Математика п?нінен саба? жоспары Пропорция, Пропорцияны? негізгі ?асиеті 6 сынып

№179 А.Хангелдин атындағы орта мектеп
Жұмагелдиев Алтынбек Орақбайұлы
Математика пәні мұғалімі
Сабақтың тақырыбы: Пропорция. Пропорцияның негізгі қасиеті.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: пропорция, пропорцияның негізгі қасиеті туралы білімдерін тереңдету. Пропорция құрып, оны шешуде оқушылардың ізденіс әрекетін ұйымдастыру. Пропорцияны дұрыс құруды үйрету.
Дамытушылық: оқушылардың ауызша, жазбаша есептеу қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: оқушыларды еңбекқорлыққа, өз бетімен жұмыс істеуге, тиянақтылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
1. Оқушылардың сабаққа қатысуын түгелдеу.
2. Оқу-құрал жабдықтарын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
№14 Бөлшек сандардың қатынасын натурал сандардың қатынасы түрінде жазыңдар:
1) 2:5:1:3 2) 4:7:1:2 3)5:6:3:8
ІІІ. Мақсат қою кезеңі.
Жаңа материалдың тақырыбын, мақсаты мен міндеттерін хабарлау.
ІV. Жаңа тақырыпты түсіндіру
Пропорция.
8,4 және 12 қатынастары тең қатынастар. 8,4 =4 және 12 =4
2,1 3 2,1 3
Сондықтан:
8,4 =12 қатынастары тең қатынастар. 8,4 : 2,1 және 12: 3
2,1 3
Мұндай теңсіздіктер пропорциялар деп аталады.
Екі қатынастың теңдігі пропорция деп аталады.
Пропорция әріптер арқылы мына түре жазылады:
а : в = с : d
а = с
в d

а : в = с : d пропорциясындағы а-ны және d-ны пропорцияның шеткі мүшелері деп,
в- ны және с-ны ортаңғы мүшелері деп атайды.
ІІ. Пропорцияның негізгі қасиеті.
Пропорцияның шеткі мүшелерінің көбейтіндісі ортаңғы мүшелерінің көбейтіндісіне тең.
а х d = в х с

Пропорцияның негізгі қасиеті орындалатын теңдік пропорция болады, ал бұл қасиет орындалмайтын теңдік пропорция бола алмайды.
1-мысал
5 = х пропорцияның белгісіз ортаңғы мүшесін табайық.
3,2 12,8
Шешуі:
3,2 х= 5 х 12,8
3,2 х= 64
х= 64:3,2
х=20

Пропорцияның белгісіз ортаңғы мүшесі оның шеткі мүшелерінің көбейтіндісін белгілі ортаңғы мүшесіне бөлгенге тең.
Пропорцияның белгісіз шеткі мүшесі оның ортаңғы мүшелерінің көбейтіндісін белгілі шеткі мүшесіне бөлгенге тең.
Есеп. Тұсқағаздың 3 орамының ұзындығы 45 м. Осындай тұсқағаздың
6 орамының ұзындығы неше метр?
Шешуі:
Х-тұсқағаздың 6 орамының ұзындығы.
Шарты:
3 орам-------- 45 м.
6 орам -------- х м.
Онда 6 = х
45

х = 6 х 45 = 90 (м)
3 Жауабы: 90 м.
Жаңа сабақты түсінгенін тексеру кезеңі.
Сұрақтар қою:
Пропорция дегеніміз не?
Пропорцияның негізгі қасиетін айт.
3. a, b, c, d әріптерін қолданып, дұрыс пропорция құр.а : b = c : d
b : а = d : c а : c = b : d c : а = d : bVІ. Бекіту кезеңі.
№50. Пропорцияны жазыңдар:
16-ның 20-ға қатынасы 8-дің 10-ға қатынасына тең.
4,2-нің 6-ға қатынасы 1,4-тің 2-ге қатынасына тең.
4,2 = 1,4
6 2
1,5-тің 3,5-ке қатынасы 6-ның 14-ке қатынасына тең.
1,5 = 6
3,5 14
4) 3- тің 6-ға қатынасы 1-дің 4-ке қатынасына тең.
3 = 1
6 4
№53 Пропорцияның белгісіз мүшесін табыңдар.
х:20 = 2:5
5х=20х2
5х=40
х=40:5
х=8
х:18=7:9
х х 9= 18 х 7
9 х=126
х=126:9
х= 14
х:18==2:3
3х=2х18
3 х=36
х=36:3
х=12
4) 6:х=3:7
6 х7=3х Х
3 х=42
х=42:3
х=14
5) 5:9=15:х
5х=15х9
5х=135
х=135:5
х=27.
6) 12:7=60:х
12х=7х60
12х=420
х=420:12
х=35
№54 Пропорцияның белгісіз мүшесін табыңдар
1) Х:14=9:18 2)х:2=15:5
18х=9х14 5х=2х15
18х=126 5х=30
х=126:18 х=30:5
х=7 х=6

3) 12:х=20:5 4) 2:10=х:25
20х=5х12 10х=2х25
20х=60 10х=50
х=60:20 х=50:10
х=3 х=5
5) 21:3=35: x 6) 18:3=x:4
21x=3 x 35 3x= 4x18
21x=105 3x=72
x=105:21 3x=72:3
x=5 x=24
№55 Пропорцияның белгісіз мүшесін табыңдар:
8 = х 2) 7= х
14 35 28 12
14х=8х35 28х=7х12
14х=28028х=84 х=280:14 х=84:28
х=20 х=3
4 = 6
х 18
6х = 4х18
6х=72
х = 72:6
х = 12
14 = 21
10 х
14х = 10х21
14х = 210
х = 210 : 14
х = 15
х = 18
10 60
60х = 18 х 10
60х = 180
х = 180 : 60
2. Өзіндік жұмыс
№58
Пойыз 245 км қашықтықты 3,5 сағ жүреді. Пойыз осы жылдамдықпен 336 км қашықтықты неше сағат жүреді?
Шешуі: 245 км----------3,5 сағ.
336 км--------- х сағ.
= х
3,5
Х = 336 х 3,5 = 48 = 4,8 (сағ)
10 Жауабы: 4,8 сағат.

VІІ. Үйге тапсырма беру кезеңі. №60.