Махамбет ?теміс?лы. ?мірі мен шы?армашылы?ы (5-сынып)

Күні: Сыныбы: 5 «ә» Пәні: әдебиет
Сабақтың тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы. Өмірі мен шығармашылығы.Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға ақынның кім екендігін,оның шығармаларының тақырыбын, мақсатын,тарихын аша отырып, ақынды тағы да жаңа қырынан таныту
Дамытушылық: Оқулық пен қосымша деректерді пайдалануға,өз ойларын еркін
айтуға, өз пікірлерін қорғап,ақын поэзиясын насихаттап,әдеби тілмен сөйлеуге дағдыландыру;
Тәрбиелік: Ақын өміріндегі ұлтжандылықты ұғындыру,батылдыққа, бірлікке, туған жерін,елін,сүюге,қорғауға тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: жаңа сабақСабақтың әдіс - тәсілдері: түсіндіру, ой қозғау, мағынаны тану,сұрақ – жауаптар, СТО әдістері Сабақтың көрнекілігі: Ақынның портреті,оқулықтар, интербелсенді тақта, хронологиялық кестелер,тірек-сызбаларСабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
а) сәлемдесу;
ә) түгендеу, оқу құралдарын тексеру
б) зейіндерін пәнге аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Үй тапсырмасына А.Байтұрсыновтың өмірі мен «Өгіз бен бақа», «Егіннің бастары» әңгімесін Венн диаграмма әдісі бойынша талқылау
2738755118935500525780118935500
103251099695Венн диаграммасы
Ахмет Байтұрсынов
«Өгіз бен бақа» «Егіннің бастары»
00Венн диаграммасы
Ахмет Байтұрсынов
«Өгіз бен бақа» «Егіннің бастары»
8788409969500240030079121000130937079121000
IІІ. Жаңа сабақ
3315335724535күйші
00күйші
1800860823595ақын
00ақын
Махамбет Өтемісұлы  1803 жылы, қазіргі  HYPERLINK "https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B" \o "Батыс Қазақстан облысы" Батыс Қазақстан облысы,  HYPERLINK "https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D3%99%D0%BD%D1%96%D0%B1%D0%B5%D0%BA_%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B" \o "Жәнібек ауданы" Жәнібек ауданы - 20.10.1846, қазіргі  HYPERLINK "https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B" \o "Атырау облысы" Атырау облысы,  HYPERLINK "https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80_%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B" \o "Индер ауданы" Индер ауданы,  HYPERLINK "https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%83%D0%B0%D1%82_(%D0%90%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%B0%D1%83_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B)" \o "Жарсуат (Атырау облысы)" Жарсуат ауылы Қараой жерінде - ақын, күйші, Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің (1836 -38) көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған.
225488512541250032226251200150003768725616585батыр
00батыр
372110362585Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің
көсемі әрі жалынды жыршысы
00Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің
көсемі әрі жалынды жыршысы
617855532130001647825190500

ІV. Өмір жолын хронологиялық кестемен түсіндіру.
ЖылОқиға1803 Ішкі Бөкей ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Жанқұс жерінде туған.
1816 Сүйінішқали сұлтан шауып, дүние-малын алып кетеді.
1817 Өтеміс (Махамбеттің әкесі) қайтыс болды. Махамбет анасымен, Исатай ағасымен тәрбиеледі.
1824-1828 Орынбор қаласында Жәңгір ханның ұлы Зұлқарнайының қасында болды.
1829 Махамбет Ішкі Ордаға Жайықтан жасырын өтті деген айыппен ұсталын, Калмыков бекетіндегі абақтыға 2 жылдай қамалды.
1831 Түрмеден қашып шықты, бірақ артынша ақталды.
1833 Орынбордағы Неплюев кадет корпусында оқиды.
1834 Исатай батырымен бірігеді.
1836-1838 Бөкей ордасында көтеріліс.
1837 Көтерілістің кульминациясы. 15-қарашада Тастөбе деген жерде жарыс болды.
1838 12-шілдеде Қилы өзеннің сағасындағы Ақбұлақ деген жерде кездесіп, ұрыс салады. Махамбет Хиуаға жүгіріп кетті.
1839 Бұқараға экспедиция (жетекшісі - Ковалевский).
1841 7-шілдеде сот "бүліншілікке" тағы араласса, қатаң жазалансын деген үкіммен тұтқыннан босатып, шекарадан өтпеуін қатаң есертті.
1846 20-қарашада Атырау облысында жалдама өлтірушілер Махамбетті өлтірді.
V. Махамбет Өтемісұлының шығармашылығына тоқталу.
282511417653000327279012890500140589012890500Өлеңдері

«Мұнар күн» «Арғымаққа оқ тиді» «Қызғыш құс»
«Ереуіл атқа ер салмай» «Исатай деген ағам бар» «Тарланым»
«Ұлы арман» «Азамат ердің баласы» «Исатай сөзі»
«Еріскедей ер болса» «Біртіндеп садақ асынбай» «Баймағамбет сұлтанға»
ҮІ. ББҮ әдісі бойынша сабақты талқылау.
Білемін Білдім Үйренгім келеді
3491865434340Айналайын Ақ Жайық,
Ат салмай өтер күн қайда?
Еңсесі биік боз орда
Еңкеймей кірер күн қайда?
Қара бұланның терісін
Етік қылар күн қайда?
Күдеріден бау тағып,
Сауыт киер күн қайда?
Күмбір-күмбір кісінетіп,
Күреңді мінер күн қайда? Толғамалы ақ мылтық
Толғап ұстар күн қайда?
Алты құлаш ақ найза Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/olen/1280-mahambet.html#read?Like© www.ZHARAR.com
00Айналайын Ақ Жайық,
Ат салмай өтер күн қайда?
Еңсесі биік боз орда
Еңкеймей кірер күн қайда?
Қара бұланның терісін
Етік қылар күн қайда?
Күдеріден бау тағып,
Сауыт киер күн қайда?
Күмбір-күмбір кісінетіп,
Күреңді мінер күн қайда? Толғамалы ақ мылтық
Толғап ұстар күн қайда?
Алты құлаш ақ найза Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/olen/1280-mahambet.html#read?Like© www.ZHARAR.com
1586865386715Ереуіл атқа ер салмай,
Егеулі найза қолға алмай,
Еңку-еңку жер шалмай,
Қоңыр салқын төске алмай,
Тебінгі терге шірімей,
Терлігі майдай ерімей,
Алты малта ас болмай,
Өзіңнен туған жас бала
Сақалы шығып жат болмай,
Ат үстінде күн көрмей,
Ашаршылық, шөл көрмей,
Өзегі талып ет жемей,
Ер төсектен безінбей,
Ұлы түске ұрынбай,
Түн қатып жүріп, түс қашпай
00Ереуіл атқа ер салмай,
Егеулі найза қолға алмай,
Еңку-еңку жер шалмай,
Қоңыр салқын төске алмай,
Тебінгі терге шірімей,
Терлігі майдай ерімей,
Алты малта ас болмай,
Өзіңнен туған жас бала
Сақалы шығып жат болмай,
Ат үстінде күн көрмей,
Ашаршылық, шөл көрмей,
Өзегі талып ет жемей,
Ер төсектен безінбей,
Ұлы түске ұрынбай,
Түн қатып жүріп, түс қашпай
-346710386715Мен - мен едім, мен едім!
Мен Нарында жүргенде
Еңіреген ер едім.
Исатайдың барында
Екі тарлан бөрі едім.
Қай қазақтан кем едім?
Бір қазақпен тең едім.
Өздеріңдей хандардың,
Қарны жуан билердің
Атандай даусын ақыртып,
Лауазымын көкке шаңыртып,
Сұлтанын суға сұлатып,
Ханшасын қақпа алдында
№,
Ернін еттей тесісіп,
Кеңірдегін кесісіп,
Жыраға басын түсіріп,
Жылғадан қанын ағызып, Басын кессем деп едім! Еділдің бойы ен тоғай - Ел қондырсам деп едім. Жағалай жатқан сол елге Мал толтырсам деп едім. Еңсесі биік ақ орда - Еріксіз кірсем деп едім.Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/olen/1259-mahambet.html#read?Like© www.ZHARAR.com
00Мен - мен едім, мен едім!
Мен Нарында жүргенде
Еңіреген ер едім.
Исатайдың барында
Екі тарлан бөрі едім.
Қай қазақтан кем едім?
Бір қазақпен тең едім.
Өздеріңдей хандардың,
Қарны жуан билердің
Атандай даусын ақыртып,
Лауазымын көкке шаңыртып,
Сұлтанын суға сұлатып,
Ханшасын қақпа алдында
№,
Ернін еттей тесісіп,
Кеңірдегін кесісіп,
Жыраға басын түсіріп,
Жылғадан қанын ағызып, Басын кессем деп едім! Еділдің бойы ен тоғай - Ел қондырсам деп едім. Жағалай жатқан сол елге Мал толтырсам деп едім. Еңсесі биік ақ орда - Еріксіз кірсем деп едім.Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/olen/1259-mahambet.html#read?Like© www.ZHARAR.com
VII. Өзіндік жұмыс. М.Өтемісұлы өлеңдерін мәнерлеп оқу. Кеспе қағаздарға жазылған өлеңдерді таратамын.
VIII. Ой толғау мақсатында тақырыптық мақсатта бес жолды өлең жазу.

Зат есім. Махамбет
Сын есім. жалынды, қайсар
Етістік. жырлайды, қорғады, күй тартты
Сөйлем. Махамбет Өтемісұлы-жалынды ақын
Түйін сөз. Ол елін сүйген қайсар батыр
IX. Сабақты бекіту:
М.Өтемісұлы кім?
М.Өтемісұлының өмір жолына тоқтал.
М.Өтемісұлының шығармашылығы жөнінде не білеміз?
Оның өлеңдерінің тақырыбы қандай?
М.Өтемісұлы қай жерде дүниеге өткен?
X. Үйге тапсырма беру:
М.Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығы жөнінде түсінік айту. «Мен-мен едім,мен едім» өлеңін жатқа оқу.

XI. Бағалау
Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды мадақтау әдісі арқылы бағалау. Бағаларын күнделіктеріне қою.