?аза? тілі саба?тарында сын т?р?ысынан ойлау технологиясын пайдалану жолдары

Қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан ойлау
технологиясын пайдалану жолдары
Сыни тұрғыдан ойлау бағдарламасы бойынша оқушыларды ойландыруға, өз ойларын ашық айтуға, өздігінен ізденіп, жұмыс істеуге, бір-бірінің еңбегін бағалауға тәрбиелейді.
Қазақ тілі сабақтарында оқушылардың еркін ойлау мүмкіндіктерінің ашылуына себеп болған стратегия – ой толғаныс  сатысы.  Ой толғаныс сатысы кезеңінде, жаңа алынған білімдерді айқындайтын және ұштайтын деңгейде оқушыда шешім қабылдай алатын мүмкіндік болу керек.
Шындалған ойлау, кез келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;
Күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға құштарлық.
Сыни ойлау -- өзіндік және жеке ойлау. Өйткені бұл ойлау барысында әркім өз ойын және пікірін ашық айта алады.
Сыни тұрғыдан ойлауды үйрету оңай іс емес және ол бір деңгейде үйретіліп, ұмтылып қалатын іс емес. Сын тұрғысынан ойлауды үйрететін нақты қадамдар жоқ. Бірақ бұл технологияны пайдалану үшін мына шараларды орындау шарт:
1. Сыни тұрғыдан ойлауды үйрету үшін уақыт керек.
2. Оқушыларға ойланып-толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру.
3. Әртүрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.
4. Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдану.
5. Кейбір оқушылардың бір-бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.
6. Сыни тұрғыдан ойлауды бағалау.
Бұл технология кез келген ұстазға сапалы сабақ беруге мүмкіндік беретіндігі, оқыту мен ұйымдастырудың тиімді әдістерінің көптігі.
Сыни ойлау деген – әр жеке тұлғаның кез келген жағдайдағы мәселені ойлап, зерттеп қорытып, өз ойын еркін ортаға жеткізе алуы. Сыни тұрғыдан ойлау, өзіндік, жеке ойлау болып табылады. Ол - өз алдына сұрақтар қойып және үнемі оларға жауап іздеу, шешім табуды қажет ететін мәселені анықтау, әр мәселеге байланысты өз пікірін айту, оны дәлелдей алу, сонымен қатар басқалардың пікірлерін дәлірек қарастыруды және сол дәлелдемелердің қисынын зерттеу дегенді білдіреді.
Нағыз сабақ – ол әрқашан диалог , іздене , дайындала, үйрене, шәкірттер болашағын ойлау жасалған еңбек пен тәжірибенің бірлігі.

Қазақ тілі сабақтарында оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолдана отырып тұлға қалыптастыру тәжірибесін сабақтарда қолдану. Сын тұрғысынан ойлауда оқушы болжайды, зерттеп, қорытып, өз ойын жеткізеді, негізін ашады, сұрыптайды, талқылайды, сын көзбен қарайды, пікірін дәлелдейді, пікір алмасады, ортақ пікірге келеді, мақсатқа жетеді,өзін-өзі басқарады, топпен жұмыс істеуге үйренеді, ойлауды, қызығушылықты арттырады.
Қазақ тілі оқыту барысында оқушыларды адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеуді жүзеге асырудың оңай және қиын тұстары да жетерлік. Мұндағы негізгі ойы: «Тіл- адамға берілген керемет қасиет, тіл құдіреті арқылы ғана одан – адамдық қалыпқа ие болады. Тіл арқылы ғана жақсылық пен жамандықты айырып, таниды, тәрбиеленеді. Тіл арқылы ғана тәрбиелік мақсаттар шешімін тауып, оқушыға өмір баспалдақтары қаланды. Тіл – ойлаудың, дүниетанудың , қарым-қатынас жасаудың, сезімді сыртқа шығарудың құралы. Адам қызметінің қай саласы болса да, оның жоспарлануы мен реттеліп отыратын тәсілі ретінде сананың барлық көрінісінің шарты бола отырып, тіл коммуникативтік, маңызды қызметті атқарады».
Баланың жанына берілетін «азықты» -- білім мазмұнын әдістемелік сын тұрғысынан ойлау ғана емес, оқушының жан болмысымен байланыстыра отырып даярлау қажет. Оқушының қазақ тілі сабақтарында сын тұрғысынан, ойлау тұрғысынан оқушының ойлауы мен тілін дамыту, дүниетанымын қалыптастыруда қазақ тілі пәніне үлкен міндеттер жүктеледі. Қазақ тілі сабақтарында әрбір жұмыс түрлері мәтінмен жұмыс, жаттығулармен жұмыс, суретпен жұмыс, грамматикалық, лексикалық, фонетикалық талдау тағы да басқа.
Сыни тұрғыдан ойлау стратегияларының оқушыларды еркін сөйлеуге, сөз ұшқырлығын ұштауға, өз ойын қысылмай жеткізе білуге мол әсері бар. Бұған сын тұрғысынан ойлау сабақ құрылымы да әсер етеді.
Қорыта келе сыни тұрғыдан ойлау стратегиясын өз сабақтарымда қолдану арқылы оқушыларда психологиялық ахуал қалыптасты. Өзін жеке дара тұлға ретінде танып, бір-біріне құрметпен қарауға үйренді. Сыни тұрғыдан ойлау арқылы өзін-өзі бақылау, сөйлеу, тыңдау қабілеттері артты. Білімді өз бетімен  алуға деген ынтасы, шығармашылық  жұмыстарға қабілеттері артты.