Татар ?д?биятында м?х?бб?т темасы

Татарстан Республикасы Яшел ^з‰н муниципаль районы
3нче номерлы гимназия муниципаль белем бир_ учреждениесенеS
югары категорияле татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
€диятуллина М‰дин‰ Хафиз кызы

Тема. Татар ‰д‰биятында м‰х‰бб‰т темасы.
(Кол Гали, Г.Кандалый, j.Такташ иGатлары буенча осталык д‰ресе)
Максат.1.Татар ‰д‰биятында Кол Гали, Г.Кандалый, Х.Такташ иGатларында м‰х‰бб‰т темасыныS яктыртылышына к_з‰т_ ясау.
2.Укучыларда м™ст‰кыйль фикер й™рт_ к_некм‰л‰рен камилл‰штер_.
3.€хлак т‰рбиясе бир_, шигьриятк‰ м‰х‰бб‰т хисл‰ре т‰рбиял‰_.
Fиkазлау.Презентация, Кол ГалинеS “Кыйссаи Йосыф”поэмасы, Г.КандалыйныS “СахибGамал” k‰м “Ф‰рхи”‰с‰рл‰ре, j.ТакташныS “М‰х‰бб‰т т‰_б‰се” поэмасы, кызыл, з‰Sг‰р, яшел т™сле геометрик фигуралар(™чпочмак, квадрат,т_г‰р‰к),т™сле маркерлар.

Эпиграф

М‰х‰бб‰т,
Ул _зе иске н‰рс‰,
Л‰кин
j‰рбер й™р‰к аны яSарта,
Тиле яшьлек ярты гомерен бир‰
АныS хисе бел‰н янарга...
j.Такташ.
Д‰рес барышы.

Укытучы. Б_ген без осталык д‰ресенд‰ катнашабыз. Сез бу д‰рест‰н н‰рс‰ к™т‰сез, н‰рс‰ ™мет ит‰сез ?(тактага язып куябыз).
- фикер алышу;
- аралашу;
- теоретик м‰гъл_мат алу;
- яSалык;
- т™ркемн‰рд‰ эшл‰_ к_некм‰л‰рен‰ ™йр‰н_.
Р‰хм‰т. Эшебезне башлыйбыз. Эшне т™ркемн‰рг‰ б_леп оештырырбыз. Р‰хим итегез, _зегез тел‰г‰н геометрик фигураларны сайлый аласыз. 3 т™ркем булыр.
€ х‰зер экранга р‰хим итегез. (экранда слайд)
- лидер, _з ™стен‰ Gаваплылык алучы, GиS_г‰ омтылучы, т‰в‰кк‰л, дан - ш™kр‰т яратучы, энергияле.
- т‰ртип яратучы, игътибарлы, сакчыл карашлы, _з с_зенд‰ нык торучан, аналитик.
- ш‰фкатьле, м™рх‰м‰тле, кайгыртучан, тугры, юмарт, ышанучан, киS к_Sелле.
Сез _зегез аSлапмы, аSламыйчамы т™ркемн‰рг‰ б_лендегез. j‰р т™ркемд‰ билгеле бер сыйфатларга хас кешел‰р б_ленг‰н. Туры кил‰ме? Т™ркемегезнеS портретын ясагыз k‰м _зегезне т‰къдим итегез.(тактага эленеп куела)
Мин рус м‰кт‰бенд‰ татар балаларына татар теле k‰м ‰д‰бият укытам. €д‰бият укытучыныS 7 бурычы бар (исегезг‰ т™шереп кит‰м).
1. €д‰бияттан белем к_некм‰л‰рен бир_,
2. €д‰биятка м‰х‰бб‰т k‰м кызыксыну уяту,
3. Тормышка ‰зерл‰_,
4. €хлак т‰рбиясе бир_,
5. Эстетик культура, з‰вык т‰рбиял‰_,
6. УкучыларныS с™йл‰м k‰м язма телен _стер_.
7. Милли рух, _з халкыSныS с‰нгатен‰,тарихына,м‰д‰ниятына ихтирам, горурлык хисл‰ре т‰рбиял‰_.
Балаларга ‰хлак т‰рбиясе бир_г‰ аеруча зур игътибар бир‰м.
€д‰биятта м‰Sгелек темалар бар. М‰Sгелек тема – т™рле заман k‰м халыклар ™чен уртакк, кызыклы, ‰k‰миятле тема.
- Т™ркемн‰рг‰ бирем: Нинди м‰Sгелек темалар бел‰сез?(маркерлар бел‰н язып тактага эл‰л‰р).
М‰х‰бб‰т k‰м н‰фр‰т.
Сугыш k‰м тынычлык.
Тугрылык k‰м хыян‰т.
Яш‰_ k‰м _лем.
Аталар k‰м балалар.
Матурлык k‰м ямьсезлек.
Без б_ген д‰рест‰ м‰х‰бб‰т турында с™йл‰шербез. Д‰реснеS темасы: “Татар ‰д‰биятында м‰х‰бб‰т темасы”(экранда слайд)
Бирем: м‰х‰бб‰т с_зенд‰ге х‰рефл‰р бел‰н с_зл‰р ясарга.
Матурлык.
€хлак.
Х™рм‰т.
€д‰п.
Б‰хет..
Батырлык.
€йб‰т.
Тугрылык (тактага эл‰л‰р)
Игътибар итегез ‰ле , м‰х‰бб‰т с_зенд‰ге х‰рефл‰рд‰н нинди матур с_зл‰р ясый алдык.!Р‰хм‰т.
- Н‰рс‰ соS м‰х‰бб‰т? Б‰ял‰м‰ бирик.(Gаваплар тыSлана)
Д‰ресебезнеS эпиграфы
М‰х‰бб‰т,
Ул _зе иске н‰рс‰,
Л‰кин
j‰рбер й™р‰к аны яSарта,
Тиле яшьлек ярты гомерен бир‰
АныS хисе бел‰н янарга...
j.Такташ.
(экранда слайд)
Дим‰к, м‰х‰бб‰т кешелекнеS даими юлдашы, асыл сыйфатларыннан берсе. ШуSа к_р‰ ул с_з с‰нгатенд‰ элек элект‰н Gырланган, к™йл‰нг‰н. Без д‰рест‰ Урта гасыр ‰д‰биятыныS Болгар чорыннан безг‰ килеп Gитк‰н ист‰лекл‰ренн‰н берсе Кол ГалинеS “Кыйссаи Йосыф”дастаны, 19нчы гасыр урталарында татар укучыларыныS яраткан шагыйре Г.Кандалый k‰м 20нче елларда иGат итк‰н ялкынлы шагыйрь j.Такташ иGатында м‰х‰бб‰т темасы турында с™йл‰шербез.
(Т™ркемн‰рг‰ биремн‰р таратыла) Биремн‰рне укыгыз k‰м Gавап ‰зерл‰гез.
1нче бирем.Кол ГалинеS “Кыйссаи Йосыф” поэмасында м‰х‰бб‰т ничек яктыртыла? €с‰рд‰н ™зекл‰р бел‰н д‰лилл‰гез.
2нче бирем. 20нче гасырда иGат итк‰н Г.Кандалый хатын- кызлар м‰х‰бб‰тен ничек тасвирлый? Ни ™чен Г.Кандалыйны м‰х‰бб‰т Gырчысы дип атыйлар?(“СахибGамал” k‰м “Ф‰рхи” ‰с‰рл‰рен‰ таяныгыз).
3нче бирем.20нче еллар ‰д‰биятында трибун- шагыйрь булып танылган батыр й™р‰кле j.Такташ иGатында м‰х‰бб‰т темасы ничек г‰_д‰л‰неш k‰м чишелеш тапкан? (“М‰х‰бб‰т т‰_б‰се”поэмасы буенча).
(Gаваплар тыSланыла).
Укытучы.1нче биремг‰ н‰тиG‰.(экранда слайд Кол Гали портреты “Халык х‰теренд‰-сигез гасыр”)
З™л‰йха да Йосыф та искиткеч г_з‰л затлар. З™л‰йха хис- тойгы кешесе. Йосыф акыл, сабырлык бел‰н эш ит‰. М‰х‰бб‰т сынауларга дучар була. М‰х‰бб‰т ул- б‰хет. Б‰хетле м‰х‰бб‰т булсын ™чен сабыр булырга кир‰к. Саф м‰х‰бб‰т турында с_з бара.
2нче биремг‰ н‰тиG‰. (экранда слайд Г.Кандалый портреы, “Г.Кандалый-м‰х‰бб‰т Gырчысы”)
М‰х‰бб‰т- м‰Sгелек тема. Г.Кандалый Йосыф- З™л‰йха м‰х‰бб‰тен ™лге итеп ала. Л‰кин аSа яSалык, ш‰хси т™смер бир‰. Татар хатын- кызларыныS м‰х‰бб‰тен k‰м матурлыкта патша кызларыннан ким булмавын романтик рухта тасвирлый. Лирик геройныS СсхибGамал исемле кызга олы м‰х‰бб‰те гаG‰еп оста г‰_д‰л‰неш тапкан.
3нче биремг‰ н‰тиG‰.(экранда М.F‰лил с_зл‰ре)
“j.Такташ поэзиясе _лемсез . АныS югары художестволы формада бирелг‰н , тир‰н идея эчт‰леге бел‰н сугарылган шигырьл‰ре х‰зерге к™нд‰ д‰ актуальлекл‰рен югалтмыйлар ...”
“М‰х‰бб‰т т‰_б‰се- ‰хлак м‰сь‰л‰се буенча иS кыю куелган ‰с‰рл‰рнеS берсе. Идеясе- яшьлек ялгышларыннан сакланыгыз, кешег‰ ышаныч, к™ч бир‰ торган ямьле k‰м м‰гън‰ле ит‰ торган ярату хисл‰рен югалтмагыз, “ирекле с™ю”- вакытлы к_ренеш.З™л‰йханыS м‰х‰бб‰те, аныS хисл‰ре аеруча бер Gылылык бел‰н с_р‰тл‰н‰.
Укытучы.Карап _телг‰н ‰с‰рл‰рнеS охшаш k‰м аермалы якларын билгелик ‰ле.(Gаваплар тыSлана)
Экранда слайд
Охшаш ягы:
М‰х‰бб‰т- иS олы, зур, матур хис.
Аерма:
Кол Галид‰ - илаkи м‰х‰бб‰т.
Г.Кандалыйда - ихтыяGи м‰х‰бб‰т.
j.Такташта -”ирекле с™ю”.
Н‰тиG‰.БезнеS фикерл‰ребез уртак ик‰н.
Б_генге к™нд‰ д‰ м‰х‰бб‰т темасын _зл‰ренч‰,_з й™р‰кл‰ре кушканча язучы ‰дипл‰ребез бар.(экранда слайд Ф.Яруллин,Р.МиSнуллин,Г.З‰йн‰шева, Р. В‰лиева,Э.Ш‰рифуллина китаплары). Шигырь юлларын укыгыз k‰м авторын табарга тырышыгыз.
Син – м‰Sгелек учак,
Син – м‰Sгелек ч‰чк‰;
€й М‰х‰бб‰т, ‰йтче,
Син соS нич‰ яшьт‰?

СинеS кайнар кочагыSа
Кереп бет‰сем кил‰.
Эрет мине, эрет инде –
Эреп бет‰сем кил‰!

Тормышым- авыр арба
Й™гем гел арта бара.
Арбам к_пт‰н туктар иде
М‰х‰бб‰т тартып бара.

€д‰бият укытучысы буларак м‰х‰бб‰т темасы миSа да якын. Мин д‰ шигъриятк‰ гашыйк. Мин д‰ кал‰м тибр‰т‰м. ИGат Gимешл‰ремнеS берсен т‰къдим ит‰м.
Кил‰ яраттырасым
Кил‰ минем яратасым
Кил‰ яраттырасым.
Ак болытларга утырып
Кил‰ очып барасым.
Б‰хетле буласым кил‰
Тулы б‰хет иясе.
Хыял диSгезен‰ чумып
Кил‰ бер югаласым.
М‰х‰бб‰т бураннарында
Кил‰ бер ураласым.
Сине _зем‰ гашыйк итеп
Кабат яраттырасым.

(Укучылар да м‰х‰бб‰т турында шигырьл‰р укыйлар).
Сакла с™юне таплама бер_к
Олы хисл‰рне ваклама бер_к.
Узар гомерл‰р аккан су кебек
С™ю м‰Sгелек, с™ю м‰Sгелек.

М‰х‰бб‰т яшьл‰рд‰ дил‰р,
Була ул картларда да
М‰х‰бб‰тсез яш‰п булмый
Олыгайган к™нд‰ д‰.

Йомгак. Осталык д‰ресенн‰н н‰рс‰ к™ттек, н‰рс‰ ™мет иттек?(УкучыларныS игътибарын тактага юн‰лт‰м)
Дим‰к, максатыбызга ирештек. Р‰хм‰т.(экранда слайд) “Укытучы – гыйлем ™йр‰т_че k‰м балаларныS Gаннарын т‰рбиял‰_че ул”.
Ризаэддин Ф‰хретдин

13PAGE 15

13PAGE 14315

15