Конспект урока по марийской литературе в 5 классе по теме Сочинение по картине Ф.Решетникова Каникулыш толын

Тема: Ф.П. Решетниковын «Каникулыш толын» суретше почеш сочинений.Цель: Ф.П. Решетниковын «Каникулыш толын» суретше почеш сочиненийым возыкташ, суретым лудаш туныкташ да сочиненийым возымо мастарлыкым вияндаш.
Урокым эртарыме йон: суретым лудмаш, творческий паша.
Кучылтшаш материал: Ф.П. Решетниковын «Каникулыш толын» суретше; ИД, компьютер, проектор, презентаций, В.Васнецовын «Кум патыр» суретше, сочинений образец.
Ыштышаш паша радам:
1.Ф.П. Решетников нерген мут.
2.«Каникулыш толын» суретым лончымаш.
3.Мутер паша.
4.План почеш каласкалымаш.
5.Сочиненийым возымаш.
Урокын эртымыже.
Художник нерген каласкалымаш да тудын картинаже-влакым презентаций почеш шымлымаш .Решетников Федор Павлович (1906 г. - 1988 г.) - совет художник. Ф. П. Решетников 15 (28) июльышто 1906 ийыште Сурско-Литовской ялыште Екатеринославской губернийыште иконописецын ешыштыже шочын. Сурет-влак деке изиж годымак интересоватлалташ туналын. Изи Федя изаж кудынь шогылтын(изаже тоже суретче лийын): ончыштын, тудлан полшен, южгунам суретленат. 14 ияшыж годым шочмо суртшым кудалтен каен: шкевуя илышым туналын да шке гыч оксам ыштен налаш шонен. Эл мучко коштын, турло мастерскойлаште, шахтыште пашам ыштен, но суретлашат монден огыл. Уло кумылын верысе театрлан декорацийым суретлен. Искусство рабфакыште Москваште тунемын, вара Высший художественно-технический мастерскойыш тунемаш пурен, тушто 1929—1934 ийлаште лийын. Арктический экспедицийыште «Челюскин» пароходышто лийын. Моло-влак дене пырля тудымат ийын коштшо ий умбач летчик-влак утареныт. Туддеч вара портылмеке, тиде темылан шуко сурет-влакым возен. Кугу Отечественный сарыште лийын, Севастопольым арален, фашист-влак деч Крымым утарен. Война деч вара шке йоратыме пашашкыже портылын.
Ф. П. Решетников 13 декабрьыште 1988 ийыште колен. Тудым Москвасе Ваганьковский шугарлаште тоеныт.
Тудын полотноштыжо тун верым йоча-влак налыт. Кумдан палыме суретше-влак: “Нарушитель”, “За мир”, “За уроками”, “Опять двойка!”
Награде-влак.
* 2 степенян Сталинский премий (1949) — «Генералиссимус Советского Союза И. В. Сталин» да «Прибыл на каникулы» суретше-влаклан
* 2 степенян Сталинский премий (1951) — «За мир !» суретлан
* СССР калык суретче (1974)
* кок орден да медаль-влак
Художник Ф.П. Решетников нерген учебникысе материал почеш мутланымашым эртарыман.
Вара суретым ончымашке кусныман: 1) Суретыште ком ужыда? 2) Йоча-влаклан могай лумым пуэда? 3) Витя нерген мом каласен кертыда? 4) Галя нерген мом каласен кертыда? 5) Суретыште могай жапым ончыктымо? 6) Тидым ме кушеч пален налын кертыда? 7) Изажын толмо деч ончыч Г аля мом ыштен? 8) Коча мом ыштен? 9) Витя кузе толын пура? 10) Тудо мом чиен? 11) Кузе тудо шога? 12) Кочажлан мом ойла? 13) Чурийыштыже могай шижмаш коеш? 14) Коча мом чиен? 15) Молан тудо тыге чиен? 16) Коча уныкажым кузе вашлиеш? 17) Галян чурийже могай шижмашым ончыкта? 18) Молан тудо изажым орынрак онча? 19) Суворовский училищыште Витя могай лийын? 20) Тиде еш У ийым кузе вашлиеш шонеда?
Мутер паша: жилет, башлык, лампас, суворовский училище. У ий, честь, шинель, военный.
Кучылтшаш синоним-влак: каласен - ойлен; рапортоватлен - пелештен; йывыртен - куанен; шога - верланен; Витя - суворовец рвезе - ончыклык офицер.
Ф.П.Решетников = кумдан палыме суретче= возышо = картинан авторжо= суретчеКартина =
полотно =
сурет =
искусствын произведенийже
Кучылтшаша предложений-влак: Изаже училищыште тунемме жапыште чот вашталтын, кугу капан, мотор лийын, вигак палашат ок лий.
Кастене Витя ден Галян йолташыже-влак толыныт. У ий пайремым чыланат пеш веселан эртаренытСурет коргышто…Ончыл планыште ме ужына…Полотно покшелне…Шолаште … ужаш лиешПурлаште … верланенТӱн шотышто автор тӱткышым…ойыраСуретче тыгай прием-влакым … кучылтешПлан1.Каникуллан унам вашлияш ямдылалтмаш.2. Суворовецым куанен вашлиймаш.3.Полемын тусшо.4.Рвезе могай кумылан?5.Коча уныкажым кузе вашлиеш?6. Шужаржын куанже кушеч палдырна?7. Еш У ийым вашлияш кузе ямдылалтеш?
План почеш йоча-влакын каласкалымышт.
Пример шотеш сочинений.
Мемнан ончылно Фёдор Павлович Решетниковын «Каникулыш толын» суретше. Тудо 1948 ийыште возалтын, моло суретше-влак дене пырля тиде картина кумдан палыме лийын.
Ф. П. Решетников суретлаштыже уло моштымашыж дене йоча-влакым ончыкта.
Суретыште эргын чурийышкыже ончалына. Кугу куанымаш дене тудын шинчаже-влак йулат. Рвезе кызыт гына монгыжо каникуллан толын. Кочаже ончылно рапортым пуа. Тудлан, очыни, мо дене чапланаш уло, вет эрге чырыкым кумытан деч посна тунем лектын, сандене пеш йывыртыше улеш, шинчаже-влак йулат.
Кугу куанымашан кочажат. Очыни, тудын фронтышто кредалын, сандене военный илышым пала. Уныкажым рапортшым чыла правил почеш военный семын вашлиеш. Ме тудын шинчажым огына уж, тудын шинчаже куаныше, очыни. Коча пенгыдын ушана да пала: тудын уныкаже ончыклык военный, шке элжым тушман деч аралаш ямде кушкеш.
Полем пырдыжыште ала-могай военный вургеман айдемын портретше кеча, можыч, тиде рвезын ачаже, сарыште коленат, тудым шарнаш сакеныт. А улнырак В.Васнецовын «Кум патыр» картинаже кеча. Шке жапыштыже нуно тыгак шочмо элыштым тушман деч араленыт. Но ынде огыт луд, шке элым тушман деч арален кодаш самырык тукым кушкеш.
Суретын шенгел планыштыже изи удырым ужына. Тиде рвезын шужарже. Изажын толмешкыже тудо урок-влакым ямдылен шога. Нл ынде поген налеш, вет изаже толын да устел торыш кочкышым чумырыман, У ийым вашлияш ямдылалтман.
Куварыште мотор пеледышан ковер кия. Пырдыж лукышто моторын сорастарен шындыме кожым шогалтыме. Пукеныште пырыс шинча, вуча, очыни, кунам устел торыш кочкышым ямдылыме годым тудланат иктаж-мом кудалтат. Но кызыт тудо пуста устелым ужеш, сандене кыртмен вуча.
Суретыште художник волгыдо чия-влакым кучылтеш, тиде пайрем кумылым почеш. Уло куанымаш , йывыртымаш дене тиде еш У ий пайремым сайын вашлиеш да ончыкыжо нимогай туткарат нуным огеш тодыл. Нуно чыланат ушанат: меменан элыште больше нимогай сарат огеш лий.
Сочиненийым возаш туналмаш.
Монго паша. Туналме сочиненийым возен пытараш.