Биология Балы?тар?а жалпы сипаттама
Балықтарға жалпы сипаттама.
Тақырып: Балықтарға жалпы сипаттама. Слайд № 1.
Мақсаты: а) Оқушыларға сүйекті балықтарға жалпы сипаттама беру. Сүйекті балықтардың сыртқы және ішкі құрылысы бойынша зертханалық жұмыс арқылы білімдерін қалыптастыру.
ә) дамытушылығы: Оқушылардың іскерлігі мен танымдық белсенділігін, зейінін, шығармашылығын дамыту.
б) тәрбиелігі: Оқушылардың экологиялық тәрбие беру, ізденімпаздыққа және ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Слайд № 2.
Әдіс-тәсілдер: әңгімелеу, сұрақ-жауап, ізденіс жұмыс.
Құрал-жабдықтар: презентация, кесте «Балықтың ішкі құрылысы», видео, балық қанқасы, балық қабыршағы.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезең.
Амандасу. Оқұшылардың дайындығын тексеру.
Психологиялық дайындық: тұрып бір-біріне күлімеп, бүгінгісабаққа тілек айту.
ІІ. Өткен тақырыпты қайталау.
Неліктен тип желілілер деп аталады? Желі қандай қызмет отқарады?
Желілілер қандай тип тармақтарына бөлінеді?
Қандауырша тері құрысының ерекшеліктері.
Суретпен жұмыс: асқорту жүйесінің ерекшеліктері; тыныс алу жүйесі; қанайналым жүйенің ерекшелігі.
Асцидиялар тип тамағының ерекшелігі.
Слайд № 3.
Берілген тізбектен желілі жануарларға тән белгілерін теріп жазындар.
А) қанқа сыртқы, хитинді немесе ақтәсті
Ә) қанқа ішкі, желілі немесе сүйекті
Б) жануарлар сәулелі симметриялыВ) екіқабатты жануарларГ) жануарлар екіжақты симетриялыҒ) үшқабатты жануарларД) қанайналым жүйесі тұйық
Ж) қанайналым жүйесі ашық
З) бас ми» көбінде жақсы дамыған
И) Жүрегі құрсақ жағында орналасқа
ІІІ. Жаңа тақырып өту.
Тақтада желілілер типінің жіктелуінің схемасы.
Желілілер типі. Слайд № 4.
Тип тармағы
Жақсүйексіздер жақсүйектілер (омартқалылаҚандауырша
Балықтар
Қосмекенділер Құстар
Жорғалаушылар Сүтқоректілер
Жұмбақ шешу.
Шаңқ-шұңқ еткен үні жоқ,
Сусыз оның күні жоқ
Жүріп кетсе соңында,
Қалып жатқан ізі жоқ.Бұл не?
Балықтар – ең ежелгі омыртқалы жануарлар. Тіршілік ортасы – су. Жалпы балықтар саңы 22 000-нан астады. Мөлшері, түсі, құрылысы және физиологияы бойынша балықтар әр түрлі болады. Дене ұзындығы 1 см ден 20 м дейін. Массасы 10,5г –нан 12-14 тоннаға дейін болады.
Сулы ортаның ерекшелігін еске түсіре отрырып баліқтар соған қалай бейімделгенің анықтайық.
Слайд № 5. Жаңа сабақта кестені толтыруСулы ортаның факторларыОрта факторына бейімделуіСудың тығыздығы жоғары
МөлдірАғымдылық
Еріткіш, оттек мөлшері аз Сілекей, жүзбеқанаттар, қабыршақтың орналасуы,
Қорғашыш рең; көз
Желбезекпен тыныс алу, иіс сезуБүйір сызығы сезім мүшесі
Тере жерде қысымы жоғары
Күн сәулелерін жақсы өткізеді Ұршықтәрізді денеден лента тәрізді және диск тәрізді терен жердегі балықтарға ауысадыЖарқырайтын балықтар, көздері үлкен, бұл қызыл, күлгін-қара, қара немесе түссіз балықтар
Видео №1.
Балықтардың сыртқы құрылысы. Слайд № 6.
№ 6 Зертханалық жұмыс
Банкадағы жүзіп жатқан балықтарғақарап, дене пішінің анықтандар. Балықтар тіршілігінде ол қандай маңызы бар?
Балықтың басын, тұлғасын және құйпығын анықтандар. Басын бұра алама? Қандай қортынды жасауға болады?
Балықтын түсіне қарандар. Арқа мен құрсағында бірди ме? Оның маңызы еде?
Қабыршақтары қалай орналасқанына қарандар. Сипаттандар.
Балықтың басында танауларын табындар. Көздерін қарандар. Желбезек қақпағын табындар. Оның қозғалуына назар аударындар.
Денесінде жүзбеқанаттарды табындар. Жұп және тақ жүзбеқанаттарын анықтандар.
Денесінің екі бүйірінен- бүйір сызығы өтеді. Соны табындар.
Сыртқы құрылысы бойынша қортынды жасандар.
Сергіту сәт Балықтардың ішкі құрылысы.
Балықтардың қанқасының құрылысы. (зертханалық жұмыс 9 тапсырма). Балық қанқасын қарастыру.
Қанқа
Бас қанқасы Омыртқа жотасыМи сауыты. Жақ. Тіласты доғасы.
Желбезек доғасы. Желбезек қақпасы. Тұлға. Құйрық
-иық және жамбас белдеулері.
-жүзбеқанаттар қанқасы.
Бұлшықет құрылсы. (Айман)Слайд № 7.
Метомерлі – миомерлерден тұрады.
Тыныс алу жүйесі. Слайд №8
Судағы еріген оттекпен тыныс алады.арнайы тыныс алу мүшесі – желбезектер.
Ерекше мүше – торсылдақ.
Ас қорыту жүйесі (Ұлпан )слайд № 9
Ауыз-тістер-жұтқыншақ-өнеш-қарын-аш ішек (өскінділер)-тоқ ішек-тік ішек-аналь тесігі.
Ас қорыту бездері: бауыр және ұйқыбез.
Қанайналым жүйесі. Зертханалық жұмыс 8 тапсырма. Слайд № 10
жүрек
жүркше қарынша Тамырлар бір қанайналым шеңбері
Зәршығару шығару жүйесі. (Сенім)
Екі бүйрек- несепағар - клоака.
IV. Пысықтау
Балықтың бейімделуі бойынша кесенің екінші жартысын толтыру.
Сұрақтарға жауап.
Желбезектер немен жабылған?
Балық қанқасының құрылысы.
Балық сыртынан немен жабылған?
Балықта қабағы бар ма?
Балықтың қабырғалары құрсақ жағында бекітіліп тұр маБалықтың дене пішіні.
Омыртқа боыймен өтетін ақ түтік.
Ағынның бағытын анықтайтынсезім мүшесі
Жүзбеқанаттар түрлерін ата.
3. Сүретпен жұмыс.
V. Үй тапсырмасы. Параграф 52