Татар теле укытучыларына ярдэмлек
«Заманча дэрес»
Мин б_генге семинарда Россия Федерациясе милли м‰гариф доктринасыныS (№ 42 “УГ” от 19.10.2000) м‰гариф системасын т‰эмин ит_че бернич‰ факторга тукталып кит‰сем кил‰:
буыннарныS тарихи б‰йл‰неше, милли культураны _стер_ k‰м башка халыкларга Gиткер_.
Туган ил патриотларын т‰рбиял‰_. Без т‰рбиял‰г‰н балалар ш‰хес иреген k‰м хокукларын х™рм‰тл‰рг‰ k‰м алар югары ‰хлакка ия булырга тиеш.
Балалар k‰м яшл‰рнеS д™ньяга карашы к_пкырлы k‰м заманча булырга тиеш, алар _зл‰ренеS к_некм‰л‰рен _злект‰н _стер‰ белерг‰ тиеш.
Без k‰рберебез, х‰зерге заман укычысына нинди белем k‰м белемне к_пме к_л‰мд‰ биререг‰ дип уйланабыз?
Баланы ш‰хес буларак ничек _стерерг‰?
М‰гарифнеS эчт‰леге, стуктурасы k‰рвакытта да педагогия ф‰ненеS игътибар _з‰генд‰ булды.
К_ренекле педагог – галимн‰р хезм‰тл‰ренд‰ язылганча, д‰рес – м‰кт‰пт‰ белем бир_неS т™п формасы.
Д‰реснеS k‰р элементы k‰м ул _зе тулысынча уку материалын _зл‰штер_неS дидактик принциплары нигезенд‰ т™зел‰. Алар уку-укыту процессыныS эчт‰леген билгели.
Уку-укыту процессы т™шенч‰се укыту-т‰рбия процессын к_з алдында тота, ч™нки укыту k‰м т‰рбия аерылгысыз. Л‰кин ул k‰рвакыт яSара k‰м ул катлаулана бара. Без аны М‰гарифне модернизациял‰_ концепциясен тормышка ашыру нигезенд‰ карыйбыз. Ул укыту системасын укучыныS билгеле бер белемн‰р Gыелмасын _зл‰штер_г‰ ген‰ т_гел, ‰ б‰лки аны ш‰хес буларак _стер_г‰ д‰ юн‰лт_не к_зд‰ тота.
€ инде укучыны ш‰хес буларак _стер_ б™тенл‰е бел‰н укытучыныS белемн‰н, аныS бай т‰Gриб‰сенн‰н тора.
Укытучы – ш‰хес буларак, _зенеS интеллектуаль k‰м k™н‰ри ихтыяGын турыдан-туры иGат эшч‰нлегенд‰, ягъни уку-укыту процессында укучыларны кан‰гатъл‰ндер‰ торган, югары д‰р‰G‰д‰ _сешк‰ ирешк‰н ш‰хес булырга тиеш.
ИS м™kеме: укытучы укучыны кеше, тормыш, G‰мгыять, кешелек ™чен кир‰кле белем k‰м к_некм‰л‰р бел‰н баетырга тиеш.
Без _злекл‰рг‰ кушып шуны ‰йтеп _т‰се кил‰:
укытучы _з белемен к_т‰р_д‰ н‰тиG‰ле эшл‰рг‰;
укучыларда иGатка м‰k‰бб‰т т‰рбиял‰рг‰;
укучыларныS гомуми белемн‰рен k™н‰ри ориентация бел‰н б‰йл‰рг‰;
компьютер технологиял‰рен куллана белерг‰ тиеш k.б.
УкытучыныS д‰рес концепциясе k‰м технологиясен т™зи бел_е – х‰зерге заман д‰ресен‰ куела торган т™п шарт.
Инновацион укыту шартларында д‰рес технологиял‰ре тулысынча яSартыла. Ул ис‰ укытучыныS да укучыныS да тир‰нтен ‰зерлекле булуын тал‰п ит‰. Бу х‰зерге заман д‰ресен оештыру ™чен зарури. Шуны да ист‰ тотарга кир‰к: укытуныS традицион системасында булган иS яхшы алым, методларны куллана, _стер‰ барып эшл‰г‰нд‰ ген‰ инновацион технология яхшы н‰тиG‰г‰ ирешерг‰ ярд‰м ит‰.
Х‰зерге заман д‰ресе проблемалы ситуациял‰рд‰, м‰гъл_мати технологиял‰рд‰н башка _стерешле була алмый. МоSа д‰ресне k‰м укыту процессын яSартырга кир‰к.
Нинди соS ул заманча д‰рес? Ул нинди булырга тиеш?
Заманча д‰рес – ул х‰зерге заман тал‰бен‰ туры килерг‰ тиеш. Барысыннан да бигр‰к, бу д‰рест‰ укытучы, укучыны ш‰хес буларак _стер_д‰ _зенеS барлык белемен, к_некм‰л‰рен кулланырга тиеш.
Тагын шуны да ‰йтерг‰ кир‰к, заманча д‰рес ул – “чуп-чар” к‰рзине т_гел. Кайбер укытучылар заманча д‰рес к_рс‰т‰м дип, булган барлык алымнарны, технологиял‰рне кулланып “бала башын катыралар”.
Заманча д‰реснеS идеясе – укучыны ш‰хес буларак _стер_д‰, укыту k‰м т‰рбия бир_ процесыныS берд‰млегенд‰. Югыйс‰ к_п кен‰ педагоглар 45 минутлык д‰рест‰, ф‰кать укыту бел‰н ген‰ ш™гыльл‰н‰л‰р, ‰ т‰рбия м‰сь‰л‰сен сыйныф с‰гатьл‰ренд‰ (атнага бер), сыйныфтан тыш чараларда (айга бер) т‰рбия бел‰н ш™гыльл‰нерг‰ кир‰к дип саныйлар.
Заманча д‰реснеS иS м™kим шарты булып – укучыны ш‰хес буларак _стер_д‰ бир_ процессыныS берд‰млелеге тора.
Шулай булгач заманча д‰рес
укучыны тир‰н k‰м ныклы белемн‰р бел‰н коралландырырга;
укучыны “Укырга” ™йр‰терг‰;
укучыныS м™мкинлекл‰рен ачырга;
укучыны ‰хлаклы, гомуми кешелеклелек сыйфатларына k‰м башка кыймм‰тл‰рг‰ ия булырга ™йр‰терг‰ тиеш
Никитина Валентина Николаевна
15