Рабочая программа по предмету Родной язык за 2015-2016 учебный год для 9 класса

-291465-64770
Быhаарыы сурук
1. 1992 с. муус устар 4 кγнγгэр ылыллыбыт Саха Республикатын Конститутуциятын 46-с ыстатыйатыгар «Саха республикатын государственнай тылларынан саха уонна нуучча тыла буолаллар» диэн суруллубута.
2. СР Правительствота 1991 с. ыам ыйын 23 кγнγгэр «Саха Республикатын национальнай оскуолаларын санардан сайыннарыы концепциятын» бигэргэппитэ.
О5о тѳрѳѳбγт тыла γѳрэ5и-билиини кэбэ5эстик ылынар, ѳйѳ-толкуйа тобуллар, майгыта-сигилитэ олохсуйар, айар-тутар дьо5ура сайдар айыл5аттан айыллыбыт эйгэтэ буолар.
Хайа да омук тѳрѳѳбγт тылын билэр, таптыыр, сыаналыыр кэнчээри ыччаттаах буолла5ына, тыыннаах буолар, салгыы сайдар, бар5арар кыахтанар. Тыл- бγтγн норуот национальнай баайа, кэлэр кэскилэ.
Саха тыла - саха оскуолатыгар γѳрэх тыла, били-кѳрγγ тѳрдѳ буолар. Yѳрэнээччи тыл γѳрэ5ин туhунан сγрγн ѳйдѳбγлэ, ситимнээн санарар γѳрγйэ5э, ырытар-толкуйдуур, онорон кѳрѳр дьо5ура маннай тыл уруогар олохсуйар.
Тѳрѳѳбγт тылын γчγгэйдик билэр γѳрэнээччи атын предметтэри баhылыырга кѳмѳлѳhѳр. Ол ѳйдѳбγлγгэр, сатабылыгар, γѳрγйэ5эр тирэ5ирэн, нуучча тылын, омук тылларын эмиэ тγргэнник γѳрэтэр.
Итинэн сибээстээн саха тылыгар γѳрэтии программата γѳрэнээччигэ маннык ирдэбиллэри туруорар:
1. Yѳрэнээччи γлэ5э-хамнаска, дьыала5а-куолуга, общественнай олоххо тѳрѳѳбγт тылынан хомо5ойдук кэпсэтэр, санаатын сааhылаан этэр, суруйар.
2. Саха тылын γѳрэ5ин, тыл культуратын туhунан ѳйдѳбγлγ ылар, литературнай нуорманы билэр, тѳрѳѳбγт тылын бар5а баайын сыаналыыр, сатаан туhанар.
3. Ийэ тылын баайынан, кэрэтинэн киэн туттар, тѳрѳѳбγт тылы сайдарын туhугар туруулаhар, кэлэр кѳлγѳнэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин ѳйдγγр.
Тѳрѳѳбγт тылы оскуола5а γѳрэтии
Оскуола5а тѳрѳѳбγт тылы γѳрэтии предметэ-саха литературнай тыла. Литературнай тыл диэн норуот бγттγγн билэр, харыстанар бигэ нуормалаах, араналаммыт араас истиииллээх, тыл талыллыбыт, нарыламмыт, чочуллубут кѳрγнэ буолар.
Билинни γѳрэх этэринэн, тылы били икки таhымнаах:
1. литературнай тыл нуорматын баhылааhын, ол аата тыл фонетическай, лексическэй, грамматическай сокуоннарын били;
2. тыл культуратын ирдэбилин, стилистиканы били, а.э. тыл олоххо туттуллар сиэрин, γѳрγйэ5ин, быраабылатын тутуhан санарыы, суруйуу.
Итиннэ оло5уран, билигин саха тылын орто оскуола5а γѳрэтии икки хайысханы тутуhар:
А) саха тылын γѳрэ5ин туhунан ѳйѳдѳбγлγ, литературнай тыл нуормаларын билии;
Б) тыл культуратын, стилистика ирдэбиллэригэр тирэ5ирэн, ситимнээн санарар γѳрγйэ5и (ситимнээх сананы) сайыннарыы.
Синтаксис сахалыы этии эгэлгэ арааhын билиhиннэрэн,γѳрэнээччи саныыр санаатын толору этэригэр, ситимнээх саната сайдарыгар тѳрγт буолар.
Таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин быраабылата сахалыы сурук тыла халбаннаабат биир бигэ кѳрγннээх,тургэнник ѳйдѳнѳр буоларын хааччыйар.
Тыл культурата, стилистика уонна функциональнай истиил ѳйдѳбγллэрэ γѳрэнээччи санарар саната ыраас, хомо5ой, этигэн, урдук культуралаах буоларыгар кѳмѳлѳhѳр.
Саха тылын орто оскуола5а γѳрэтии маннык сыалы-соругу туруорар:
1. Саха тылын бар5а баайын, тутулун, уратытын о5о ѳйγгэр-сγрэ5эр тиийэр курдук арыйан кѳрдѳрγγ.
2. Орто оскуоланы бγтэрэр γѳрэнээччигэ араас эйгэ5э, араас наада5а сахалыы сатаан санарар, суруйар дьо5уру инэрии.
3. Саха тылын талы-талба кэрэтин биллэрэн, ийэ тылын сѳбγлγγр, харыстыыр, тѳрγт культуратын биhириир, омугун сыаналыыр, убаастыыр ыччаты иитэн таhаарыы.
Программа тутула
9 кылааска саха тылын γѳрэтии базовай программата икки сγрγн чааска арахсар:
1.синтаксис ,ол аата этии тутулун, арааhын γѳрэтии;
2. ситимнээх сана, ол аата тиэкис тутулун, санарар сана тиибин уонна истиилин билии.
№ Уруок темата чааhа кунэ Дьиэ5э улэ I чиэппэр (16 ч.)
1. Саха тыла - Саха Республикатын государственнай тыла. 1 8.09 Хонтуруолунай тест
Ийэ тылынан киэн туттар
2 8 кылаааска барбыты хатылааhын
1 8.09 Кыра кээмэйдээх ѳйтѳн суруйуу Билиини чинэтии
3 Холбуу этии ѳйдѳбγлэ. 1 15.09 Судургу уонна холбуу этии майгыннаhар уонна уратылаhар ѳрγттэрин булууга эрч.
Холбуу этиини быhаарар
4 Тэннэ холбоммут уонна баhылатыылаах холбуу этии 1 15.09 Тэннээн кѳрѳрТэннэ холбоммут холбуу этиини баhылатыылаах холбуу этииттэн араарар
5 Тэннэ холбоммут холбуу этии стилистиката, уратыта 1 22.09 Уратытын γѳрэтии
166, 170, 172 эрч.
Стилистическай ал5аhы булар
6 Тэннэ холбоммут холбуу этии арааhа 1 22.09 Хаhыат матырыйаалыттан булан устуу Тэннэ холбоммут холбуу этии арааhын, уратытын билэр
7 Аахпыттан суруйуу "Үгэс" 1 29.09 Толкуйдаан тобулар дьо5уру сайыннарар
8 Аахпыттан суруйуу "Үгэс" 1 29.09 9 Тэн суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этии. 1 6.10 быраабыла Тэн суолталаах холбуу этиилэри тиэкистэн сатаан булар, араарар
10 Тэн суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этии. 1 6.10 быраабыла Холбуу этиини туhанан уустаан-ураннаан айарга холонор
11 Хатылааhын "Тэн суолталаах ТХЭ" 1 13.10 Билиини чинэтии
12 Баhылыыр суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этии (тэннир) 1 13.10 173,174 эрч.
Баhылыыр суолталаах холбуу этии арааhын билэр, араарар.
13 Баhылыыр суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этии (тэннир) 1 20.10 177,178 эрч.
Карточканан улэлэр
Тэнниир суолталаах ТХХЭ араарар
14 Холбуу этиини синтаксическай ырытыы 1 20.10 Синтаксическай ырытыы Холбуу этиини сатаан ырытар
15 Хатылааhын "Холбуу этии" 1 27.10 быраабыла Билиини чинэтии
16 Хонтуруолунай улэ 1 27.10 Быраабыланы γѳрэтии II чиэппэр (16 ч.) 1 Баhылыыр суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этии 1 10.11. Тиэкиhи кытта улэ
2 Баhылыыр суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этии (тэнниир) 1 10.11 карточка
Тэнниир суолталаах ТХХЭ араарар
3 Баhылыыр суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этиини ырытыы 1 17.11 Тиэкиhи кытта улэ
4 Баhылыыр суолталаах тэннэ холбоммут холбуу этиини ырытыы 1 17.11 карточка
Тиэкистэн БХЭ арааhын булар, стилистическай суолтатын быhаарар.
5 Аахпыттан суруйуу "Ытыы турар чаран" 1 24.11 Тиэкис ис хоhоонун ѳйдѳѳн сатаан арыйар
6 Аахпыттан суруйуу "Ытыы турар чаран" 1 24.11 7 Аахпыттан суруйууну ырытыы, сыыhа5а улэ 1 1.12 быраабыла сыыhа5а улэ
8 Баhылатыылаах холбуу этии 1 1.12 Карточка, эрч.
183, 184 эрч, таблица БХЭ чаастарын араарар (тутаах, салаа),
9 Баhылатыылаах холбуу этии ѳйдѳбγлэ, сурун бэлиэтэ. 1 8.12 БХЭ ѳйдѳбγлγн билэр
10 Баhылатыылаах холбуу этии арааhа 1 8.12 Тиэкис, карточка БХЭ хас араастаа5ын билэр
11 Баhылатыылаах холбуу этии ѳйдѳбγлэ, сурун бэлиэтэ. 1 15.12 БХЭ уус-уран, публицистика, дьыала, наука истиилигэр туттар
12 Баhылатыылаах холбуу этии арааhа (кэм) 1 15.12 193,194 эрч.
13 Баhылатыылаах холбуу этии арааhа(тэнниир) 1 22.12 196, 197, карточка 14 Баhылатыылаах холбуу этии арааhа(буолуу) 1 22.12 198, 199, 200 эрч.
БХЭ арааhын билэр, араарар
15 Баhылатыылаах холбуу этиини ырытыы 1 29.12. быраабыла БХЭ сурун бэлиэтин билэр, сурук бэлиэтин туруорар
16 Хонтуруолунай улэ 1 29.12 III чиэппэр (20 ч.) 1 Утарар суолталаах салаа чаас БХЭ 1 12.01 205 эрч., карточканан улэ
БХЭ утарар суолталаах этиини туттар
2 Болдьох суолталаах салаа чаас БХЭ 1 12.01 206 эрч. карточка Болдьох суолталаах БХЭ
3 Тѳрγѳт суолталаах БХЭ 1 19.01 быраабыла 4 Тумуктуур, миэстэ суолталаах БХЭ 1 19.01 5 Туhаан, толоруу, быhаарыы, сиhилии уонна кэпсиирэ холбуу этиилэр 1 26.01 таблица Холбуу этии сиhилии арааhын араарар, оло5ор туттар
6 Туhаан, толоруу, быhаарыы, сиhилии уонна кэпсиирэ холбуу этиилэр 1 26.01 7 Аахпыттан суруйуу "Норуоттан тахсыбыт талаан" 1 2.02 быраабыла Сааhылаан, ситимнээн суруйар дьо5урун сайыннарар
8 Аахпыттан суруйуу "Норуоттан тахсыбыт талаан" 1 2.02 9 Уустук тутуллаах холбуу этии ѳйдѳбγлэ 1 9.02 Тиэкиhи кытта улэ 10 Уустук тутуллаах холбуу этии ѳйдѳбγлэ 1 9.02 Уустук тутуллаах этиини сатаан ырытар
11 Уустук тутуллаах холбуу этиигэ сурук бэлиэтэ 1 16.02 карточкалар 12 Холбуу этиини ырытыы 1 16.02 карточкалар Билиини чинэтии
13 Холбуу этиини хатылааhын 1 23.02 карточкалар 14 Ситимнээх сана. Тиэкис синтаксиhа 1 23.02 Ситимнээхтик санарар
15 Тиэкис ѳйдѳбγлэ, бэлиэтэ 1 1.03 Тиэкиhи кытта улэ 16 Тиэкис ѳйдѳбγлэ, бэлиэтэ (тылынан уонна суругунан) 1 1.03 Араас кѳрγннээх айар улэлэр
17 Тиэкис харата уонна γрγнэ. Тиэкис ис хоhооно 1 15.03 Тиэкиhи кытта улэ Тиэкис урунун, харатын билэр
18 Тиэмэ ис хоhоонун арыйыы. Тиэкис ис хоhооно 1 15.03 Тиэкиhи кытта улэ Тиэмэ ис хоhоонун арыйар
19 Хонтуруолунайга бэлэмнэнэр улэ 1 22.03 быраабыла 20 Хонтуруолунай улэ 1 22.03 IV чиэппэр (16 ч.) 1 Эпиграф. Тиэкис сурун санаата, тыла-ѳhѳ 1 5.04 карточкалар Эпиграф
2 Тиэкискэ этии ситимэ (субуруччу уонна кэккэлэhэ) 1 5.04 карточкалар Субуруччу, кэккэлэhэ ситимин араарар
3 Тиэкис чааhа. Абзац. 1 12.04 тиэкистэр Абзац
4 Судургу уонна уустук былаан. 1 12.04 Тиэкистэр холобурдара Судургууонна уустук былааны сатаан онорор
5 Тиэкис тыла-ѳhѳ 1 19.04 тиэкистэр Уус-уран тыллаах буоларга γѳрэнии
6 Тиэкис тыла-ѳhѳ.(литературнай нуорманы, тыл γѳрγйэ5ин, истиил ирдэбилин тутуhуу) 1 19.04 Литературнай тыл нуорматын таба туhанар
7 Тиэкис сиhилиир ньыматын кѳрγнэ: сэhэргээhин, ойуулааhын,тойоннооhун. 1 26.04 Айар улэ Тиэкис коруннэрин араарар
8 Тиэкис тиибэ уонна аата. 1 26.04 карточкалар Тиэкискэ аат биэрэр, тиибин быhаарар
9 Сэhэргээhин (жанра: кэпсээн, очерк, ыстатыйа, реферат.1 3.05 Айар улэ сэhэргиир
10 Ахтыы, хроника, репортаж, интервью, биллэрии 1 3.05 Репортаж ылыы Интервьюылар, биллэрии таhаарар, хрониканы устар, кѳрдѳрѳр11 Судургу уонна уус-уран ойуулааhын (предмети, дьиэ иhин, айыл5а кѳстγγтγн) 1 10.05 Айыл5а кэрэ костуутун ойуулааhын Уустаан-ураннаан санарар. Тулалыыр эйгэни хоhуйарыгар ойуулуур ньымалары туhанар (дор5оону дьγѳрэлээн туттуу, паараласпыт тыл, хоhуласпут тыл, о.д.а. )12 Хамсыыр-харамайы, киhи тас дьγhγнγн, ис туругун ойуулааhын 1 10.05 Хамсыыр-харамайы ойуулааhын Сатаан тылынан ойуулуур
13 Тойоннооhун/субуруччу ситим, кыбытык тыл)1 17.05 Тиэкиhи кытта улэ. Тойоннооhун тиэкис тутула: тезис, дакаастабыл, тγмγк
Тойоннооhуну онорор
14 Хатылааhын "Тиэкис " 1 17.05 Быраабыланы хатылааhын Тиэкиhи сатаан ырытар
15 Хонтуруолунайга бэлэмнэнэр улэ 1 24.05 быраабыла 16 Сыллаа5ы хонтуруолунай улэ 1 24.05 Туhаныллыбыт литература:
1. Семенова С.С., Алексеев И.Е., Винокуров И.П. Саха тыла: 5-11 кылаас. Сахалыы оскуола программата. - Дьокуускай: Yѳрэхтээhини сайыннарар ин-т изд-та.-2000.
2. Филиппов Г.Г., Винокуров И.П. Саха тыла. Синтаксис.-Дьокуускай. «Бичик» нац. Кинигэ кыhата, 1995.
3. Семенова С.С., Парфенова Н.П. Аахпыттан суруйуу текстэрэ (5-11 кылаас): Учууталга кѳмѳ кинигэ.-Дьокуускай: Бичик, 1999.
4. Егинова С.Д. Саха тыла: Тылы ырытыы халыыба (лексическэй, морфологическай ырытыы).-Дьокуускай: СГУ, 2002.
5. Винокуров И.П., Винокурова Н.И. Саха билинни тыла (синтаксис эрчиллиитэ. – Дьокуускай: СГУ, 2001.
6. Винокуров И.П., Филиппов Г.Г, Филиппова М.Е. Саха тыла: 8-9 кылаас.- Дьокуускай: Бичик, 2012.
-6286511430
Быhаарыы сурук
1. 1992 с. муус устар 4 кγнγгэр ылыллыбыт Саха Республикатын Конститутуциятын 46-с ыстатыйатыгар «Саха республикатын государственнай тылларынан саха уонна нуучча тыла буолаллар» диэн суруллубута.
2. СР Правительствота 1991 с. ыам ыйын 23 кγнγгэр «Саха Республикатын национальнай оскуолаларын санардан сайыннарыы концепциятын» бигэргэппитэ.
О5о тѳрѳѳбγт тыла γѳрэ5и-билиини кэбэ5эстик ылынар, ѳйѳ-толкуйа тобуллар, майгыта-сигилитэ олохсуйар, айар-тутар дьо5ура сайдар айыл5аттан айыллыбыт эйгэтэ буолар.
Хайа да омук тѳрѳѳбγт тылын билэр, таптыыр, сыаналыыр кэнчээри ыччаттаах буолла5ына, тыыннаах буолар, салгыы сайдар, бар5арар кыахтанар. Тыл- бγтγн норуот национальнай баайа, кэлэр кэскилэ.
Саха тыла - саха оскуолатыгар γѳрэх тыла, били-кѳрγγ тѳрдѳ буолар. Yѳрэнээччи тыл γѳрэ5ин туhунан сγрγн ѳйдѳбγлэ, ситимнээн санарар γѳрγйэ5э, ырытар-толкуйдуур, онорон кѳрѳр дьо5ура маннай тыл уруогар олохсуйар.
Тѳрѳѳбγт тылын γчγгэйдик билэр γѳрэнээччи атын предметтэри баhылыырга кѳмѳлѳhѳр. Ол ѳйдѳбγлγгэр, сатабылыгар, γѳрγйэ5эр тирэ5ирэн, нуучча тылын, омук тылларын эмиэ тγргэнник γѳрэтэр.
Итинэн сибээстээн саха тылыгар γѳрэтии программата γѳрэнээччигэ маннык ирдэбиллэри туруорар:
1. Yѳрэнээччи γлэ5э-хамнаска, дьыала5а-куолуга, общественнай олоххо тѳрѳѳбγт тылынан хомо5ойдук кэпсэтэр, санаатын сааhылаан этэр, суруйар.
2. Саха тылын γѳрэ5ин, тыл культуратын туhунан ѳйдѳбγлγ ылар, литературнай нуорманы билэр, тѳрѳѳбγт тылын бар5а баайын сыаналыыр, сатаан туhанар.
3. Ийэ тылын баайынан, кэрэтинэн киэн туттар, тѳрѳѳбγт тылы сайдарын туhугар туруулаhар, кэлэр кѳлγѳнэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин ѳйдγγр.
Тѳрѳѳбγт тылы оскуола5а γѳрэтии
Оскуола5а тѳрѳѳбγт тылы γѳрэтии предметэ-саха литературнай тыла. Литературнай тыл диэн норуот бγттγγн билэр, харыстанар бигэ нуормалаах, араналаммыт араас истиииллээх, тыл талыллыбыт, нарыламмыт, чочуллубут кѳрγнэ буолар.
Билинни γѳрэх этэринэн, тылы били икки таhымнаах:
1. литературнай тыл нуорматын баhылааhын, ол аата тыл фонетическай, лексическэй, грамматическай сокуоннарын били;
2. тыл культуратын ирдэбилин, стилистиканы били, а.э. тыл олоххо туттуллар сиэрин, γѳрγйэ5ин, быраабылатын тутуhан санарыы, суруйуу.
Итиннэ оло5уран, билигин саха тылын орто оскуола5а γѳрэтии икки хайысханы тутуhар:
А) саха тылын γѳрэ5ин туhунан ѳйѳдѳбγлγ, литературнай тыл нуормаларын билии;
Б) тыл культуратын, стилистика ирдэбиллэригэр тирэ5ирэн, ситимнээн санарар γѳрγйэ5и (ситимнээх сананы) сайыннарыы.
Синтаксис сахалыы этии эгэлгэ арааhын билиhиннэрэн,γѳрэнээччи саныыр санаатын толору этэригэр, ситимнээх саната сайдарыгар тѳрγт буолар.
Таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин быраабылата сахалыы сурук тыла халбаннаабат биир бигэ кѳрγннээх,тургэнник ѳйдѳнѳр буоларын хааччыйар.
Тыл культурата, стилистика уонна функциональнай истиил ѳйдѳбγллэрэ γѳрэнээччи санарар саната ыраас, хомо5ой, этигэн, урдук культуралаах буоларыгар кѳмѳлѳhѳр.
Саха тылын орто оскуола5а γѳрэтии маннык сыалы-соругу туруорар:
1. Саха тылын бар5а баайын, тутулун, уратытын о5о ѳйγгэр-сγрэ5эр тиийэр курдук арыйан кѳрдѳрγγ.
2. Орто оскуоланы бγтэрэр γѳрэнээччигэ араас эйгэ5э, араас наада5а сахалыы сатаан санарар, суруйар дьо5уру инэрии.
3. Саха тылын талы-талба кэрэтин биллэрэн, ийэ тылын сѳбγлγγр, харыстыыр, тѳрγт культуратын биhириир, омугун сыаналыыр, убаастыыр ыччаты иитэн таhаарыы.
Программа тутула
8 кылааска саха тылын γѳрэтии базовай программата икки сγрγн чааска арахсар:
1.синтаксис ,ол аата этии тутулун, арааhын γѳрэтии;
2. ситимнээх сана, ол аата тиэкис тутулун, санарар сана тиибин уонна истиилин билии.
№ Уруок темата чааhа кунэ Дьиэ5э улэ I чиэппэр (16 ч.)
1. Саха тылын истрията. Чинчийээччилэр. 1 2.09 конспект
Ийэ тылынан киэн туттар
2 7 кылаааска барбыты хатылааhын
1 7.09 Хонтуруолунай тест
Билиини чинэтии
3 Тыл ситимэ. Састаабынан, суолтатынан арааhа. 9.09 Кыра кээмэйдээх ѳйтѳн суруйуу
Этииттэн тыл ситимнэрин
4 Тэннэ холбоммут ситим. Баhылатыылаах ситим. 1 14.09 5, 9эрч.,быраабыла
5 Салайыы, сыстыы ситимэ. 1 16.09 26-29 эрч. Салайыы, сыстыы ситимин этииттэн булан ылар
6 Сѳпсѳhγγ, тардыы ситимэ. 1 21.09 карточка Сѳпсѳhγγ, тардыы этииттэн булан ылар
7 Этии ситимин нуормата. 1 23.09 карточка 8 Этии ситимин нуормата. 1 28.09 41, 43-50 эрч.
9 Этии. Этии тиибэ.Тэнийбэтэх уонна тэнийбит этии 1 30.09 56, 57, 58 эрч.
Этии тиибин быhаарар, сурук бэлиэтин сѳпкѳ туруорар. Этии интонациятын логическай охсуутун тутуhан санарар
10 Ыйытыы этии. 1 5.10 29 эрч. карточка Этиилэри араарар, ырытар
11 Сэhэн этии. 1 7.10 Хаhыат матырыйаала Этиини сатаан сааhылыыр
12 Соруйар уонна кγγhγрдγγ этии. 1 12.10 26 эрч. быраабыла 13 Этии тутаах чилиэннэрэ. 1 14.10 41 эрч. Этии тутаах чилиэннэрин быhаарар, араарар, этиигэ булар
14 Этии тутаах чилиэннэрэ. Сана чааhынан бэриллиитэ. 1 19.10 42, 43 эрч. Араас халыыбынан бэриллэр этии чилиэнин стилистическэй уратытын араарар, сатаан быhаарар, таба кѳрѳр, кѳннѳрѳр
15 Туhаан уонна кэпсиирэ икки ардыгар тириэ туруута. 1 21.10 быраабыла Туhаан уонна кэпсиирэ икки ардыгар тириэ туруорар
16 Хонтуруолунайга бэлэмнэнии. 1 26.10 быраабыла быраабыла
17 Хонтуруолунай улэ. Сорудахтаах диктант 1 28.10 II чиэппэр (15 ч.) 1 Этии ойо5ос чилиэннэрэ. 1 9.11 Этии ойо5ос чилиэннэрин араарар
2 Быhаарыы 1 11.11 53эрч. быраабыла Быhаарыыны этииттэн булар, сатаан ырытар
3 Толоруу. Кѳнѳ уонна ойо5ос толоруу. 1 16.11 54 эрч. Толорууну булар, бэриллиитин ыйар
4 Сиhилии арааhа 1 18.11 56,57эрч Сиhилии арааhын этииттэн булар
5 Сиhилии арааhын хатылааhын 1 23.11 Быраабыла, хатылааhын 6 Этии ойо5ос чилиэннэрин хатылааhын 1 25.11 Билиини чинэтии
7 Этии чилиэнин стилистическэй уратыта. 1 30.11 .60-61 эрч. Этии чилиэнин стилистическэй уратытын билэр
8 Этиигэ тыл бэрээдэгэ. 1 2.12 Карточка 70,71 Этиигэ тыл бэрээдэгин сатаан быhаарар
9 Тѳттѳрγ бэрээдэк. Инверсия. 1 7.12 77, 76 Инверсияны булар
10 Этиигэ тыл бэрээдэгин стилистическэй уратыта. 1 9.12 Этии бэрээдэгин тутуhар
11 Этиигэ тыл бэрээдэгин стилистическэй уратыта. 1 14.12 12 Тэнийбит ойо5ос чилиэн 1 16.12 Карточка, 80 эрч Тэнийбит ойо5ос чилиэни араарар
13 Тэнийбит ойо5ос чилиэн 1 21.12 81 эрч. Билиини сатаан туhанар
14 Хонтуруолунай улэ5э бэлэмнэнии 1 23.12 быраабыла Ылбыт билиини чинэтии
15 Хонтуруолунай улэ. Сорудахтаах аахпыттан суруйуу. 1 28.12 III чиэппэр (19ч. )1 Араарыллыбыт ойо5ос чилиэн. Да5аамыр. 1 11.01 87-88 эрч., быраабыла Да5аамыры булар, араарар
2 Сиhилии араарыллыыта. 1 13.01 90 эрч. 3 Сиhилии араарыллыыта. 1 18.01 быраабыла Тиэкистэн, этииттэн араарыллыбыт сиhилиини булар
4 Этии биир уустаах чилиэнэ. 1 20.01 94 эрч. быраабыла 5 Этии биир уустаах чилиэнигэр сурук бэлиэтэ. 1 25.01 99 эрч. Сурук бэлиэтин туруорар
6 Биир уустаах чилиэни тумэр тыл. 1 27.01 101 эрч. Тумэр тылы булар
7 Биир уустаах чилиэн стилистическэй уратыта. 1 1.02 быраабыла 8 Хатылааhын "Этии биир уустаах чилиэнэ" 1 3.02 Билиини чинэтэр
9 Кыбытык кэрчиктэр.Туhулуу 1 8.02 112 эрч. Туhулууну булар, сурук бэлиэтин туруорар
10 Туhулуу стилистическэй уратыта 1 10.02 117 эрч. Стилистическэй уратытын быhаарар
11 Кыбытык тыл уонна этии 1 15.02 быраабыла Этиигэ кыбытык тылы, этиини булар. Сурук бэлиэтин туруорар
12 Кыбытык этии 1 17.02 Хаhыат матырыйаала 13 Толору уонна толорута суох этии 1 22.02 Быраабыла, 127эрч. Толору этиини толорута суох этиттэн араарар
14 Тиэкиhи кытта улэ. "Толору уонна толорута суох этии" 1 24.02 быраабыла Этии ѳйдѳбγлγн чинэтии
15 Икки састааптаах этии 1 29.02 128 эрч. Икки састааптаах этиини биир састааптаах этииттэн араарар
16 Биир уонна икки састааптаах этии уратылара, майгыннаhар ѳрγттэрэ 1 2.03 быраабыла Уратыларын, майгыннаhар ѳрγттэрин билэр, араарар
17 Биир састааптаах этии арааhа 1 7.03 133 эрч. 18 Биир састааптаах этии арааhа 1 14.03 быраабыда Биир састааптаах этии арааhын булар
19 Хонтуруолунай улэ 1 16.03 IV чиэппэр (17 ч. )1 Этии арааhын стилистическэй уратыта. 1 28.03 134эрч. Санааны тоhо5олоон биэрэр
2 Этии арааhын стилистическэй уратыта. 1 30.03 3 Судургу этиини ырытыы 1 4.04 карточка Этиини сатаан ырытар
4 Судургу этиини ырытыы 1 6.04 5 Хатылааhын "Биир састааптаах уонна икки састааптаах этиилэр" 1 11.04 тест Билиини чинэтии
6 Сурук бэлиэтигэр улэлэр 1 13.04 Тиэкис,карточка Тиэкискэ сурук бэлиэтин сатаан туруорар
7 Сурук бэлиэтигэр улэлэр 1 18.04 8 Саха тылыгар сурук бэлиэтин туттуу 1 20.04 карточка 9 Туора киhи саната 1 25.04 Тиэкистэн булан ылыы Туора киhи санатын быhаарар
10 Сирэй сана, ойо5ос сана 1 27.04 Хаhыат матырыйаала Сирэйсана, ойо5ос санаттан араарар
11 Сирэй сана, ойо5ос сана 1 2.05 12 Диалог, цитата 1 4.05 Айар улэ Диалогы сатааан суруйар
13 Диалог, цитата 1 11.05 14 Хатылааhын "Туора киhи саната" 1 16.05 быраабыла Билиини чинэтии
15 Хонтуруолунайга бэлэмнэнэр улэ 1 18.05 16 Хонтуруолунайга бэлэмнэнэр улэ 1 23.05 Быраабыла, карточка 17 Сыллаа5ы хонтуруолунай улэ 1 25.03 Туhаныллыбыт литература:
1. Семенова С.С., Алексеев И.Е., Винокуров И.П. Саха тыла: 5-11 кылаас. Сахалыы оскуола программата. - Дьокуускай: Yѳрэхтээhини сайыннарар ин-т изд-та.-2000.
2. Филиппов Г.Г., Винокуров И.П. Саха тыла. Синтаксис.-Дьокуускай. «Бичик» нац. Кинигэ кыhата, 1995.
3. Семенова С.С., Парфенова Н.П. Аахпыттан суруйуу текстэрэ (5-11 кылаас): Учууталга кѳмѳ кинигэ.-Дьокуускай: Бичик, 1999.
4. Егинова С.Д. Саха тыла: Тылы ырытыы халыыба (лексическэй, морфологическай ырытыы).-Дьокуускай: СГУ, 2002.
5. Винокуров И.П., Винокурова Н.И. Саха билинни тыла (синтаксис эрчиллиитэ. – Дьокуускай: СГУ, 2001.
6. Винокуров И.П., Филиппов Г.Г, Филиппова М.Е. Саха тыла: 8-9 кылаас.- Дьокуускай: Бичик, 2012.
-28194049530
Быhаарыы сурук
Тѳрѳѳбγт литература5а орто оскуола5а маннык сыалы-соругу туруорар:
- сахалыы литератураны сэргээн, кэрэхсээн, сатаан, ѳйдѳѳн аа5арга; аахпыты бэйэ сайдыытыгар туhанарга туhулааhын;
- ийэ тыл уус-уран кγγhγн, кэрэтин, тыл илбиhин, хомуhунун о5о кыра сааhыттан инэрии;
-уус-уран айымньыны, араас геройдары туhанан тѳрѳѳбγт норуот оло5ун, историятын, культуратын, γгэстэрин, сиэрин-майгытын, арыйыы; киhи аналын, оло5у диринник, таба ѳйдγγргэ γѳрэтии;
- тѳрѳѳбγт тылынан уус-уран айымньы айыллар γгэhин, кистэлэнин, араас ньыматын билиhиннэрии;
-γѳрэнээччи айымньылаахтык толкуйдуур уонна айар дьо5ура тобулларыгар суол аhыы;
-уус-уран айымньыны уран тыллаах, ураты дьо5урдаах, талааннаах дьон айарын ѳйдѳтγγ;
Сγрγн туhаайыылар:
1. Норуот тылынан уус-уран айымньыта сахалыы уус-уран литература силиhэ, тѳрдѳ буоларын аахсан, уус-уран литератураны фольклору кытта ситимнээн γѳрэтии.
2. Айымньыны идейнэй тосхолунан эрэ буолбакка, уус-уран ситиhиитин, γѳрэнээччигэ сайдыыны, литературнай γѳрэ5ириини тѳhѳ биэрэр кыахтаа5ын сыаналаан талы уонна таны.
3. Уус-уран айымньыны айар ньыма арааhын, литература теориятын тγмэн, бѳлѳзхтѳѳн биэрии. Ону γѳрэнээччи бол5ойоро, бэйэтэ туттарга эрчиллэрэ.
4. Талан γѳрэтии уонна талан аа5ыы хайысхатын тутуhуу. О5ону ба5аран туран γѳрэнэргэ, бэйэни сайыннарарга, бэйэ санаатын. Сатабылын, дьо5урун сыаналыырга уhуйуу.
5. γѳрэнээччигэ айарга γѳрэнэр, холонор кыа5ы биэрии, тэрийии, сѳптѳѳх γѳрγйэ5и, сатабылы инэрии, дьо5ура сайдарыгар ирдэбил туруоруу.
II сγhγѳх – 8-9 кылаас
Уус-уран айымньыны аа5ыы таhынан, литература киhи оло5ун уустаан-ураннаан хоhуйар искусство ураты кѳрγнэ, уустук эйгэтэ буоларын билэр.

Υѳрэнээччи тылын сайдыыта:
- Уус-уран айымньыны уонна ѳйгѳ γѳрэппит тексин хоhоонноохтук аа5ар;
- Айымньы уус-уран тылын туттан сиhилии, талан,кылгатан, сирэйэн уларытан, киhи кэрэхсиир гына кэпсиир;
-Уус-уран айымньы туhунан ыйытыыга тылынан уонна суругунан толору хоруйдуур;
-Литературнай айымньы уонна герой туhунан бэйэтин санаатын сааhылаан этэр;
-Литературнай герой мэтириэтин, айыл5аны хоhуйуу туhунан суруйааччы дьγhγйγγтγн туhанан уус-ураннык кэпсиир; киhи дьуhунун-бодотун,айыл5а кѳстуутун уус-ураннык хоhуйан суруйарга холонор;
- Талбыт тематыгар остуоруйа, таабырын, хоhоон,кэпсээн, оhуохай тылын айан холонор;
- Аахпыт остуоруйа,кэпсээн ис хоhоонунан дьо5ус диафильм, мультфильм, инсценировка сценарийын суруйар;
-Аахпыт айымньы,кѳрбγт киинэ, спектакль туhунан дьууллэhиигэ, сэhэргэhиигэ кыттар, ѳйтѳн суруйар;
Υѳрэнээччи билиитэ уонна сатабыла:
- мунуутэ5э 120-130 тылы
- «ДьулуруйарНьургун Боотур», 1-2 мифологиятын. Тойугу
- А.Е.Кулаковскай хоhооннорун, 1-2 поэматын талан;
- А.И.Софроов «Таптал» драматын;
- Н.Д.Неустроев «Балыксыт»
-П.А.Слепцов- Ойуунускай «Улуу Куданса», хоhооннорун талан;
-Суорун Омоллоон «Аанчык» кэпсээнин;
-Эллэй «Буур5а-буулдьа дьылыгар» поэматын;
- Куннук Уурастыырап хоhооннорун талан;
- Н.М.Заболоцкай «Мааппа»кэпсээнин;
-С.П.Данилов хоhооннорун талан;
- Софр. Данилов»От урэххэ»кэпсээнин;
- Николай Якутскай сэhэннэрин талан;
- Далан биир романын талан;
-И.М.Гоголев хоhооннорун;
- П.Н.Тобуруокап хоhооннорун талан;
- 2-3 билинни суруйааччы айымньытын талан;
№ Уруок темата чааhа кунэ Дьиэ5э улэ I чиэппэр (16 ч.)
1. Норуот тылынан у ус-уран айымньыта 1 3.09 Суорун Омоллоон «Саха фольклора»
2 Олонхо. Олонхо темата, сюжета, сурун геройдар 1 5.09 Олонхону ѳйдγγр, тойугу истэр .
3 Олонхону толоруу. Олонхоhут суруйааччылар 1 10.09 Олонхоhуттары билэр
4 Олонхо фантастиката. Олонхо ойуулуур-дьуhуннуур ньымалара 1 12.09 Олонхону айан кѳрγγ
Олонхоттон ойуулуур-дьуhуннуур ньымалары булар
5 П.А.Слепцов – Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 17.09 П.Ойуунускай – олонхоhут суруйааччы. Ойуунускай
6 Олонхону истии, толоруу 1 19.09 Толорорго холонон кѳрγγ Олонхо тойугун сатаан истэр, ырыналыыр
7 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 24.09 Дор5оонноохтук аа5ыы; талан ылан ѳйтѳн аа5ыы; Олонхону уустаан-ураннаан аа5арга γѳрэнии
8 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 26.09 1 -2 туhумэ5и аа5ыы Олонхону ѳйдγγр, ис хоhоонун ырытар
9 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 1.10 образтарынан тэннээн кѳрγγ (таблица) 3 туhумэ5и аа5ыы
Образтары тэнниир, бэйэ санаатын тобулар
10 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 3.10 4-5 туhумэ5и аа5ыы Абааhы обраhын ырытыы
11 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 8.10 6 туhумэ5и ырытыы Айыы обраhын мулчургэннээх сырыыларын билэр
12 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 10.10 Таблица, 7 туhумэ5и аа5ыы Айыы уонна абааhы кыыhын тэннээн кѳрѳн бэйэтин санаатын этэр
13 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 15.10 8 туhумэ5и аа5ыы 14 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 17.10 9 аа5ыы, ырытарга бэлэмнэнэн кэл Олонхо иитэр, γѳрэтэр сыалын ѳйдγγр15 «Дьулуруйар Ньургун Боотур» 1 22.10 Туhумэхтэри кылгастык хатылааhын Билиини чинэтии
16 Олонхону тумуктуур уруок 1 24.10 Викторина5а бэлэмнэнии 17 Литературнай викторина 1 29.10 II чиэппэр (14 ч.)
1 В.С. Яковлев-Далан «Тулаайах о5о» роман 1 12.11 Конспект «В.С. Яковлев оло5о уонна айар улэтэ» Далан автобиографиятын билэр
2 «Тулаайах о5о» роман 1 14.11 аа5ыы,таблица Ньырбачаан,Да5анча обрастарын тэннээн кѳрѳр3 «Тулаайах о5о» роман 1 19.11 салгыы аа5ыы 4 «Тулаайах о5о» роман 1 21.11 аа5ыы, диринэтэн ырытыы Дьоллоох олох диэн тугун быhаарар, ырыналыыр
5 Хатылааhын «Тулаайах о5о» роман 1 26.11 θйтѳн суруйуу «Дьыл5ам мин илиибэр» 6 С. Р. Кулачиков _Эллэй "Буур5а-буулдьа дьылыгар" 1 28.11 Ѳйтѳн аа5ыы Революция, партия, комсомол диэн ѳйдѳбγлγ билэр, санаа атастаhар
7 С. Р. Кулачиков _Эллэй "Буур5а-буулдьа дьылыгар" 1 3.12 8 М.Д. Ефимов хоhоонноро 1 5.12 Талан ылан ырытыы Бэйэ оло5ун тэннээн кѳрѳр, ырыналыыр
9 Киhи уонна киhи уйул5ата 1 10.12 «Киhи ис дууhатын уйул5ата» (санаа атастаhыы)
Киhи уонна иэйии
10 Н.Д.Неустроев "Балыксыт" 1 12.12 О5онньор мэтириэтин тылынан хоhуйуу Айыл5а проблематын ѳйдγγр, кѳмѳлѳhѳргѳ бэлэм
11 Н.Д.Неустроев "Балыксыт" 1 17.10 Айыл5а5а таптал кγγhγн ѳйдγγр12 "Балыксыт" (айыл5а, мэтириэт, таптал) 1 19.10 конспект 13 "Балыксыт" 1 24.10 «Олох уонна ѳлγγ» (санаа атастаhыы). Ол тумугунэн кыра кээмэйдээх ѳйтѳн суруйуу
«Айыл5а уонна киhи алтыhыыта»,
14 Литературнай викторина 1 26.10 III чиэппэр (20 ч.) 1 "Мааппа" 1 14.01 Дьиннээх таптал туhугар охсуhа бэлэм
2 "Мааппа" тумуктуур уруок 1 16.01 «Таптал баар дуо?» (тэннээн кѳр) 3 С.П. Данилов "От урэххэ" 1 21.01 4 "От урэххэ" тумуктуур уруок 1 23.01 Диспут «Хаhан кырдьыгы кистиэххэ сѳбγй? Кырдьыксыт киhи уонна партийнай ирдэбил
5 В. Потапова "Таптыыбын мин бу сарданалаах чуумпуну" 1 28.01 θйтѳн суруйуу «Таптыыбын бу сири» Таптал кэрэ иэйиитин ѳйдγγр6 .В. Потапова айымньыларыгар тумуктуур уруок 1 30.01 7 А.И. Софронов "А5абар сурук" 1 4.02 Тѳрѳппγккэ тапталы иитии
8 "Билгэ", «А5абар сурук» 1 6.02 Конспект «Киhи буолбут танара» 9 А.Е.Кулаковскай "Оттоку олук алгыhа" 1 11.02 10 "Ѳрүс бэлэхтэрэ" 1 13.02 ырытыы Саха норуот историятын билэр
11 П.А. Слепцов- Ойуунускай "Улуу Куданса" 1 18.02 Аа5ыы П.А.Ойуунускай норуот кэскилин олох уларыйыытын, кэм ыарахаттарын сырдатарын удума5алатар
12 "Улуу Куданса" 1 20.02 ырытыы Норуот туhугар олох олорорго бэлэм дьону ѳйдγγр13 "Улуу Куданса" 1 25.02 Диринэтэн ырытыы 14 О.Н. Корякина- Умсуура "А5а көлүɵнэ5э" 1 27.02 15 "Төрөɵбүт тыл", "Саха кыыhын дьыл5ата" 1 3.03 Диспут «Саха кыыс билинни дьыл5ата» Тѳрѳѳбγт тылы убаастыыр, киэн туттар
16 И.С. Зверев "А5ал мин бэйэм дьыл5абын", "Томторук" 1 5.03 1хоhоону ырытыы Киhи дьыл5ата бэйэтиттэн тутулуктаа5ын ѳйдγγр17 Хатылааhын "Киhи дьыл5ата уонна норуот кэскилэ" 1 10.03 Талан ылан ѳйтѳн суруйуу Билиини чинэтии
18 А.Е.Кулаковскай "Кырасыабай кыыс" 1 12.03 Тэннэбиллэри, эпиттеттэри булуу Кэрэ буоларга тулуhуу
19 "Кырасыабай кыыс" 1 17.03 «Билинни кыраhыабай кыыс…» (тэннээн кѳрγγ)
20 Литературнай викторина 1 19.03 Билиини чинэтии
IV чиэппэр (17 ч.)
1 А.И. Софронов "Урун туллук эрэ мѳлбѳстγγр", "Миигин то5о ыллаппаккын" 1 31. 03 1 хоhоону талан ѳйтѳн аа5ыы Тапталы сыаналыыр, харыстыыр
2 "Таптал" 1 2.04 Аа5ыы Уйул5аны долгутар таптал иэйиитин сыаналыыр
3 "Таптал" 1 7.04 Кэтириис уонна Бγѳтγр тапталга, олоххо сыhыаннара Ыар батталлаах олох туhунан ѳйдѳбγлγ ылыы. Оло5у сыаналыыр
4 "Таптал" 1 9.04 Диринэтэн ырытыы 5 Д.К.Сивцев – Суорун Омоллоон «Аанчык» 1 14.04 Мыычаар обраhын онор Дьиэ кэргэн дьоллоох оло5ун уду5амалатар, сыаналыыр
6 «Аанчык» 1 16.04 Дьоллоох дьахтар туhунан мин санаам…» ( диспут уруок) Дьоллоох олох киhиэхэ барытыгар бэриллэр. Ону мулчу туппат курдук олох олоруу
7 П.Н.Тобуруокап – народнай суруйааччы. «Кγѳрэгэйдиин кѳрсγhγγ», «Таптыырга буруй суох» 1 21.04 1 хоhоону талан ырытыы Таптал, эдэр саас туhунан иэйиини быhаарар, санаа атастаhар
8 И.М.Гоголев-Кындыл «Тапталлаа5ым хара5а», «Таптыырга буруй суох» 1 23.04 Аа5ыы, тэннээн кѳрγγ Олоххо кэрэни, дьиктини кѳрѳ γѳрэнии
9 А.И. Софронов «Дьаданыттан тахсыбытым», «Тугу туойабын» 1 28.04 Киhи олоххо аналын быhаара сатыыр
10 П.Ойуунускай «Ийэм Дьэбдьэкиэй унуо5ар», «Турун-турун туойун" 1 30.04 1хоhоону талан ырытыы 11 П.Ойуунускай «Ойуунускайдыын кэпсэтии» 1 5.05 1 хоhоону талан ѳйтѳн аа5ыы Оло5у сыаналыыр. Поэт киhи урдуккэ ананар. Норуот туhугар олох олоруу ѳйдѳбγлγн ѳйдγγр12 Софрон Данилов «Ойуунускайдыын кэпсэтии» 1 7.05 Аа5ыы, санаа атастаhыы Киhи ѳйγнэн ѳлбѳт ѳйдѳбγлγн ѳйдγγр, сыаналыыр. Айар дьо5ур киhиэхэ Одун Хаан оноhуутунан ананар. Суруйааччылар ѳлбѳт-сγппэт айымньыларын кѳмѳтγнэн норуокка этэр санаалара буоларын ѳйдγγр, сыаналыыр.
13 Реас Кулаковскай «А5ам оло5о» 1 12.05 Аа5ыы А. Кулаковскай туhунан билиитин ханатар .14 Реас Кулаковскай «А5ам оло5о» 1 14.05 Аа5ыы, ырытыы 15 Семен Руфов «Поэт дьиэтэ», "Хоhоон диэн" хоhоон 1 19.05 16 Литературнай викторина 1 21.05 Билиини чинэтии
Туhаныллыбыт литература:
1. Филиппова Н.И., Шишигина В.Р., Максимова М.Е. Норуот айымньыта уонна литература: 5-11 кылаас. Саха оскуолатын программата- Дьокуускай, 1996.
2. Окорокова В.Б. Билинни литература проблемалара.-Дьокуускай, 1997.
3. Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталларга кѳмѳ пособие.- Дьокуускай: Бичик, 1994.
4.Колодезников С.К., Шишигина В.Р. Саха литературата: 8 кылааска γѳрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай
6. Шишигина В.Р., Максимова М.Е. Саха литературата: 9 кылааска γѳрэнэр хрестоматия.- Дьокуускай:бичик, 2012.
80010211455
Быhаарыы сурук
Тѳрѳѳбγт литература5а орто оскуола5а маннык сыалы-соругу туруорар:
- сахалыы литератураны сэргээн, кэрэхсээн, сатаан, ѳйдѳѳн аа5арга; аахпыты бэйэ сайдыытыгар туhанарга туhулааhын;
- ийэ тыл уус-уран кγγhγн, кэрэтин, тыл илбиhин, хомуhунун о5о кыра сааhыттан инэрии;
-уус-уран айымньыны, араас геройдары туhанан тѳрѳѳбγт норуот оло5ун, историятын, культуратын, γгэстэрин, сиэрин-майгытын, арыйыы; киhи аналын, оло5у диринник, таба ѳйдγγргэ γѳрэтии;
- тѳрѳѳбγт тылынан уус-уран айымньы айыллар γгэhин, кистэлэнин, араас ньыматын билиhиннэрии;
-γѳрэнээччи айымньылаахтык толкуйдуур уонна айар дьо5ура тобулларыгар суол аhыы;
-уус-уран айымньыны уран тыллаах, ураты дьо5урдаах, талааннаах дьон айарын ѳйдѳтγγ;
Сγрγн туhаайыылар:
1. Норуот тылынан уус-уран айымньыта сахалыы уус-уран литература силиhэ, тѳрдѳ буоларын аахсан, уус-уран литератураны фольклору кытта ситимнээн γѳрэтии.
2. Айымньыны идейнэй тосхолунан эрэ буолбакка, уус-уран ситиhиитин, γѳрэнээччигэ сайдыыны, литературнай γѳрэ5ириини тѳhѳ биэрэр кыахтаа5ын сыаналаан талы уонна таны.
3. Уус-уран айымньыны айар ньыма арааhын, литература теориятын тγмэн, бѳлѳзхтѳѳн биэрии. Ону γѳрэнээччи бол5ойоро, бэйэтэ туттарга эрчиллэрэ.
4. Талан γѳрэтии уонна талан аа5ыы хайысхатын тутуhуу. О5ону ба5аран туран γѳрэнэргэ, бэйэни сайыннарарга, бэйэ санаатын. Сатабылын, дьо5урун сыаналыырга уhуйуу.
5. γѳрэнээччигэ айарга γѳрэнэр, холонор кыа5ы биэрии, тэрийии, сѳптѳѳх γѳрγйэ5и, сатабылы инэрии, дьо5ура сайдарыгар ирдэбил туруоруу.
II сγhγѳх – 8-9 кылаас
Уус-уран айымньыны аа5ыы таhынан, литература киhи оло5ун уустаан-ураннаан хоhуйар искусство ураты кѳрγнэ, уустук эйгэтэ буоларын билэр.
.
Υѳрэнээччи тылын сайдыыта:
- Уус-уран айымньыны уонна ѳйгѳ γѳрэппит тексин хоhоонноохтук аа5ар;
- Айымньы уус-уран тылын туттан сиhилии, талан,кылгатан, сирэйэн уларытан, киhи кэрэхсиир гына кэпсиир;
-Уус-уран айымньы туhунан ыйытыыга тылынан уонна суругунан толору хоруйдуур;
-Литературнай айымньы уонна герой туhунан бэйэтин санаатын сааhылаан этэр;
-Литературнай герой мэтириэтин, айыл5аны хоhуйуу туhунан суруйааччы дьγhγйγγтγн туhанан уус-ураннык кэпсиир; киhи дьуhунун-бодотун,айыл5а кѳстуутун уус-ураннык хоhуйан суруйарга холонор;
- Талбыт тематыгар остуоруйа, таабырын, хоhоон,кэпсээн, оhуохай тылын айан холонор;
- Аахпыт остуоруйа,кэпсээн ис хоhоонунан дьо5ус диафильм, мультфильм, инсценировка сценарийын суруйар;
-Аахпыт айымньы,кѳрбγт киинэ, спектакль туhунан дьууллэhиигэ, сэhэргэhиигэ кыттар, ѳйтѳн суруйар;
Υѳрэнээччи билиитэ уонна сатабыла:
- мунуутэ5э 120-130 тылы
- «ДьулуруйарНьургун Боотур», 1-2 мифологиятын. Тойугу
- А.Е.Кулаковскай хоhооннорун, 1-2 поэматын талан;
- А.И.Софроов «Таптал» драматын;
- Н.Д.Неустроев «Балыксыт»
-П.А.Слепцов- Ойуунускай «Улуу Куданса», хоhооннорун талан;
-Суорун Омоллоон «Аанчык» кэпсээнин;
-Эллэй «Буур5а-буулдьа дьылыгар» поэматын;
- Куннук Уурастыырап хоhооннорун талан.
№ Уруок темата чааhа кунэ Дьиэ5э улэ I чиэппэр (17 ч.)
1. Саха мифологията. Мифтэр. 1 2.09 Суорун Омоллоон «Саха фольклора»
2 Мифологическай образтар 1 7.09 конспект Мифтэри билэр
3 Дьыл о5уhа 1 9.09 ырытыы 4 Норуот тылынан уус-уран айымньыта. Тойук. 1 14.09 Тойук сахалар байдара буоларын ѳйдγγр5 С. А. Зверев - Кыыл Уола. Суоhалдьыйа Толбонноох. 1 16.09 Тэннээн кѳрγγ С.Зверев айымньыларын кѳмѳтγнэн культура ѳйдѳбγлγн чинэтии
6 Суоhалдьыйа Толбонноох 1 21.09 7 Норуот тылынан уус-уран айымньытын ойуулуур-дьγhγннγγр ньымата 1 23.09 1-дии холобуру а5алыы Ньымалары олоххо туhанар
8 Норуот тылынан уус-уран айымньытын ойуулуур-дьγhγннγγр ньымата 1 28.09 9 Саха уус-уран литературата.
Норуот тылынан уус-уран айымньытын γгэстэрэр, матыыптара уус-уран литература5а 1 30.09 1 холобур Айымньылартан уус-уран айымньы ойуулуур-дьуhуннуур ньымалары булар, туhанар.
10 А.Е.Кулаковскай "Байанай алгыhа" 1 5.10 «Алгыhынан са5аламмыт литератураны» билэр, киэн туттар.
11 И.М. Гоглев -Кындыл "Хара кыталык" 1 7.10 Аа5ыы 12 " Хара кыталык" роман 1 12.10 ырытыы 13 " Хара кыталык" роман 1 14.10 Аа5ыы, тэнниир 14 " Хара кыталык" роман 1 19.10 Аа5ыы, обрастары тэннээн кѳрγγ 15 " Хара кыталык" роман 1 21.10 Аа5ыы 16 " Хара кыталык" роман 1 26..10 Аа5ыы Киhи талаанын арыйарга кыhаллыахтаахтаа5ын ѳйдγγр17 Литературнай викторина 1 28.10 II чиэппэр (16 ч.)
1 А.И. Софронов "Тѳрѳѳбγт дойду" 1 9.11 Ѳйтѳн аа5ыы Тѳрѳѳбγт дойду кэрэтин сыаналыыр.
Чурапчу алдьархайын билэр
2 С.Р. Кулачиков- Эллэй "Тѳрѳѳбγт дойдубар" 1 11.11 Боппуруостарга эппиэт Ийэ дойду туhугар оло5у кэрэйбэт буолар дьону ѳйдγγр, сыаналыыр, кинилэринэн киэн туттар
3 С.П.Данилов "Кии сыта" 1 16.11 «Чурапчы алдьархайа» кинигэ 4 С.П.Данилов "Кии сыта" 1 18.11 Сэриигэ олохторо сэймэктэммит дьону билэр, убаастыыр
5 Л.А.Попов "Саныыбын тѳрѳѳбγт алааспын", "Хоптолор" 23.11 ырытыы 6 Н.А. Лугинов "Тѳрѳѳбγт буор" 1 25.11 Ханнык ба5арар сэрии урусхаллаа5ын ѳйдγγр7 "Тѳрѳѳбγт буор" 1 30.11 «Тѳрѳѳбγт дойдуга таптал» ѳйтѳн суруйуу 8 Н.А. Лугинов "Айгылла" 1 2.12 9 "Айгылла" 1 7.12 Сэриигэ олохторо сэймэктэммит дьону билэр, убаастыыр
10 "Айгылла" 1 9.12 Диринэтэн ырытыы 11 И.В.Мигалкин "Ба5ардым", "Хаар", " Ырыам" 1 14.12 12 Хоhоонно этиини оноруу араас ньымата 1 16.11 13 Сэрии уонна эйэ. Н.Е.Мординов- Амма Аччыгыйа "Аймал5ан" 1 21.11 Аа5ыы, боппуруостарга эппиэт 14 Н.Е.Мординов- Амма Аччыгыйа "Аймал5ан" 1 23.11 Аа5ыы Сэрии алдьархайын билэр
15 "Аймал5ан" 1 28.11 Аа5ыы 16 Литературнай викторина 1 30.11 III чиэппэр (19 ч.) 1 С.Р. Кулачиков - Эллэй "Бырастыылаhыы" 1 11.01 Ѳйтѳн аа5ыы
А5а дойду Улуу сэрии туhунан ѳйдѳбγлγ кэнэтии
2 С.Р. Кулачиков - Эллэй "Бырастыылаhыы" 1 13.01 3 А.Г. Кудрин- Аба5ыыныскай "Кыайыы анда5ара" 1 18.01 А5а дойду Улуу сэриитигэр кылгас иhитиннэрии оноруу
А5а дойду Улуу сэрии алдьархайын ѳйдγγр, санаатын этэр.
4 С.С. Васильев -Борогонскай "Бырастыылаыы", "Анда5ар". 1 20.01 Талан ылан 1 хоhоону ѳйтѳн аа5ыы
Саллааттарынан киэн туттар, бэриниилээх буоларга иитии
5 С.С. Васильев -Борогонскай "Бырастыылаыы", "Анда5ар". 1 25.01 6 И. Д. Винокуров - Ча5ыл5ан "Саха буойунна", "Герой туhунан ырыа" 1 27.01 Талан ылан 1 хоhоону ырытыы
Эйэлээх оло5у сыаналыыр
7 И. Д. Винокуров - Ча5ыл5ан "Саха буойунна", "Герой туhунан ырыа" 1 1.02 Талан ылан 1 хоhоону ѳйтѳн аа5ыы
Герой буойуннар хорсун быhыыларын, тыыл улэhиттэр улэлэрин билэр, кинилэринэн киэн туттар
8 М. И. Кузьмин - Макар Хара "Кыталык" 1 3.02 Хоhооннору ѳйдγγр, ырытар
9 "Саллаат суруктара" 1 8.02 № 1-2 Сэрии туhунан билиини ханатар. Геройдарынан киэн туттар
10 "Саллаат суруктара" 1 10.02 3-9 11 "Саллаат суруктара" 1 15.02 10-13 Киhи олоххо аналын билэр, сыаллаах олорор
12 "Саллаат суруктара" 1 17.02 14-17 13 Хатылааhын "Сэрии уонна эйэ" 1 22.02 Θйтѳн суруйуу «Сэрии мин ѳйдѳбγлбэр» Сэрии алдьархайын ѳйдγγр.
14 Айыл5а абылана. В.М. Новиков- Куннук Уурастыырап "Со5отох хахыйах", "Кэ5э" 1 24.02 1хоhоону талан ырытыы 15 В.М. Новиков- Куннук Уурастыырап "Со5отох хахыйах", "Кэ5э" 1 29.02 16 И.Е. Федосеев - Доосо "Сардаана " , "Отуу уота" 1 2.03 ырытыы Тулалыыр эйгэни кэрэхсиир
17 И.Е. Федосеев - Доосо "Сардаана " , "Отуу уота" 1 7.03 ырытыы 18 Г. С. Угаров "Долбор сулуhа" 1 14.03 Репортаж оноруу 19 Литературнай викторина 1 16.03 IV чиэппэр (18ч.)
1 "Долбор сулуhа" 1 28.03 Аа5ыы 2 "Долбор сулуhа" 1 30.03 Аа5ыы 3 "Долбор сулуhа" 1 4.04 4 Н.А. Лугинов "Суор" кэпсээн 1 6.04 Боппуруостарга эппиэт Тѳрѳѳбγт дойдуну таптыыр
5 Н.А. Лугинов "Суор" кэпсээн 1 11.04 6 Хатылааhын "Айыл5а абылана" 1 13.04 Литературнай викторина 7 О5олор уонна а5алар. 1 18.04 Билиини чинэтии
8 Н.Е. Мординов - Амма Аччыгыйа "Ийэ" 1 20.04 Ѳйтѳн аа5ыы Ийэнэн киэн туттар
9 С. Р. Кулачиков -Эллэй "Таптыа5ын ийэни" 1 25.04 10 Хатылааhын "О5олор уонна а5алар" 1 27.04 Литературнай викторина Билиини чинэтии
11 С.П. Ефремов "Куорат кыыhа" 1 2.05 Улэ киhини киэргэтэрин ѳйдγγр12 "Куорат кыыhа" 1 4.05 Аа5ыы 13 "Куорат кыыhа" 1 9.05 14 "Куорат кыыhа" 1 11.05 15 Е.П. Неймохов "Бастакы хаар" 1 16.05 Боппуруостарга эппиэт Дьону убаастыыр, тѳрѳппγтγ сыаналыыр
16 "Бастакы хаар" 1 18.05 17 Сыллаа5ы хатылааhын 1 23.05 18 Литературнай викторина 1 25.05 Туhаныллыбыт литература:
1. Филиппова Н.И., Шишигина В.Р., Максимова М.Е. Норуот айымньыта уонна литература: 5-11 кылаас. Саха оскуолатын программата- Дьокуускай, 1996.
2. Окорокова В.Б. Билинни литература проблемалара.-Дьокуускай, 1997.
3. Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталларга кѳмѳ пособие.- Дьокуускай: Бичик, 1994.
4.Колодезников С.К., Шишигина В.Р. Саха литературата: 8 кылааска γѳрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай: Бичик, 2012.
-6286597155
Быhаарыы сурук
Тѳрѳѳбγт литература5а орто оскуола5а маннык сыалы-соругу туруорар:
- сахалыы литератураны сэргээн, кэрэхсээн, сатаан, ѳйдѳѳн аа5арга; аахпыты бэйэ сайдыытыгар туhанарга туhулааhын;
- ийэ тыл уус-уран кγγhγн, кэрэтин, тыл илбиhин, хомуhунун о5о кыра сааhыттан инэрии;
-уус-уран айымньыны, араас геройдары туhанан тѳрѳѳбγт норуот оло5ун, историятын, культуратын, γгэстэрин, сиэрин-майгытын, арыйыы; киhи аналын, оло5у диринник, таба ѳйдγγргэ γѳрэтии;
- тѳрѳѳбγт тылынан уус-уран айымньы айыллар γгэhин, кистэлэнин, араас ньыматын билиhиннэрии;
-γѳрэнээччи айымньылаахтык толкуйдуур уонна айар дьо5ура тобулларыгар суол аhыы;
-уус-уран айымньыны уран тыллаах, ураты дьо5урдаах, талааннаах дьон айарын ѳйдѳтγγ;
Сγрγн туhаайыылар:
1. Норуот тылынан уус-уран айымньыта сахалыы уус-уран литература силиhэ, тѳрдѳ буоларын аахсан, уус-уран литератураны фольклору кытта ситимнээн γѳрэтии.
2. Айымньыны идейнэй тосхолунан эрэ буолбакка, уус-уран ситиhиитин, γѳрэнээччигэ сайдыыны, литературнай γѳрэ5ириини тѳhѳ биэрэр кыахтаа5ын сыаналаан талы уонна таны.
3. Уус-уран айымньыны айар ньыма арааhын, литература теориятын тγмэн, бѳлѳзхтѳѳн биэрии. Ону γѳрэнээччи бол5ойоро, бэйэтэ туттарга эрчиллэрэ.
4. Талан γѳрэтии уонна талан аа5ыы хайысхатын тутуhуу. О5ону ба5аран туран γѳрэнэргэ, бэйэни сайыннарарга, бэйэ санаатын. Сатабылын, дьо5урун сыаналыырга уhуйуу.
5. γѳрэнээччигэ айарга γѳрэнэр, холонор кыа5ы биэрии, тэрийии, сѳптѳѳх γѳрγйэ5и, сатабылы инэрии, дьо5ура сайдарыгар ирдэбил туруоруу.
III сγhγѳх- 10-11 кылаас.
Уус-уран айымньыны аа5ары таhынан, саха литературата γѳскээбит уонна сайдан кэлбит суолун быhаарар, саба5алыыр . Литература сайдыытын тγhγмэхтэринэн кѳрдѳрѳр.
Υѳрэнээччи тылын сайдыыта:
- Уус-уран айымньыны уонна ѳйгѳ γѳрэппит тексин хоhоонноохтук аа5ар;
- Айымньы уус-уран тылын туттан сиhилии, талан,кылгатан, сирэйэн уларытан, киhи кэрэхсиир гына кэпсиир;
-Уус-уран айымньы туhунан ыйытыыга тылынан уонна суругунан толору хоруйдуур;
-Литературнай айымньы уонна герой туhунан бэйэтин санаатын сааhылаан этэр;
-Литературнай герой мэтириэтин, айыл5аны хоhуйуу туhунан суруйааччы дьγhγйγγтγн туhанан уус-ураннык кэпсиир; киhи дьуhунун-бодотун,айыл5а кѳстуутун уус-ураннык хоhуйан суруйарга холонор;
- Талбыт тематыгар остуоруйа, таабырын, хоhоон,кэпсээн, оhуохай тылын айан холонор;
- Аахпыт остуоруйа,кэпсээн ис хоhоонунан дьо5ус диафильм, мультфильм, инсценировка сценарийын суруйар;
-Аахпыт айымньы,кѳрбγт киинэ, спектакль туhунан дьууллэhиигэ, сэhэргэhиигэ кыттар, ѳйтѳн суруйар;
Υѳрэнээччи билиитэ уонна сатабыла:
- мунуутэ5э 120-130 тылы
- «ДьулуруйарНьургун Боотур», 1-2 мифологиятын. Тойугу
- А.Е.Кулаковскай хоhооннорун, 1-2 поэматын талан;
- А.И.Софроов «Таптал» драматын;
- Н.Д.Неустроев «Балыксыт»
-П.А.Слепцов- Ойуунускай «Улуу Куданса», хоhооннорун талан;
-Суорун Омоллоон «Аанчык» кэпсээнин;
-Эллэй «Буур5а-буулдьа дьылыгар» поэматын;
- Куннук Уурастыырап хоhооннорун талан.
- Н.М.Заболоцкай «Мааппа»кэпсээнин;
-С.П.Данилов хоhооннорун талан;
- Софр. Данилов»От урэххэ»кэпсээнин;
- Николай Якутскай сэhэннэрин талан;
- Далан биир романын талан;
-И.М.Гоголев хоhооннорун;
- П.Н.Тобуруокап хоhооннорун талан;
- 2-3 билинни суруйааччы айымньытын талан.
№ Уруок темата чааhа кунэ Дьиэ5э улэ I полугодие (33 ч.)
1. Саха литературата суол тѳрдγгэр. А.Я. Уваровскай "Ахтыылара" 1 2.09 А.Я. Уваровскай "Ахтыылара" аа5ыы 2 А.Я. Уваровскай "Ахтыылар" 1 4.09 Саха киhи мэтириэтэ Саха киhи майгыта-сигилитэ
3 А.Я. Уваровскай "Ахтыылар" 1 9.09 4 Саха литературата XIX γйэ анарыгар сайдыыта 1 11.09 конспект 5 А.Е. Кулаковскай-бɵлүҺүɵк суруйааччы. 1 16.09 презентация Оло5у анааран кѳрѳр А.Е. Кулаковскай суду поэматын кытта билсиhэн, кининэн киэн туттар.
6 "Ойуун туулэ" поэма 1 18.09 Аа5ыы 7 "Ойуун туулүн " проблематиката 1 23.09 Проблемата Айымньыга кэпсэнэр проблемалары айымньыттан булар, ол туhунан санаа атастаhар , олох туhунан толкуйдуур.
8 ""θй-сγрэх мѳккγѳрэ" 1 25.09 Диспут «Киhи орто дойдуга олоророло5о» Дьолу киhи бэйэтэ оноруон сѳбγн ѳйдγγр.
9 ""θй-сγрэх мѳккγѳрэ" 1 30.09 10 В.В. Никифоров - Кулумнуур "Манчаары" 1 2.10 Аа5ыы, ырытарга бэлэмнэнии 11 "Манчаары" 1 7.10 12 "Манчаары норуот номо5ор" 1 9.10 «Манчаары норуот номо5ор» кинигэ,конспект Норуот туhугар олох олорор дьону убаастыыр
13 "Манчаары норуот номо5ор" 1 14.10 14 Литературнай викторина 1 16.10 Билиини чинэтии 15 А.И. Софронов -Алампа "Ба5ар","Олох оонньуура" 1 21.10 Тэннээн кѳрγγ 16 "Олох оонньуура" 1 23.10 Аа5ыы Олоххо сыаллаах олорору ѳйдγγр17 "Олох оонньуура" 1 28.10 Тумук суруйуу 18 "Дьол икки сор икки" 1 30.10 Санаа атастаhыы «Киhи наар дьолло5уна…» 19 П.А. Слепцов- Ойуунускай- саха литературатын төрүттээччи 1 11.11 презентация 20 "Саха суруйааччылара" (Ойуунускай уонна Кулаковскай) 1 13.11 Тэннээн кѳрγγ Ойуунускай уонна Кулаковскай туhунан билиини ханатыы
21 "Көнүл ырыата" 1 18.11 Аа5ыы 22 "Көнүл ырыата" 1 20.11 23 "Кыhыл ойуун" 1 25.11 В. Н. Протодьяконов ыст.конспект Киhи олоххо бэйэтин суолун булунарын ѳйдγγр24 "Кыhыл ойуун" 1 27.11 25 "Син-биир буолбаат" 1 2.12 Ѳйтѳн аа5ыы Гражданскай сэрии туhунансанаа атастаhар
26 П. А. Слепцов- Ойуунускай "Кѳнγл ырыата", "Син-биир буолбаат?!" 1 4.12 27 С.Р. Кулачиков-Эллэй "Кытыйа" 1 9.12 ырытыы 28 "Партизан унуо5ар", "Саа уоhугар" 11 11.12 Гражданскай сэрии туhунан билэр, санаатын атастаhар
29 "Иэдээннээх ба5а" 1 16.12 30 "Иэдээннээх ба5а" 1 18.12 Тумук онорорго бэлэмнэнии Киhи бэйэтин кыа5ын билинэр, олоххо сыаллаах олорору ѳйдγγр
31 "Кэнэ5эски кэскил" 1 23.12 32 Литературнай викторина 1 25.12 II полугодие (37 ч. )1 С.Яковлев-Эрилик Эристиин «Кэриэс туолуута» 1 13.01 Киhи сыаллаах-соруктаах олорорун ѳйдγγр.
2 «Кэриэс туолуута 1 15.01 3 «Кэриэс туолуута 1 20.01 Талан ылан ѳйтѳн суруйуу
1. «Олонхо уонна олох алтыhыыта»
2. «Кэриэс туолуута» сэhэннэ «кыра» киhи обраhа
3. «Кэриэс туолуута» сэhэннэ уус-уран тыл кγγhγнэн тыыннаах хаалыы
4. Кыра Хабырыыс кырдььыга
Уус-уран тыллаах киhи олоххо элбэ5и ситиhэрин ѳйдγγр4 «Кэриэс туолуута 1 22.01 Киhи сыаллаах-соруктаах олорорун билэр
5 Д.К.Сивцев – Суорун Омоллоон «Кγкγр Уус» драма 1 27.01 Аа5ыы 6 «Кγкγр Уус» 1 29.01 Киhи орто дойдуга олорон тулалыыр эйгэни кэрэхсиир, сыаналыыр.
7 «Кγкγр Уус» 1 3.02 Боппуруостарга эппиэт Улэhит киhи оло5ун сыаналыыр
8 "Куннээх поэт " Куннук Уурастыырап 1 5.02 Уратытын суруйуу 9 Күннүк Уурастыырап "Сааскы күөх сарсыарда" 1 10.02 нойосуус Кэрэни кэрэхсииргэ, баарынан ылынары ѳйдγγр10 Күннүк Уурастыырап "Сааскы күөх сарсыарда" 1 12.02 11 Н.Е. Мординов - Амма Аччыгыйа "Ата5астабыл" 1 17.02 Аа5ыы Дьону тас дьуhунунэн, тѳрѳппγттэринэн сыаналыыры утары барар
12 "Ата5астабыл" 1 19.02 Аа5ыы 13 "Ата5астабыл" 1 24.02 «Ата5астаныы…» айымньы «билинни олох» хара5ынан (диспут) 14 И.Е. Слепцов - Арбита "Сүбэлэр-соргулар", "Ардах иннинэ" 1 26.02 Уустаан-ураннаан хоhуйар анналы ѳйдγγр15 "Ардах иннинэ" 1 2.03 Аа5ыы, бэйэ дьуhуйуутун суруйан кѳрγγ 16 Субэлэр-соргулар 1 4.03 1хоhоону ырытыы 17 В.С. Яковлев- Далан "Дьыл5ам миэнэ" 1 11.03 18 Дьыл5ам миэнэ 1 16.03 Аа5ыы, ырытыы Киhи дьыл5ата кыраттан тутулуктаа5ын ѳйдγγр19 Дьыл5ам миэнэ 1 18.03 20 Литературнай викторина 1 30.03 21 "Дьыл5ам миэнэ" 1 1.04 Аа5ыы, кэпсииргэ бэлэмнэнии Сыаллаах-соруктаах олорор ѳйдѳбγллээх
22 "Дьыл5ам миэнэ" 1 6.04 23 "Дьыл5ам миэнэ" 1 8.04 Аа5ыы Киhи оло5унан киэн туттар
24 "Дьыл5ам миэнэ" 1 13.04 Аа5ыы, таблицаны толоруу 25 "Дьыл5ам миэнэ" 1 15.04 Аа5ыы, кэпсииргэ бэлэмнэнии 26 "Дьыл5ам миэнэ" 1 20.04 Аа5ыы 27 "Дьыл5ам миэнэ" 1 22.04 Аа5ыы, санаа атастаhар 28 "Дьыл5ам миэнэ" 1 27.04 Хас биирдии киhи кѳнγл олохтоох, дьиэлээх, орто дойдуга дьоллоох диэн санаа5а кэлбит
29 Хатылааhын"Дьыл5ам миэнэ" 1 29.04 Θйтѳн суруйуу «Дьыл5ам бэйэм илиибэр» 30 К.О.Гаврилов-Тыа о5ото «О5олоох ыалтан онноо5ор уот иччитэ γѳрэр» 1 4.05 Айымньыны салгыы суруйуу 31 К.О.Гаврилов-Тыа о5ото «О5олоох ыалтан онноо5ор уот иччитэ γѳрэр» 1 6.05 О5олоох ыал дьоллоох буоларын ѳйдγγр, о5о буоларынан киэн туттар
32 Ф.Г.Винокуров-Даадар «Yрγйэ», «Кэрэтиэн хотугу сирим» 1 11.05 Тэннээн кѳрγγ Тѳрѳѳбγт сиринэн киэнтуттар
33 «Yрγйэ», «Кэрэтиэн хотугу сирим» 1 13.05 34 Саха литературатын γѳскээбит уонна сайдыбыт суолун бэлиэ тугэннэрэ 1 18.05 нойосуус Саха литературатын γѳскээбит уонна сайдыбыт суолун бэлиэ тугэннэрин билэр, санаа атастаhар
35 Саха литературатын γѳскээбит уонна сайдыбыт суолун бэлиэ тугэннэрэ 1 20.05 Саха литературатын γѳскээбит уонна сайдыбыт суолун бэлиэ тугэннэрин билэр, санаа атастаhар
36 Сыллаа5ы хатылааhын 1 25.05 конспект 37 Литературнай викторина 1 27.05 Туhаныллыбыт литература:
Поликарпова Е.М., Яковлев В.С.-Далан, Молукова Л.Ф. Саха литературата: 10 кылааска γѳрэнэр хрестоматия.- Дьокуускай: Бичик, 2003.
Тобуруокап Н.Н., Максимова П.В., Филиппова Н.И. Саха литературата: 10 кылааска γѳрэнэр кинигэ.-Дьокуускай: Бичик, 2006.
.Флегонтова У.М. Литература кэрэhиттэрэ: 10-11 кылаас: хрестоматия.-Дьокуускай: Бичик, 2006.
Филиппова Н.И., Шишигина В.Р., Максимова М.Е. Норуот айымньыта уонна литература: 5-11 кылаас. Саха оскуолатын программата- Дьокуускай, 1996.
Окорокова В.Б. Билинни литература проблемалара.-Дьокуускай, 1997.
Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталларга кѳмѳ пособие.- Дьокуускай: Бичик, 1994.
89535468630
Быhаарыы сурук
Тѳрѳѳбγт литература5а орто оскуола5а маннык сыалы-соругу туруорар:
- сахалыы литератураны сэргээн, кэрэхсээн, сатаан, ѳйдѳѳн аа5арга; аахпыты бэйэ сайдыытыгар туhанарга туhулааhын;
- ийэ тыл уус-уран кγγhγн, кэрэтин, тыл илбиhин, хомуhунун о5о кыра сааhыттан инэрии;
-уус-уран айымньыны, араас геройдары туhанан тѳрѳѳбγт норуот оло5ун, историятын, культуратын, γгэстэрин, сиэрин-майгытын, арыйыы; киhи аналын, оло5у диринник, таба ѳйдγγргэ γѳрэтии;
- тѳрѳѳбγт тылынан уус-уран айымньы айыллар γгэhин, кистэлэнин, араас ньыматын билиhиннэрии;
-γѳрэнээччи айымньылаахтык толкуйдуур уонна айар дьо5ура тобулларыгар суол аhыы;
-уус-уран айымньыны уран тыллаах, ураты дьо5урдаах, талааннаах дьон айарын ѳйдѳтγγ;
Сγрγн туhаайыылар:
1. Норуот тылынан уус-уран айымньыта сахалыы уус-уран литература силиhэ, тѳрдѳ буоларын аахсан, уус-уран литератураны фольклору кытта ситимнээн γѳрэтии.
2. Айымньыны идейнэй тосхолунан эрэ буолбакка, уус-уран ситиhиитин, γѳрэнээччигэ сайдыыны, литературнай γѳрэ5ириини тѳhѳ биэрэр кыахтаа5ын сыаналаан талы уонна таны.
3. Уус-уран айымньыны айар ньыма арааhын, литература теориятын тγмэн, бѳлѳзхтѳѳн биэрии. Ону γѳрэнээччи бол5ойоро, бэйэтэ туттарга эрчиллэрэ.
4. Талан γѳрэтии уонна талан аа5ыы хайысхатын тутуhуу. О5ону ба5аран туран γѳрэнэргэ, бэйэни сайыннарарга, бэйэ санаатын. Сатабылын, дьо5урун сыаналыырга уhуйуу.
5. γѳрэнээччигэ айарга γѳрэнэр, холонор кыа5ы биэрии, тэрийии, сѳптѳѳх γѳрγйэ5и, сатабылы инэрии, дьо5ура сайдарыгар ирдэбил туруоруу.
III сγhγѳх- 10-11 кылаас.
Уус-уран айымньыны аа5ары таhынан, саха литературата γѳскээбит уонна сайдан кэлбит суолун быhаарар, саба5алыыр . Литература сайдыытын тγhγмэхтэринэн кѳрдѳрѳр.
Υѳрэнээччи тылын сайдыыта:
- Уус-уран айымньыны уонна ѳйгѳ γѳрэппит тексин хоhоонноохтук аа5ар;
- Айымньы уус-уран тылын туттан сиhилии, талан,кылгатан, сирэйэн уларытан, киhи кэрэхсиир гына кэпсиир;
-Уус-уран айымньы туhунан ыйытыыга тылынан уонна суругунан толору хоруйдуур;
-Литературнай айымньы уонна герой туhунан бэйэтин санаатын сааhылаан этэр;
-Литературнай герой мэтириэтин, айыл5аны хоhуйуу туhунан суруйааччы дьγhγйγγтγн туhанан уус-ураннык кэпсиир; киhи дьуhунун-бодотун,айыл5а кѳстуутун уус-ураннык хоhуйан суруйарга холонор;
- Талбыт тематыгар остуоруйа, таабырын, хоhоон,кэпсээн, оhуохай тылын айан холонор;
- Аахпыт остуоруйа,кэпсээн ис хоhоонунан дьо5ус диафильм, мультфильм, инсценировка сценарийын суруйар;
-Аахпыт айымньы,кѳрбγт киинэ, спектакль туhунан дьууллэhиигэ, сэhэргэhиигэ кыттар, ѳйтѳн суруйар;
Υѳрэнээччи билиитэ уонна сатабыла:
- мунуутэ5э 180-220 тылы
- «ДьулуруйарНьургун Боотур», 1-2 мифологиятын. Тойугу
- А.Е.Кулаковскай хоhооннорун, 1-2 поэматын талан;
- А.И.Софроов «Таптал» драматын;
- Н.Д.Неустроев «Балыксыт»
-П.А.Слепцов- Ойуунускай «Улуу Куданса», хоhооннорун талан;
-Суорун Омоллоон «Аанчык» кэпсээнин;
-Эллэй «Буур5а-буулдьа дьылыгар» поэматын;
- Куннук Уурастыырап хоhооннорун талан.
- Н.М.Заболоцкай «Мааппа»кэпсээнин;
-С.П.Данилов хоhооннорун талан;
- Софр. Данилов»От урэххэ»кэпсээнин;
- Николай Якутскай сэhэннэрин талан;
- Далан биир романын талан;
-И.М.Гоголев хоhооннорун;
- П.Н.Тобуруокап хоhооннорун талан;
- 2-3 билинни суруйааччы айымньытын талан.
№ Уруок темата чааhа кунэ Дьиэ5э улэ I полугодие (33 ч.)
1. Саха литературатын А5а дойду Улуу сэриитин кэмигэр 1 4.09 конспект Сэрии алдьархайын ѳйдγγр2 Ол уордаах сыллар тойуктара 1 7.09 Конспегы аа5ыы 3 А5а дойду Улуу сэриитигэр биhиги поэзиябыт 1 11.09 презентация Сэрии дуораана хас биирдии ыалга эрэйи-кыhал5аны а5албытын ѳйдγγр
4 С.С. Васильев «Кылбаннаа эрэ, кылыhым», «Кылбайар кыраан уута» 1 14.09 ырытыы Поэзия кууhун ѳйдγγр5 Сэриигэ кыттыбыт суруйааччылар 1 18.09 презентация 6 Т.Е.Сметанин «Кырдьык иhин кыргыс», «Хааннаах хара баттах». «Бырастыылаhыы» 1 21.09 1 хоhоону ѳйтѳн аа5ыы Сэрии туhунан санаа атастаhар, толкуйдуур
7 Буорах сыттаах хоhооннор…
Сирдээ5и дьолу билэбин 1 25.09 8 Г.И.Макаров- Дьуон Дьанылы «Хаhан сэрии буттэ5инэ», «Тууйас» 1 28.09 Ырытыы, тумук суруйуу Ийэ дойдуну таптыыр, бэриниилээх.
9 Дьуон Дьаналы хоhоонноругар тумуктуур уруок 1 2.10 10 Хатылааhын "А5а дойду Улуу сэриитэ" 1 5.10 Θйтѳн суруйуу «Саха саллааттара сэрии толоонугар», «Сирдээ5и дьолу билэбин» (Т. Сметанин хоhоонунан), «А5а дойду Улуу сэриитэ мин олохпор», «Кыайыыны уhансыбыттара» … Улуу сэрии урусхалын ѳйдγγр, санаа атастаhар.
11 Д.С. Федорорв- Дмитрий Таас "Кыhыл кѳмγс хоруоп" 1 9.10 Гражданскай сэрии туhунан ѳйдγγр, санаа атастаhар.
12 Кыhыл кѳмγс хоруоп 1 12.10 Образтары ырытыы 13 Кыhыл кѳмγс хоруоп 1 16.10 Чиэс, суобас диэн ѳйдѳбγллэри билэр
14 Литературнай викторина «А5а дойду Улуу сэриитэ» 1 19.10 Билиини чинэтии
15 С.П. Данилов поэзията 1 23.10 С. Данилов хоhооннорун кууhэ Кэрэни кэрэхсиир,таба кѳрѳр16 С.П. Данилов хоhоонноро 1 26.10 17 А.И. Федоров "Студент кэпсээнэ" 1 30.10 Олоххо киhи анала
18 Л.А.Попов «Кыталыктар кырдаллара», «Студент до5орбор», «Сурук» 1 9.11 ырытыы 19 «Студент до5орбор», «Сурук» 1 13.11 20 Г.Г. Вешников- Баал Хабырыыс хоhоонноро 1 16.11 1 хоhоону ырытыы Кэрэни кэрэхсиир, ырыа дууhатыгар чугаhын ѳйдγγр21 Г.Г. Вешников- Баал Хабырыыс хоhоонноро 1 20.11 22 Н.Г. Золотарев- Н.Якутскай «Тѳлкѳ» романа 1 23.11 Аа5ыы 23 «Тѳлкѳ» роман 1 27.11 Аа5ыы 24 «Тѳлкѳ» роман 1 30.11 Аа5ыы, таблица 25 «Тѳлкѳ» роман 1 4.12 Аа5ыы. «Баайдар уонна дьаданылар майгылара» тэннээн кѳрγγ 26 «Тѳлкѳ» роман 1 7.12 Аа5ыы 27 «Тѳлкѳ» роман 1 11.12 Аа5ыы «Таптал туhугар охсуhуу» диспут 28 «Тѳлкѳ» роман 1 14.12 Аа5ыы 29 «Тѳлкѳ» роман 1 18.12 «Таптаабыт тайахтаа5ы батыhар» диспут 30 «Тѳлкѳ» роман 1 21.12 Таптал истин иэйии буоларын ѳйдγγр31 Хатылааhын "Дьыл5ан бэйэм илиигэр" 1 25.12 Ѳйтɵн суруйуу «Таптал баар буолан…» 32 Литературнай викторина 1 28.12 II полугод1ие (35 ч.) 1 Г.Г.Вешников-Баал Хабырыыс "Кун бытархайа" 1 11.01 Ѳйтѳн аа5ыы Кэрэни кэрэхсиир, туланы харыстыыр
2 Г.Г. Вешников ырыа буолбут хоhоонноро 1 15.01 3 Софрон Данилов «Сурэх тэбэрин тухары» 1 18.01 Аа5ыы Киhи тыыннаа5ын тухары учугэйи, кэрэни айарын ѳйдγγр4 Софрон Данилов «Сурэх тэбэрин тухары» 1 22.01 Аа5ыы 5 Софрон Данилов «Сурэх тэбэрин тухары» 1 25.01 таблица 6 Софрон Данилов «Сурэх тэбэрин тухары» 1 29.01 «Учуутал анала» 7 Софрон Данилов «Сурэх тэбэрин тухары» 1 1.02 Аа5ыы, ырытыы Киhи олоххо аналын ѳйдγγр8 Иннокентий Петров- герой характеристиката. Суругунан улэ. 1 5.02 «Киhи олоххо анала» ѳйтѳн суруйуу 9 П. Н. Тобуруокап «Тула оттум тула хаар», 1 8.02 Ѳйтѳн аа5ыы 10 Н. А. Габышев "Анфиса" 1 12.02 Аа5ыы, ырытыы Киhи ба5а санаатынан эрэ олорботун ѳйдγγр, ырыналыыр
11 Н. А. Габышев "Мичээр" 1 15.02 Аа5ыы, боппуруостарга эппиэт 12 Н.А. Габышев кэпсээннэригэр тумуктуур уруок 1 19.02 13 Н.А. Габышев кэпсээннэригэр тумуктуур уруок 1 22.02 Θйтѳн суруйуу «Киhи дьыл5ата бэйэтин илиитигэр» 14 Д.Г. Дыдаев "А5ам чохорооно", "До5отторбор-γѳлээннээхтэрбэр" 1 26.02 Аа5ыы, 1 хоhоону ырытыы Тѳрѳппγтэринэн киэн туттар
15 Д.Г. Дыдаев "А5ам чохорооно", "До5отторбор-γѳлээннээхтэрбэр" 1 29.02 До5отторунан дьоллоо5ун ѳйдγγр16 В.С. Яковлев-Далан "Дьикти саас" 1 4.03 Аа5ыы 17 В.С. Яковлев-Далан "Дьикти саас" 1 7.03 «Сурун геройдар оскуола5а, олоххо сыhыаннара» таблица 18 В.С. Яковлев-Далан "Дьикти саас" 1 11.03 Аа5ыы 19 В.С. Яковлев-Далан "Дьикти саас" 1 14.03 Аа5ыы 20 Литературнай викторина 1 18.03 21 "Дьикти саас" 1 28.03 Аа5ыы 22 "Дьикти саас" 1 1.04 «Тѳрѳппγт уонна о5олор арыгыга сыhыаннара» О5о саас хаhан да эргийбэтии ѳйдγγр, ону сыаналыыр.
23 "Дьикти саас" 1 4.04 Ѳйтѳн суруйуу «Дьикти саас мин олохпор» о.д.а.
24 Варвара Потапова «Учугэйиэн бу сиргэ», «Хахыйах ырыата» о.д.а. 1 8.04 1 хоh. Талан ѳйтѳн аа5ыы
Кэрэни кэрэхсиир, γтγѳнγ сыаналыыр
25 Сана кэм кирбиитигэр 1 11.04 конспект 26 Н. А. Лугинов «Алампа, Алампа» 1 15.04 Аа5ыы Алампа курдук оло5у таптыыр
27 «Алампа, Алампа» 1 18.04 Алампа уонна айымньы (тэннээн кѳруу)
28 И. М. Гоголев «Санньыар санам сэргэтэ» 1 22.04 Аа5ыы, ырытыы, боппур. эппиэт
Билинни олох «учугэйэ» уонна «куhа5ана». Ону араарар.
29 «Санньыар санаам сэргэтэ» 1 25.04 30 «Санньыар санаам сэргэтэ» 1 29.04 Боппуруостарга эппиэт 31 Ольга Н.Корякина - Умсуура «Санаа хаайыыта», «Кэп туонуу», «Билэбин" 1 2.05 Умсуура уонна билинни олох кырдьыга (тэннээн кѳрγγ)
Аахпыт айымньылар ис номохторун чинэтэр
32 "Кэп туонуу" 1 6.05 Аа5ыы, 1 хоhоону ырытыы Дууhа «ыллыырын» саба5алыыр
33 Н.В.Михалева- Сайа «Кэтэhимэ кэрэни», «Куутэбин эйигин, эр хоhуун» 1 13.05 ырытыы Поэзия кэрэтин таба кѳрѳр34 Кэтэhимэ кэрэни», «Куутэбин эйигин, эр хоhуун» 1 16.05 1 хоh.ѳйтѳн аа5ыы
35 Литературнай викторина 1 20.05 Билиини чинэтии
Туhаныллыбыт литература:
1. Филиппова Н.И., Шишигина В.Р., Максимова М.Е. Норуот айымньыта уонна литература: 5-11 кылаас. Саха оскуолатын программата. - Дьокуускай, 1996.
2. Окорокова В.Б. Билинни литература проблемалара. - Дьокуускай, 1997.
3. Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталларга кѳмѳ пособие.- Дьокуускай: Бичик, 1994.
4. .Флегонтова У.М. Литература кэрэhиттэрэ: 10-11 кылаас: хрестоматия.-Дьокуускай: Бичик, 2006.
5. Филиппова Н.И., Попова М.М. Саха литературата: 11 кылааска γѳрэнэр хрестоматия.- Дьокуускай, Бичик, 2000.
6. . Максимова П.В., Тобуруокап Н.Н., Филиппова Н.И. Саха литературата. -Дьокуускай: Бичик, 2006.