Шеміршекті ж?не с?йекті балы?тар, ?осмекенділер мен бауырмен жор?алаушылар ж?елеуі олимпиада

Chondrichthyes Хрящевые рыбы Osteichthyes Костные рыбы
Шеміршекті балықтар Chondrichthyes :
1.Тақта желбезектілер (Elasmobranchii)
2.Бүтін бастылар н/е химерліктер (Holocehhali) Сүйекті балықтар– Osteichthyes класс тармақтары:
Шеміршек сүйектілер класс тармағы – Chondrostei;
Қауырсынқанаттылар – Sarcopterygii
Қостыныстылар – Dipnoi
Саусақ қанаттылар – Crossopterygii
Elasmobranchii 2 отр: Акулалар (Selashoidei) және скаттар (Batoidei) Қан айналым жүйесі
Шеміршекті балықтардың жүрегі екі камерадан: Жүрекше мен қарыншадан тұрады. Үш камерадан: вена қолтығы, жүрекше, қарынша
2. Жүрекшеге кең, қабырғасы жұқа вена қаны құйылатын веноздық қуыс ( синус) жалғасады. 3. Қарыншаға артериялық конус жалғасады. Жүрек қарыншасының бір бөлімі болып табылады. Артериялық конусты сырт жағынан қарағанда құрсақ қолқасының түбіріне ұқсайды. Артериялық конус жоқ онын орнына қолқа түйіні болады→ерекшелігі:ет тканьдерінен құралған, ол өз бетінше жүрек құсап қызмет ете алмайды.
4. Артериялық конустан құрсақ қолқасы басталады. Құрсақ қолқасынан 5 пар желбезек артериялық доға келеді. Желбезекке алып келетін артерия жойылған.
5. Қолқа түбірінің алды бөліміне, бас бөліміне ұйқы артериялары тарқайды.
Арқа қолқасынан денесінің артқы бөліміне бағытталып, одан ішкі органдарға қан тамырлары таралады. Тыныс алу жүйесі.
1.Торсылдағы жоқ. Торсылдағы бар
2. Желбезектi қақпашалары жоқ, әр шетiндегi 5-7 жұп желбезектi саңылаулары сыртқа ашылады. Нерв системасы
Миы: алдыңғы, ортанғы, аралық, мишық, сопақша тұрады. Аралық миының үстінгі жағында эпифиз, төменгі бөлігінде воронка орналасқан онын артында гипофиз орн. Ортанғы миы жақсы жетілген, мишығы үлкен. 4. Алдынғы миы екі қарыншаққа жіктелмеген, бұл оларды Chondrichthyes төменгі сатыдағы омыртқалы жануарлар екендігін дәлелдейді. Сезім органдары
1.Есту органы тек ішкі құлақтан тұрады. Иіс сезу танау жұп қақапақшаларынан құралады.
Зәр шығару жүйесі
1.Мезанефрос д.а алғашқы бүйрек атқарады. 2.Бүйректен шыққан зәр заты қос вольфов каналшалары арқылы клоакаға келіп құйады. 3.Қуық жоқ Қуығы бар
Көбеюі. Дамуы.
1. Балық дара жынысты, бірақ сирек болса да қос жыныстыларда (гермафродиттер) кездеседі ( теңіз алабұғасы). 2. Уылдырық түтіктері бірден клокаға ашылады. Ұрықтану іште өтеді. Ұрықтану сыртта өтеді.
3.Тірілей туу Ас қорыту жүйесі
1.Ауыз қусы →жұтқыншақ (брызгыльцелер ашылады) → өнеш →қарынға →аш ішек → Ауыз қусы →жұтқыншақ
Amphebia Земноводные Rentilia Пресмыкающиеся
Амфибиялар н/е қосмекенділер Amphebia 3 отрядқа топтастырылады:
Құйрықтылар Caudata н/е Urodela
Аяқсыздар ApodaҚұйрықсыздар Anura н/е Ecaudata Бауырмен жоғалаушылар н/е рептилилер Rentilia 4 клас тармағына:
Алғашқы кесірткелер н/е ящерогадылар Prosauria
Қабыршақтылар SquamataКрокодилдер CrocodiliaТасбақалар CheloniaАмфибиялді дене пішініне жіне мекен ету ортасына байланысты 3 топқп бөледі:
Тритон тәрізділер
Бақа тәрізділер
Құрт тәрізділер Денесінін сыртқы көрінісіне қарай рептилилер 3 бөлінеді:
Кесіртке Lacertilia тәрізділер
Жылан Ophidia тәрізділер
Тасбақа тәрізділер
Тері жабындысы
1.Сүйекті немесе мүйізді қабыршақтары жоқ – жалаңаш болып келеді. 1.Эпидермисі мүйізделіп, әрқашанда түлеп отырады ( теріні құрғап кетуден және сыртқы орта фактордын әсерінен қорғайды).
2.Эпидермисінде тері бездер көп. (теріні құрғап кетуден және сыртқы орта фактордын әсерінен, улы бездері жауынана қорғайды). 2.Эпидермисінде тері бездер жоқ. Аздап болсада жас Crocodilia клоака манында орналасқан және Ophidia тері бездерінің нұсқалары болады.
Омыртқа жотасы
Омыртқа жотасы: мойын, дене, сегізкөз, құйрық бөлімдерінен тұрады. Омыртқа жотасы: мойын , арқа, бел, сегізкөз, құйрық
мойын омыртқасы 8, алғашы екеуі:
1. Ауыз омыртқасы→ жоғарғы (жұлынмен) және төменгіэпистрофеямен) тканьдері арқылы бөлінеді.
2. Эпистрофея
Бел- көкірек бөлімінің омыртқалары-22→ алдынғы бес омыртқа қабырғалары төс сүйекке бекінеді.
Бас сүйек: жоғарғы жүйде, негізгі шүйде, екі бүйір шүйде.
Ас қорыту жүйесі
1.Ауыз қусы→жұтқыншақ→өнешке→нашар бөлінген қарынға→он екі елі ішек→аш ішек→тоқ ішек →тік ішек→клоака. Ауыз қусы ( етті тілі орн)→жұтқыншақ (ауыз жұтқыншақтан тандай сүйектері арқылы бөлінген)→ өнешке→етті қарынға→ он екі елі ішек→аш ішек→тоқ ішек
2.Ауыз-жұтқыншақ: хоандар, евстахиев түтігі, көмекей санылауы, сілекей бездері, тіл орналасқан аш ішек пен қосылған жерінде соқыр ішек нұсқасы болады. тоқ ішек
3.Тістері ұсақ конус тәрізді: жақ аралық, үстінгі жақ, өре, ал кейбіреулерінде төменгі жақ сүйектеріне орн. Тісі жоғарғы жақ, жақ аралық, қанат тәрізді, төменгі жақ сүйектерінде орналасқан. Тек қана Crocodilia альвеолға орналасқан.
4. он екі елі ішек: ұйқы безі, өт түтігі келіп ашылады он екі елі ішек: ұйқы безі, өт түтігі келіп ашылады.
Тыныс алу жүйесі
1.Өкпесі және терісі арқылы тыныс алады. тек қана өкпемен тыныс алады. Терiсiнде мүйiздi қабаттың пайда болуына байланысты құрғақ терi қосымша тыныс алу мүшесiнiң қызметiн атқара алмайды.
2.Америкадағы саламандра мен қиыр-шығыстағы тритон өкпесі жоқ, оларда газ алмасу терісі және шырынды ауыз қуысы арқылы өтеді. Көмекей қуысы→көмекей камераына→кенірдек→2 бронхаға тарамдалған→өкпе
3.көкірек қуысы болмайды, соған байланысты Ауана ендіріп, шығарып тұруда насостың қызметін ауыз-жұтқыншақ бөлімі атқарады. Танау тесігі арқылы жүзеге асады. Тыныс алу және шығару көкіпек қуысының кеңейіп, тарылуы нәтижесінде орындалады.
Қан айналым жүйесі
1.жүрегі 3 камералы: 2 жүрекше, 1 қарынша. 1. Crocodilia жүрегі 4 камералы: 2 жүрекше, 2 қарынша.
2.артериялық конусынан жалғыщ ғана қан тамыры→құрсақ аортасы басталады→3 пар артериялық доғалар шығады. Жүрек қарыншасына 3 артерия кетеді
3.бірінші парасы: қанды бас бөліміне апарады она ұйқы артериясы д.а Оң қарыншасынан өкпе қан тамырлары→оң және сол өкпе артериясына бөлінеді
4.Екінші пар артериясы: құрсақ жағынан шығады (қолқа системасының доғасы д.а)→иық белдеуіне Сол қарыншадан (ішінде артериялық қаны бар) аортаның оң жақ шеңбері шығады→одан ұйқы, бұғана асты артериялары кетеді→
5.Үшінші пар артериясы: арқа жақ бөлімінен шығады→өкпеге апарады ( өкпе артериялары д.а) →үлкен қан тамырлары шығады теріге барып, теріде веноздық қан оттегіне қанығады. lefttop00Кесірткелердің қаy айналу схемасы:
1 — бас венасы;
2 — ұйқы артернясы;
3 — шықшыт венасы;
4 — ұйқы безі құйылысы;
5 — қодқаның сол доғасы;
5—қолқаның оң доғасы;
6 — өкпе артерңясы;
7 — өкпе;
8 — төменгі қуыс вена;
9 — арқа қолқасы; 1
0 — омыртқа аралық артерия;
11 — бауыр;
12—ішек артериясы;
13 — бауырдың қақпа венасы;
14—тоқ ішек;
15 — төменгі қуыс вена;
16 — құрсақ венасы;
17—шажырқай артериясы;
18—сыртқы шажырқай артериясы;
19 — алып кеткіш бүйрек венасы;
20—сол жамбас венасы;
21 — сол жамбас артериясы;
22 — бүйрек;
23 — артқы аяқ артериясы;
24—артқы аяқ венасы;
25 — құйрық артериясы;
26 — құйрық венасы.
6. Құйрықсыздарда артерия доғасы 4 болады. Зәр шығару жүйесі
1.Ұрықиану кезіндегі з.ш оргынының қазметін протонефрос, ал ересектерінде вольфов каналдары арқылы сыртқа ашылатын мезонефрос атқарады. 1. жамбас бүйректерінен немесе метанефростан (metanephros) тұрады.
2.З.ш жүйесі клоакага ашылады→қуыққа→қуық толғаннан кейін сол тесік арқылы клоакаға →сыртқа шығады. 2. Оң және сол З.ш түтіктері→клоакаға құйылады→құрсақ жағынан клоакаға қуық ашылады
Иіс сезу органы
1.Парлы иіс сезу капсулалары болады, олар бір пар танау тесігімен қатынасады. Сезім мүшелері эпидермистің астында орн, сезім дақтарында орналасқан сезгіш түтіктері арқылы қабылдайды.
Якобсонов иіс айыратын қосымша мүше.
Ішкі және ортанғы құлақ→бір ұшы ауыз-жұтқыншаққа ( евстахиев); екінші ұшы басының ен жоғарғы бетіне жақындайды→сыртын дабыл жарғағы→дабыл қуысы→ішінде таяқша тәрізді сүйекше орналасқан→оның бір ұшы оваль тесігіне; екінші ұшы дабыл жарғағына жанасады. Ішкі және ортанғы (үзінгі сүйекшесі) құлақтан тұрады.
Нерв системасы

1.Алдынғы мидын жарты шары;
2. Иіс бөлімі;
3. Иіс нерві;
4. Аралық ми;
5. Көру хиазмасы;
6. шатырша;
7.гипофиз;
8. Ортанғы ми;
9. Мишық;
10. Сопақша ми;
11. Төртінші қарынша;
12. Жұлын
13. Үшінші қарынша;
14. Сильвиев түтігі.
А. Балықтар Б. Қосмекенділер В. Бауырмен жоғалаушылар Г. Сүтқоректі Д. Құстар
1. Иіс бөлімі; 2. Алдынғы ми; 3. Ортанғы ми; 4. Мишық; 5. Сопақша ми; 6. Аралық ми;
-444517653000
Кесірткені миы: А — үстінен; Б — астынан; В — жанынан: 
1 — Алдынғы ми;
2 — полосатое тело;
3 — Ортанғы ми;
4 — Мишық;
5 — Сопақша ми;
6 — воронка;
7 — гипофиз;
8 — хиазма;
9 — Иіс бөлімі;
10 — эпифиз;
II—XII — бас сүйекжүйкелері
12 пар нервтар шығады.
1270-635063500
Кесірткенің ішкі құрылысы: 
1 — Өңеш;
2 — қарын ;
3 — бауыр;
4 — өт қабы;
5 — ұйқы безі;
6 — он екі елі ішек;
7 — тоқ ішек;
8 — клоака;
9 —ұлтабар;
10 — Кеңірдек
11- өкпе;
12 — Сол жақ жүрекше; 13 — Оң жақ жүрекше;
14 — қарынша
15 — арқа қолқасы;
16 — Оң жақ ұйқы артериясы;
17 — ұйқы артернясы;
18 — ұрық безі;
19 — аталық без
20 — бүйрек;
21 — қуық