыK гендердіS орналасу т‰ртібін аныKтап, тіпті к™ршілес гендер арасындаCы KашыKтыKтарды есептеп шыCарды. Бaл KашыKтыKтар айKаспа пайызымен ™лшенді ( осы гендердіS ™зге с‰йкес хромосомамен неше рет алмасуCа aшырауы аныKталды).
Т. Морган жыныс генетикасына Kатысты зерттеулерді де жасады. ОныS ж‰не ™зге CалымдардыS жыныстыK хромосомаларына байланысты еSбектерініS н‰тижесі жынысKа тіркес тaKым Kуалау Kaбылысы туралы т_сінуге м_мкіндік берді. Мендель ата – ана жынысыныS белгілері тaKым Kуалауына м_лде ‰сер етпейтінін аныKтады. ОныS асбaршаKKа жасаCан т‰жірибелерінде шындыCында «жасыл» ™сімдік г_ланалыCын «сары» тозаS тозаSдырдыма, ‰лде керісінше «сары» г_ланалыCын «жасыл» тозаSмен тозаSдырды ма – оныS ешKандай маSызы жоK болып шыKты. Бaдан н‰тиже ™згермеді. Алайда бaл ережеге баCынбайтын бірKатар белгілер бар. Осы белгілерді кодKа т_сіретін гендер жыныстыK хромосомаларда болып, жынысKы т‰н белгілер деп аталады.

IV. Jотындылау.
ЖаSа сабаK туралы оKушылар ™з ойын, пікірін ауызша айтып Kорытындылайды. СaраKтары болса мен оларCа жауап беруім арKылы т_сіндіремін.

V. БаCалау.
ОKушыларды баCалауда сабаK барысында жауап берген оKушыларCа арнайы жасалCан Kима KаCаз дер кезінде беріліп отырады. СабаK соSында еS к™п Kима KаCаз жинаCан оKушылар сабаKтыS лидері болып табылып, _здік баCа Kойылады. Аздау жинаCандарCа ™зіне лайыKты баCа Kойылады.

VI. ^йге тапсырма.
™тілген жаSа таKырыпты _йде оKып келу. Келесі сабаKта сaралатынын т_сіндіру. ТаKырып соSындаCы сaраKтарCа д‰птерлеріне жауап беру.
13PAGE 15


13PAGE 14115