Наурыз – ?лысты? ?лы к?ні т?рбие са?аты

Алматы облысы Талғар ауданы Нұра ауылы
№12 орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі
Ержанова Жибек Козыбаевна
Стажы: 9 жыл
Наурыз – ұлыстың ұлы күні
Мақсаты: Ұлыстың ұлы күні наурыз мейрамын ұлықтау, өз дәрежесінде қарсы алу,ұлттық дәстүрді жаңғырту, ұлттық ойындар , ұлттық тағамдар, тойда берілетін бата-тілектердің мән мағынасын ашу, балаларды өз ұлтының патриоты болуға, ұлттық дәстурді құрмет тұту, мақтан тұтуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : Той сабақ
Сабақтың көрнекілігі: Ұлттық тағамдар,наурыз мерекесіне арналған түрлі құттықтау сөздер,көркем суреттер,шарлар,көрме,т.б.
Сабақтың барысы
1.Ұйымдастыру кезеңі
Оқушыларды дайындау, дастархан мәзірі, қонақтарды қарсы алу,т.б.
2.Тойдың ашылу салтанаты (Шашу шашу)
Наурыз тойы туралы кіріспе сөз, құттықтау
3.Наурыз тойына арналған өлең,тақпақ,тілектер
4.Ұлттық ойындар кезеңі
5. «Ақ дастархан – Ақ бата» кезеңі
6.Тойдың қорытындысы
Тойдың жүру барысы
Жүргізушілердің кезеңмен жүргізу барысы
Жүргізуші: - Шілік біткен бүрленіп, Дала әсем түрге еніп,
Масайрады бар әлем Құтты жаңа жыл келіп.
Басы барлық ырыстың, Басы барлық ұлы істің.
Құтты болсын,Наурыз той- Ұлы күні ұлыстың!
Жүргізуші: - Ұлы күнде ,халайық, Қалай қарап қалайық,
Сәйгүліктей ағайық, Жасын болып жанайық.
Жүргізуші : - Ұлыс оң болсын, Бестік баға мол болсын!
Жүргізуші : Қайда барсаң, жол болсын, Денсаулықтарың зор болсын!
Жүргізуші : Өлкемізге шуақты көктем келді.Ол жай келмеді,құстарын ерте келді,шуағын себе келді.
Жүргізуші: - Өлкемізге Наурыз келді. Ол жай келмеді,жаңа күнді,жаңа жылды өзімен бірге ала келді.
Жүргізуші :- Жаңа күн ,Жаңа жыл келді,құтты болсын ағайын!
Жүргізуші : - Жаңа жыл, Наурыз күні, Наурыз тойы құтты болсын! Елімізге тыныштық,бейбітшілік, береке,бірлік,бақыт пен байлық бірге енсін.
Жүргізуші: Жаңа жылда жаңа табыстарға жетейік,қазанымыз аққа толсын, қорамыз малға толсын,отбастарыңыз аман болсын. Наурыз тойына шашу құт болып шашылсын!
Наурыздың той шашуы шашылады.
Жүргізуші: - Ал ,балғын бүлдіршіндер тойға құр келмеген шығарсыздар. Ақ тілекті ағыта берейік,кезек өздеріңде:
2.Оқушылардың наурызға арнау өлең,ән –жырлары айтылады.
Уа,құдайым,оңдатып,Қызыр бабам қолдатып,Келіп жеткен сағынта
Жаңа жылда жарылқа. Жаңа жігер –қуатпен Арта түссін бар ынта!
2.Ойға толып санамыз. Бестік болсын бағамыз.Баласындай бір үйдің Тату болсын арамыз!
3.Мықты болып деніміз,Күйге толсын төріміз.Ашық болсын көгіміз,Сатылмасын жеріміз. Шалқып айдын көліміз,Асып-тассын кеніміз,Егіз туып төліміз,Дәнге толып беліміз,Ен байлыққа кенелсін Ұлы алаш еліміз!
4.Желеп-жебеп піріміз,Таза болсын діліміз.Жауқазындай жалындап,Өркендесін тіліміз! Шаттығымыз-жырымыз:Жаңа Наурыз жылымыз, Ақ тілеумен осындай Бақ боп үйге кіріңіз!
5.Ұлы тойда , әдемі Әннен шашу шашайық. Ал,балалар,кәделі Наурыз жырға басайық!
6.Жаңғырып бар тіршілік,Түрленді де дала,қыр.Дүниені жыршы ғып. Келді өлкеме Жаңа жыл!
7.Екеу болып бір малы,Апамдар жүр мәз болып. Күйге толды қыр маңы,Өзен-көлге қаз қонып.
8.Асыр салып шуақта Қозы-лақтар ойнайды.Сылдыр қағып бұлақ та Наурыз тойын тойлайық!
9.Сүйіншілеп шабайын,Қанат қақсын бала жыр. Құтты болсын,ағайын,Ұлыс күні –Жаңа жыл!
10.Есебімен дананың Күн мен түнді теңеген.Наурызымыз – жаңа күн,Парсы сөзі көнеден.
11.Жаңа күн ол – жыл басы,Жиырма екісі наурыздың.Наурыз айда – төл басы,Бүршік атар бау біздің.
12.Біліп айдың амалын, Түйдік оның бағамын.Кім айтады,қанеки,Наурыздың бас тағамын ?
13.Арпа,бидай бастаған, Жеті дәмнен аспаған. Наурыз көже –көп көже,Бұл тойдағы бас тағам.
14.Ырыс басы саналар,Ырым болып көнеде.Кім біледі ,балалар, Наурызша ол немене?
Жауап : Көктем,наурыз айында жіңішке жауатын қырбық қар.Оны үлкендер нұр жауды деп санаған.
4.Ұлттық ойындар кезеңі
Жүргізуші: - Тойымыз енді қызып жатқандай,той –тойға ұлассын!
Жүргізуші: - Тойдың сәні ән,би,ойын емес пе? Ұлттық ойындарымызды ойнап,бір жасап қалайық. Мына біздің жігіттеріміз сақаларын сайлап,сәйгүліктей дайын екен.Асық атып,мергендікті байқайық.Кәне,жігіттер, ортаға шығыңдар.
«Асық ату» , « Арқан тартыс» , « Орамал тастамақ»
Шарты : Ойында жеңілген айып төлейді,өлең айтады,тапсырма орындайды, дайындаған әндерін айтады, билерін билейді.
2.Ата – аналар үшін ұлттық –танымдық ойын.
1.Наурыз сөзін тарқатып айт. 2.Наурызша деген не? 3.Наурызкөк деген не? 4.Наурыз тілек деген не? 5. Наурызнама деген не? 6.Наурыз көже деген не? 7.Наурыз төл деген не? 8.Наурыз есім деген не? 9.Наурызшешек деген не?10. Ет тағамдарын ата. 11. Сүт тағамдарын ата. 12. Ұлттық ыдыстарды ата. 13.Тігіс түрлерін ата. 14.Қазақ киімдерінің түрлерін ата. 15.Әйел киімдерін ата. 16.Бесікке ырымдап тағылатын заттарды ата. 17.Музыка аспаптарын ата . 18.Шаруашылық және тұрмыс құралдарын
5. « Ақ дастархан – Ақ бата кезеңі»
Жүргізуші: - Үміт күтіп көктемнен, Ортаға сап шарттарын. Күн шуақта өткеннен Сыр ағытар қарттарым.
Жүргізуші : - Жыл қайырып көнеше, Есептесіп жастарын. Ақыл қосып, кеңесе, Шұлғысады бастарын.
Жүргізуші: - Әйелдер жүр септесе, Қазан-ошақ қамымен . Танау жарып көп көже, Шымырлайды бабымен.
Жүргізуші : - Думанды ду айнала, Келбет – көркі келіскен. Асыр салып бар бала, Алтыбақан тебіскен.
Жүргізуші: - Шырқалады шарықтап «Жылқы ішінде ала жүр... » Тойланады халықта Міне,осылай Жаңа жыл!
Жүргізуші : - Құрметті тойға келген қонақтар, Сіздерді Наурыз тойының « Ақ дастарханы» күтіп тұр.
Жүргізуші: - Наурыз көжеден дәм татыңыздар. « Жаңбырменен жер көгерер, Батаменен ел көгерер» «Ақ дастарханға –Ақ бата» алайық.
4-5 оқушы бата – тілек береді.
Наурыз көже тарату кезеңі
1 Ата-ана наурыз көжеге шақырып, наурыз көже туралы түсіндіріп,кеседегі көжені тауысып ішу керектігін айтады. Бұл ырым- жыл бойы тоқ болып жүретіндігі,үйде береке болатындығынан хабардар етеді.
6. Наурыз тойдың қорытындысы
Жүргізуші : - Сіз боп, біз боп жалпымен, Қадірімен, парқымен Наурыз тойын өткердік Ата дәстүр – салтымен.
Жүргізуші : - Жалғасумен жылға жыл, Шабыт берсін жырға жыр. Өнер сүйер өрендер,Рахмет мың да бір !
Жүргізуші: - Ән қосылсын әніңе, Сән қосылсын сәніңе. Ырысты боп Жаңа жыл, Бақ дарысын Бәріңе !
Жүргізуші : - Ой қосылып ойыңа, Бой қосылсын бойыңа, Аман- есен жетейік Келер Наурыз тойына !

Бата-тілек
«Ұлыс бақты болсын!Төрт түлік ақты болсын! Ұлыс береке берсін! Бәле-жала жерге енсін! »
Саумалық айту
Саумалық ,саумалық,Қан тауының көк құсы Ұйқыдан көзін ашты ма?Саумалық,саумалық,Самарқанның көк тасы Жібіді ме,көрдің бе ?
Ауыл аналары табалдырық үстіне жаңа сауған сүтті шөмішке құйып қойып:
Саумалық,саумалық, Жаңа келген жақсылықты Көрдік пе,көрмедік пе? Саумалық,саумалық,Ескі жыл шығып,жаңа жыл кірді. Саумалық,саумалық,Сүті көп,көмірі аз. Жаңа жыл,жарылқа,Ескі жыл,есірке,-деп, үйдегі ескі ыдысты сындырып, « қабақ сынды, қайғы кетті» деп ырым жасаған.
Наурызда ұлттық тағамдар пісірген.
Ірімшік,тасқорық,уызқағанақ,құрғақ сүт,балқаймақ,құрт,жент,қаймақ,құрт көже,айран,май,сүзбе,шұбат,қазы –карта,жал-жая,шұжық,қуырдақ,т.б.
Ұлттық ойындар :
«Көкпар», « Аударыспақ» , « Қыз қуу», « Алтыбақан», « Ақсүйек», « Тең көтеру», « Арқан тартыс»,т.б.
Ұлыс күні кәрі-жас, Құшақтасып көріскен.
Жаңа ағытқан қозыдай, Жамырасып,өріскен,
Шалдар бата беріскен: Сақтай көр деп терістен,
Кел таза Бақ кел десіп, Ием, тілек бер десіп.
Көш Қайрақан көш десіп, Көз көрмеске өш десіп.