Разработка урока по истории на тему: ?аза?стан ?айта ??ру кезенінде 1985 – 1990 жылдар. (9 сынып)
48
JазаKстан тарихы. 9 – сынып. СабаKтыS таKырыбы: JазаKстан Kайта K_ру кезенінде 1985 – 1990 жылдар.
СабаKтыS маKсаты: КСРО-ныS K_лауыныS басты себептерініS бірі экономикалыK дамуда артта KалушылыK. Атап айтKанда, ОдаK экономикасыныS технологиялыK жаCынан артта Kалуы, сондай-аK оныS ™ндірісі шыCарCан тауарлардыS б_кіл ‰лемде б‰секеге т_су KабілетініS т™мендігі ж‰не КСРО-да болып жатKан оKиCалар JазаKстанда орнаCан жас демократия _шін к_рестіS одан ‰рі ™рлеуіне ,бaKараныS саяси белсендлігініS артуына тікелей ыKпал еткенін т_сіндіру. 2. ДамытушылыK оKушылардыS ой-пікірін айта білу белсенділігін арттыру.
3. Т‰рбиелік: оKушыларды ™з Отанын с_юге еSбекті Kадірлей білуге т‰рбиелеу. К™рнекілігі: 1. . 2. J. Р экономикалыK картасы. СабаKтыS ‰дісі: баяндау, талдау, пікір алысу.. СабаKтыS т_рі: аралас
СабаKтыS барысы.:
І.`йымдастыру
ІІ.^й тапсырмасын тексеру ІІІ ЖаSа таKырып
Жоспар:1 КСРО-S ыдырауы 2.JазаKстанда KалыптасKан саяси ахуал 3. Республика атауыныS ™згеруі 4.Б_кілхалыKтыK президент сайлауы
1 КСРО-S ыдырауы . 1: «КСРО-ныS K_лауыныS басты себептерініS бірі экономикалыK дамуда артта KалушылыK. Атап айтKанда, ОдаK экономикасыныS технологиялыK жаCынан артта Kалуы, сондай-аK оныS ™ндірісі шыCарCан тауарлардыS б_кіл ‰лемде б‰секеге т_су KабілетініS т™мендігі еді.
Сонымен Kатар, соCыстан кейінгі жылдары КСРО АJШ-пен эскери б‰секеге т_сіп ж‰не капиталистік елдермен ‰скери-стратегиялыK тепе-теSдікті саKтау _шін KорCаныс ісіне аса к™п Kаржы шыCарды. 19501990 жылдар арасындагы 40 жылда эскери шыCын 20 трил лион долларCа жеткен. М_ндай зор шыCындар экономиканы орасан зор зардаптарCа _шыратты.
JазаKстан экономикасыныS артта Kалуы жэне ондаCы кемшіліктер туралы 1986 жылдан бастап ашыK айтыла бастады. 12- бесжылдыKта (19861990 жж.) республика экономикасын Kайта K_ру м_мкіндіктері іздестірілді, жаSа идеяларды іске асырудыS жолдары Kарастырылды. М_ныS ™зі бесжылдыKта _лттыK табыстыS ™суінде, ‰леуметтік ахуалды жаKсартуда, ауыл шаруашылыCы ™німдерін ™ндіруде кейбір табыстарCа Kол жеткізді.
Дегенмен KоCамдыK ™ндіріс к™лемі Kойылып отырCан талаптардыS деSгейінен коп томен жатты. ОныS негізгі себебі, басKарудыS ‰кімпііл-‰міршіл ж_йесініS икемсіздігіне байланысты еді. ЕS бастысы ™ндірістіS тиімділігін арттыруда экономикалыK тетіктер жете пайдаланылмады, оныS толып жатKан к™здері іске Kосылмады.»
2: «1990 жылдыS орта шенінде ™німніS ™су KарKыныныS б_рынCы жылдармен салыстырCанда мыKтап K_лдыраCаны байKалды. ДаCдарыс экономиканыS барлыK салаларын Kамтыды. Ол саяси-‰леуметтік жаCдайCа теріс ‰серін тигізе бастады. К™мір алKаптарындаCы кеншілердіS, металлургтердіS тaрмыс дэрежесі мейлінше т™мендеді. ОсыCан орай, олар ™здерініS наразылыCын ашыK білдіре ба стады. Кеншілер _жымдарыныS еріктілігін, шыCарылCан к™мірдіS кейбір б™лігін ™здерініS Kалауынша сатып, Kажетті тауарларCа айырбастап алып отыруCа м_мкіндік берілуін талап етті.
ЭкономикалыK даCдарыс республиканыS ™неркэсіп ™ндірісініS к™птеген салаларын Kамтыды. ОларCа Kажетті жабдыKтар жетіспеді. €сіресе, халыK т_тынатын тауарларды ™ндіру нашар жаCдайда бол ды. Jажетті материалдардыS жеткіліксіздігінен к_рделі K_рылыстыS KарKыны баяулап, жоспарлар орындалмады.
Осындай к_рделі жаCдайда Республика экономикасын нарыKтыK Kарым-Kатынас аясына шыCару маKсатымен 1991 жылдыS аKпан айында ЖоCарCы экономикалыK кеSес Kaрылды. ОныS K_рамына енген белгілі экономист Г.Явлинский, АJШ-тан келген доктор Бэнг, таCы басKа ірі экономист мамандар республика экономикасына нарыKтыK Kатынастарды енгізудіS м_мкіндіктерін іске Kосу м‰селесімен ш_Cылданды.
JазаKстанда мемлекеттік меншікпен Kатар жекеменшіктіS жаSа формалары акционерлік KоCамдар, жалдыK жэне кооперативтік кэсіпорындар, фермерлік шаруашылыKтар, біріккен к‰сіпорындар, т_рлі KауымдастыKтар мен бірлестіктер Kалыптаса бастады. 1991 жылдыS ортасында республикада 35 біріккен к‰сіпорындар, 16 сыртKы экономикалыK KауымдастыKтар, халыKаралыK коммерциялыK банк ж_мыс істеді.
Дегенмен, эрт_рлі себептерге байланысты бірінші кезекте КеSес ОдаCы республикаларыныS бір-бірімен біте Kайнасып, бірігіп- кірігіп кеткен шаруашылыK Kарым-KатынасыныS б_зылуына байланысты JазаKстанда экономикалыK KиындыKтар к_шейді. 1991 жылдыS Kорытындысында KоCамдыK ™нім шыCару соныS алдындаCы жылмен салыстырCанда 7,2%-ке, _лттыK табыс 10%- ке, еSбек ™німділігі 5,4%-ке т™мендеді. Т_тыну-сауда саласындаCы жаCдай шиеленісе т_сті. Жеке сауда тауар айналымыныS ерекше KысKаруы “к™леSкелі” экономиканыS кеSінен ™рістеуіне, халыKтыS т_рмыс дэрежесініS одан эрі т™мендеуіне алып келді. Елде аKшаныS K_ны т_сіп кетті. J_ны жоK KаCаз аKшаныS к™лемі 1991 жылы 1990 жылмен салыстырCанда 4,5 есе ™сіп 8,7 миллиард сомCа жетті, оныS 3 миллиарды 1991 жылдыS соSCы екі айында шыCарылды.
РеспубликаныS мемлекеттік Kарызы 7,8 миллиард сомCа дейін ™сті. 1991 жылы JазаKстандаCы барлыK к‰сіпорындар мен _жымдардыS 11%-і шаруашылыK жылын шыCынмен аяKтады. ХалыK т_тынатын тауарлар азайды.»
3 : « Елдегі мемлекеттік ™кімет билігі ж_йесі мен экономиканыS шaCыл к_йреуі жаCдайында 1990 ж. 25 Kазанда республика ЖоCарCы КеSесі JазаK КСР-ніS мемлекеттік егемендігі туралы Деклара ция Kабылдады. Б_л Декларацияда негізінен мына мэселелерге мэн берілді: КСРО мен JазКСР арасындаCы Kатынас келісім-шарт негізінде ж_зеге асады; Республика ‰кімшілік-аумаKтыK Kaры- лымCа, саяси, экономикалыK, элеуметтік жэне мэдени-_лттыK K_рылыстарCа байланысты барлыK м‰селелерді дербес шешеді; Республика ™з аумаCында JазаK КСР заSдарын б_затын КСРО заSдарыныS Kолданылуын тоKтатуCа K_Kылы; JазаKстанныS ™з шекарасындаCы аумаCына Kол с_Cылмайды, б™лінбейді жэне оныS келісімінсіз ™згертілмейді; JазаK КСР ЖоCарCы КеSесініS келісі- мінсіз оныS аумаCында басKа мемлекеттердіS эскери K_рамалары, олардыS эскери базалары орналаса алмайды; JазаKстан ™зініS дер бес ішкі ‰скерін, мемлекеттік жэне KоCамдыK Kауіпсіздік органдарын _стауCа K_Kылы.»
4 «1991 ж. 10 желтоKсанда JазаK КСР-ы атауы JазаKстан Республи- касы болып ™згертілді.».
IV ПысыKтау СaраKтар :1. Б_кілхалыKтыK президент сайлауыныS ЖоCарCы КеSесті Президент сайлауынан айырмашылCы неде? 2.Республика атауыныS ™згеруіне Kандай м‰н бар деп ойлайсыSдар? 3.JазаKстанныS т‰уелсіздік алуына кімдер, неліктен Kарсы болды? 4. КСРО-ныS ыдырауы ныS д_ниеж_зілік саясатта Kандай ™згерістер ‰келгені туралы KысKаша хабарлама жасап, пікір алмасыSдарK_лауыныS басты себептерініS бірі экономикалыK дамуда артта KалушылыK.
^. ^йге тапсырма: §53 сaраKтарCа жауап беру,Kосымша материал бойынша презентация дайындау.
15