О?у ?рдісінде а?паратты? технологияларды ?олдану
ОKу _рдісінде аKпараттыK технологиялар элементтерін Kолдану.
Jазіргі заманCы Cылыми-техникалыK _рдістіS KарKыны білім беру ж_йесініS алдына жаSа міндеттер Kойып отыр. СондыKтан Kазіргі білім беру саласындаCы оKытудыS озыK технологияларын меSгермейінше, сауатты, жан-жаKты маман болу м_мкін емес. ЖаSа технологияны меSгеру оKытушыныS оKу - т‰рбие _рдісін ж_йелі aйымдастыруына к™мекші Kaрал болып табылады. Сонымен Kатар жаSа технологияны меSгеру оKытушыныS интеллектуалдыK, к‰сіптік, адамгершілік, рухани, азаматтыK ж‰не басKа да к™птеген адами келбеттерініS Kалыптасуына игі ‰серін тигізіп, ™зін-™зі дамытып, оKу- т‰рбие _рдісін тиімді aйымдастыруына к™мектеседі. [1,5]
ХХІ Cасыр аKпарат Cасыры болCандыKтан адамзатKа компьютерлік сауаттылыK Kажет. Білім берудіS негізгі маKсаты – білім мазмaнын жаSартумен Kатар, оKытудыS ‰діс-т‰сілдері мен ‰р т_рлі Kaралдарын KолданудыS тиімділігін арттыруды талап етеді.
ЖаSа аKпараттыK технологиялар дегенiмiз – бiлiм беру iсiнде аKпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыCа беру процесі. Бaл процесті icкe асырудан негiзгi Kaрал компьютер болып табылады. Компьютер - бiлiм беру iсiндегi бaрын шешiмiн таппай келген жаSа, тыS дидактикалыK м_мкіндіктерді шешуге м_мкiндiк беретін зор Kaрал. Осы маKсатты ж_зеге асыруда аKпараттыK технологияны пайдалану ‰дісі зор р™л атKарады. Осы орайда ел Президенті Н.€.НазарбаевтыS халыKKа жолдауындаCы «оKу _рдісінде аKпараттыK технологияларды білім беру саласын жаKсартуда Kолданыс аясын кеSейту керек» деген с™зін басшылыKKа ала отырып, сабаKта жаSа аKпараттыK технологияларды пайдалануCа жаппай к™шуіміз керек. [3,4]
К™птеген жаSа технологиялармен Kатар соSCы кездері химия п‰ні сабаKтарында аKпараттыK технологиялар жиі Kолданылуда. ЗаттардыS Kaрамы мен Kaрылымын, KасиеттерініS Kaрылымына т‰уелділігін, Kасиеттері белгілі жаSа заттар мен материалдар алуды, химиялыK ™згерістердіS заSдылыKтары мен оларды басKарудыS жолдарын зерделеу - колледжде химия п‰нін оKытудаCы негізгі м‰селелер. ОсыCан байланысты к_нделікті сабаKKа:
- мультимедия (видео, аудио KондырCыларды, электрондыK оKулыKтарды);
- виртуалды зертханалыK т‰жірибелер;
- компьютер (компьютерлік баCдарламалар, интерактивті таKта);
- аныKтамалыK м‰ліметтер (с™здік, энциклопедия, карта, деректер Kоры);
- интернет ж‰не т.б. к™рнекі материалдарды пайдалану айтарлыKтай н‰тиже береді. Мaндай KондырCылар оKушылардыS KызыCушылыCын арттырып, зейін Kойып тыSдауCа ж‰не алCан м‰ліметтерді наKтылауCа м_мкіндік береді. ОKушылардыS сабаKKа деген KызыCушылыCын ояту оKытушыныS сабаK ™ткізу т‰сіліне де байланысты. Jазіргі таSда оKудыS интерактивті ‰діс-т‰сілдері ™те к™п. ПедагогикалыK Cалым мен озыK т‰жірибеніS б_гінгі даму деSгейінде белгілі болCан оKыту ‰діс-т‰сілдерініS б‰рін де еркін игеріп, ‰рбір наKтылы жаCдайларCа орай еS тиімдісін таSдап алу ж‰не олардыS бірнешеуініS жиынтыCын т_рлендіре тиімді, _йлесімді ‰рі шыCармашылыKпен Kолдану - сабаKтыS с‰тті ™туініS кепілі. [6,7]
АKпараттыK технологияныS химия п‰ні сабаKтарында Kолданылатын формалары мен ‰дістері.
АKпараттыK технологияларды сабаK _стінде пайдаланудыS формалары мынадай болып келеді:
- сабаK барысында техниканы Kолдану арKылы материалды т_сіндіру, оKушыны с™йлету ж‰не пікірталас, бекіту, оKушылардыS білімін баKылау, жеке жaмыс, талдау, тестілеу, Kажет аKпаратты іздестіру;
- сабаKтан тыс уаKытта оKушыныS дербес, ™здігінен Kолдануы, яCни _й тапсырмасын орындау, презентациялар, рефераттар даярлау, ™зіндік баKылау;
- оKытушыныS сабаKKа даярлыK кезеSінде Kолдануы, яCни арнайы материалды іріктеп алу, тапсырмаларды дайындау ж‰не т.б.
АКТ ‰дістерін т™мендегідей бірнеше баCытта Kолданып отыруCа болады:
ХимиялыK _рдістерді сипаттап, талдау жасау _шін компьютер немесе басKа да аKпараттыK Kaралдар арKылы к™рнекілік ретінде суреттер, диаграмма мен бейнероликтерді кеSінен KолдануCа болады.
2. ОKушылардыS есту, к™ру Kабілеттерін дамыту _шін табиCаттаCы заSдылыKтар мен _рдістерді анимация арKылы KолдануCа тиімді. Мысалы: химиялыK процесстер, химиялыK ™ндірістер ж‰не т.б.
3. МультимедиялыK оKулыKтар к™мегімен к_рделілігі ж™нінен т_рлі деSгейдегі химиялыK тапсырмалар мен зертханалыK жaмыстарды орындауCа болады.
4. АлCан білімдерін тексеріп, бекіту ™те тиімді. Jазіргі кезде оKытудыS жаSа _рдісіне сай мектепке барлыK п‰ндерден тест ‰дісі кеSінен Kолданылады. €сіресе тарау, таKырыпты Kорытып, Kайталауда тест тапсырмаларын оKушылар KызыCа орындайды. [8]
Д‰ст_рлі оKыту ж_йесінен АJТ KолданCан сабаKтардыS т_пкі айырмашылыCы бар.
Бaл айырмашылыK оKытушыныS р™лініS ™згеруінде: ол білімніS негізгі бaлаCы емес. Ол реттеуші, aйымдастырушы, кеSес беруші. Б_гінгі электрондыK оKулыK, виртуалды химиялыK зертхана интернет арKылы орындалады. ОсыCан байланысты оKытушыныS міндеті осы оKу Kaралдарды оKыту материалыныS мазмaнымен байланыстырып, психологиялыK ж‰не жас ерекшеліктеріне с‰йкес, компьютермен жaмыс істеуге даCдысы бар оKушыларды аныKтау, іріктеу. Осы міндеттерді сапалы, н‰тижелі ету _шін оKытушы ™зі интерактивті таKтамен, ‰рт_рлі электронды оKулыKтармен, ж‰не Cаламтор к™зінде жaмыс істей білу керек. Ол _шін негізінде Activstudio, кітапхана ж‰не флипчартты Kолдана білу Kажет. [3]
Химия сабаKтарында АКТ пайдалану жолдары.
Интерактивті таKтаны Kолдану.
ОKыту _рдісін компьютерлендіру маKсатында интерактивті таKтамен жaмыс жасау тиімді. Jарапайым таKта ж‰не компьютер проекторына KараCанда, интерактивтік таKта сабаK мазмaнын кеSінен ашуына м_мкіншілігі ™те зор. Интерактивтік таKтаны пайдалану кезінде _лкен жетістікке Kол жеткізу _шін, тек Kана сауатты сабаK жоспарлап, керекті материалдарды дайындау керек.
СабаKта мaCалім интерактивтік таKтаны бір емес бірнеше рет пайдалана алады, Kарапайым таKтаCа KараCанда интерактивті таKта пайдалануCа ыSCайлы, ‰рі уаKыт _немдейді. Интерактивтік баCдарлама оKытушылардыS жартылай жaмысын атKарады. [5,7]
МультимедиялыK технологиялар к™біне компьютерлік сыныптарда
· Kолданылады. Jазіргі уакытта сабаK материалына байланысты к™птеген электрондыK оKулыKтар мен компакт-дискілер бар. Б_гінгі таSда аKпараттыK технологияныS ™мірімізге тереS енуіне байланысты жеке п‰н сабаKтарында компьютерлік техниканыS м_мкіндіктерін толыK пайдаланып, оKушыларCа тереS де тиянаKты білім беруге жаCдай жасалды. Компьютерлік графикалыK материал презентациялыK слайд к™мегімен к™рсетіледі. Microsoft Power Point баCдарламасыныS к™мегімен оKу процесінде презентациялар мен слайдтар жасап к™рсету, оKушылардыS KызыKты ж‰не д‰лелді (маCыналы) болады, танымдыK ойлауы мен есте саKтауын Kалыптастырады. [5,7]
Интерактивті технологияныS ерекшеліктері:
1) Бормен таKтаCа жазCан кескінді экрандаCы т_рлі –т_сті, айKын, aKыпты кескінмен салыстыруCа болмайды. ТаKта мен бордыS к™мегімен ‰р т_рлі Kосымшалары бар жaмысты т_сіндіру Kиын, ‰рі м_мкін емес. Слайдтарда кемшіліктер мен Kателер жіберілсе, тез арада т_зетуге болады. СабаKтыS ™німділігі артады. БасKа п‰ндермен п‰наралыK байланыс орнайды.
2) СабаKта к™рнекілікті Kолдану деSгейі артады.
3) ОKу материалын беру логикасына к™п к™Sіл аударады, бaл оKушылардыS білім деSгейіне оS ‰серін тигізеді. Компьютерге деген Kарым-Kатынас ™згереді. [3]
Bаламтормен жaмыс.
Jазіргі аKпарат Cасырында ™мірімізді ‰рт_рлі аKпарат к™здерінсіз елестету м_мкін емес. Теледидар мен радио желісінен б_кіл‰лемдік Cаламтор кеSістігіне к™шкен заманда, келешек aрпаKты осы заманауи _рдістердіS залалды ‰серлерінен саKтап, пайдалы тaстарын ™з жaмысымызда пайдаCа асыру _шін интернет желісін химия п‰ні сабаKтарында кеSінен пайдалануCа тырысуымыз Kажет. Химия п‰нінде Cаламтор желісін пайдалану формалары мынадай:
Онлайн режимде сабаKтар ™ткізу;
Онлайн режимдегі тапсырмаларды орындау (тесттер, есептер);
€рт_рлі деSгейдегі онлайн олимпиадалар мен байKауларCа Kатынасу;
М‰ліметтер Kоры ретінде пайдалану.
Рефераттар жазу барысында оKушылар ™з беттерімен интернет кеSістігініS материалдарын, электрондыK оKулыKтарды іздеу арKылы компьютерлік сауаттанады. Химия п‰нінде дарынды оKушылармен жaмысты да Cаламтор к™мегімен тиімді aйымдастыруCа болады. Осы баCытта соSCы уаKытта жиі-жиі aйымдастырылып ж_рген республикалыK , облыстыK олимпиадалар мен байKауларCа Kатыстыру арKылы оKушылардыS к™птеген жетістіктеріне Kол жеткізуге болады. СабаKты KызыKты формада aйымдастыруCа, кейбір ™ндірістік процестерді бейнелейтін дидактикалыK материалдардыS шексіз к™зі болып табылатындыKтан Cаламтормен жaмыс ‰рбір оKытушыныS шыCармашылыK ізденісіне к™п к™мегін тигізері с™зсіз. [4]
АKпараттыK технологияларды ж_зеге асырудаCы бір м_мкіндік – ол электронды оKулыK. ЭлектрондыK оKулыK - бaл дидактикалыK ‰діс – т‰сілдер мен аKпараттыK технологияны KолдануCа негізделген т_бегейлі ж_йе. Электронды оKулыKпен оKыту оKытушыныS оKушымен жеке жaмыс істегендей болады. ЭлектрондыK оKулыK тек Kана оKушы _шін емес, оKытушыныS дидактикалыK ‰дістемелік к™мекші Kaралы да болып табылады.
ТехнологиялардыS жаSаша т_рлерініS бірі– практикалыK ж‰не зертханалыK сабаKтарды KызыKты етіп ™ткізуге арналCан виртуалды зертханалыK жaмыстар .
Виртуалды зертханалыK жaмыстар – компьютерлік 3D имитациялыK тренажерлары болып табылады. Олар оKушылардыS к‰сіби Kабілеттерін ж‰не ішкі т_йсіктерін Kалыптастыру мен жетілдіруге, шыCармашылыK Kабілеттерін дамытуCа м_мкіндік береді
Виртуалды зертханалыK жaмыстар – бaл т_рлі Kaрал-жабдыKтар мен KондырCылар Kолданылатын шынайы зертханалыK жaмыстардыS (т‰жірибелердіS) аналогы болып табылады, алайда виртуалды зертханалыK жaмыстардыS шынайы зертханалыK жaмыстардан басты айырмашылыCы бaл олардыS компьютерде орындалуы.
Виртуалды (компьютерлік) зертханалыK жaмыстардыS артыKшылыCы:
- ОKу орны ауданы мен Kаржы шыCындарыныS _немділігі;
- ЗертханалыK жaмыстарды ‰рбір оKушыныS жеке-жеке орындау м_мкіндігі;
- ОKытылатын жабдыKтармен Kауіпті ж‰не апаттыK режимдерде жaмыс жасау м_мкіндігі;
- Т‰жірибе шарттарын ™згертудіS м_мкіндігі;
- Пайдалану шыCындарыныS болмауы.
ОсыCан орай, виртуалды шынайылылыKты Kалыптастыру технологиясыныS к™мегімен білім берудіS тиімділігін арттыруCа болады деген Kорытынды жасауCа болады, ™йткені бaл жаCдайда адамныS бірнеше Kабылдау каналдары (к™ру,есту, кинестика) Kамтылады. [2,3]
Жалпы оKушылардыS аKпараттыK технология негіздерінен алCан білімі арKылы:
1. ОKушыныS п‰нге деген KызыCушылыCы артады, Kaлшынысы оянады.
2. ШыCармашылыK Kабілеттері артады.
3. Жылдам ойлауCа машыKтанады, білім сапасы артады.
4. ОKушылар ™з бетімен жaмыс жасауCа даCдыланады.
Jорыта айтKанда компьютер ж‰не аKпараттыK технологиялар арKылы жасалып жатKан оKыту _рдісі оKушыныS жаSаша ойлау Kабілетін Kалыптастырып, оларды ж_йелік байланыс заSдылыKтарын табуCа итеріп, н‰тижесінде ™здерініS к‰сіби потенциалдарыныS Kалыптасуына жол ашады. Білім берудіS Kазіргі жаSа Kaрылымы ж‰не оKу ‰дістемесініS мазмaныныS ™згеруі оKытушыныS к‰сіби шеберлігін жаSартуын, шыCармашылыK ізденістерін Kажет етіп отыр.
ПайдаланылCан ‰дебиеттер:
1.Н.€.Назарбаев «JазаKстанныS ‰лемдегі б‰секеге барынша Kабілетті 50 елдіS Kатарына кіру стратегиясы».
2. Интернет материалдары №72 «Gooqle» ж‰не №65 «Mail.ru» сайттары
3.€.М.НaрмаCамбетова. АKпараттыK-коммуникативтік технологияны оKу _рдісінде пайдалану.// ПедагогикалыK альманах,№3-4,2010,-64-бет.
4.А.BабитKызы. К‰сіби Kaзыреттілік ж‰не жаSа аKпараттыK технологиялар.// JазаKстан мектебі, №11,2012,-5-бет.
5.Б.Ибраимова.АKпараттыK технология -н‰тижелі білім берудіS к™зі.// JазаKстан мектебі,№6,2012,-3- бет.
6.М.Ж.Жадрина. Жалпы білім берудегі жаSа _рдістер.// Открытая школа,№5,2004.
7.Білім технологиялары -2010.-№ 2.
8.JазаKстан мектебі -2009. -№7.
15