Кластан тыш сара Ш?ж?р? байрамы
Ш‰ж‰р‰ байрамы
МаQсат: уQыусыларIы ш‰ж‰р‰ k_Iе мен‰н таныштырыу, _II‰ренеS туCан-тыумасалары, ата-олатайIары тураkында, тыуCан ауылыныS килеп сыCышы мен‰н таныштырыу.
Йыkазландырыу: зал боронCо башQорт ™й™ итеп йыkазландырыла, ш‰ж‰р‰, плакаттар элен‰.
Байрам барышы.
С‰хн‰л‰ - милли кейемд‰ егет мен‰н QыI. Pурай моSо аCыла.
1-се алып барыусы
kаумыkыгыI, ырыуIаштар,
Pан - Q‰рI‰шт‰р, ерI‰шт‰р,
Pайнар с‰л‰м, (ы)рухташтар,
ФекерI‰шт‰р, серI‰шт‰р!
2-се алып барыусы
С‰л‰м туCан-н‰[елд‰рен
Hурлап килг‰н ду[тарCа,
Тим‰к, изге х‰б‰р етк‰н
Алы[-яQын остарCа.
1-се алып барыусы
Ата-баба т™й‰ген‰
Хуш кил‰kегеI! - тибеI.
БайрамыбыI т_рен‰
Р‰хим итегеI! -тибез.
2-се алып барыусы
Юллап килг‰нд‰рг‰ р‰хм‰т
ТуCанлыQ тамырIарын.
Бел‰беI - бында килг‰нд‰р
Й‰н дауа табырIарын.
1-се алып барыусы
kис тап Qунма[, тоCро булkаQ,
Ш‰ж‰р‰ байраCына.
Ил-ер kаксыkы, р‰хим ит,
Ш‰ж‰р‰ байрамына!
2-се алып барыусы
Йыуанып имен таSдарCа,
ТуQ башаQтар шауына,
Рухланып й‰ш‰ Уралда,
Былбылдай kайра Cына!
Ик‰_kе берг‰:
Хуш кил‰kегеI, QунаQтар,
Ш‰ж‰р‰ байрамына!
Ш‰ж‰р‰ байрамына!
1-се алып барыусы
АуылдашыS, ду[ыS, танышыSды
jаумыkыCыI! тиеп Qаршыла.
Ошо k_II‰н к‰йеф к_т‰рел‰,
Ошо k_II‰н ни‰т яQшыра.
2-се алып барыусы
И[‰нмеkегеI тил с‰л‰мл‰ kин,
Т_б‰н‰йтм‰[ kине илтифат.
Ошо k_II‰ - й™II‰р яQтырыуы,
Ошо k_II‰ - ни‰т яQтырыуы,
Ошо k_II‰ й‰нг‰ меS шифа!
Йыр “€сс‰л‰м‰C‰л‰йк_м”
1-се алып барыусы
БашQортостан иленд‰
Йылан ырыуы иленд‰
Эй, х™рм‰тле QунаQтар
Р‰хим итегеI беIг‰!
2-се алып барыусы
Р‰хим итеп инегеI,
ГимназиябыIIы к_регеI.
БеIIеS мен‰н берг‰л‰п
^тк‰нд‰рIе гиIегеI.
(ЗалCа ике уQыусы кер‰)
PыI бала: БеI б™г™н класс с‰C‰тенд‰ ш‰ж‰р‰ тураkында k™йл‰штек.
€ kин бел‰kеSме _IеSдеS ш‰ж‰р‰Sде?
Ир бала: Ю-ю –Q, ‰ kин?
PыI бала: Мин ™с быуынымды Cына бел‰м. € уQытыусы апай, кеше, _IенеS ете быуынын белерг‰ k‰м k‰р Cаил‰ _IенеS ш‰ж‰р‰kен быуындан-быуынCа kаQлап килерг‰ тейеш, тине.
(Залда ут k_н‰. Музыка яSCырай. PараSCылыQтан шиCыр ишетел‰)
2-се алып барыусы
Ата бабам эIен юллап
сумам тарихтарCа,
Ырыу Qаны тарта мине
т™рл™ тарафтарIан. ( Залда ут яна).
(БалаларIы с‰хн‰л‰ Ш‰мм‰т бабай Qаршылай)
Ш‰мм‰т бабай: €сс‰л‰м‰C‰л‰йк_м, балалар!
Балалар: jаумыkыCыI, олатай!
Ш‰мм‰т бабай: jеI кемд‰р k‰м QайIан булаkыCыI?
PыI бала: БеI, Н‰зил‰ мен‰н Заkир, кил‰с‰кт‰н, Й‰рк‰й ауылынан килдек. € kеI кем булаkыCыI?
Ш‰мм‰т бабай: Мин Ш‰мм‰т бабайыCыI булам! Уландарым, kеI минеS н‰[елемд‰н булаkыCыI ик‰н.
С™н йылCаkыныS уS яQ ярына 1661 йылда, минеS атайым Илеш килеп донъя Qора. Ул м™kаб‰т к‰_I‰ле, тек‰ маSлайлы, Iур QолаQлы, Cорур Qарашлы, тормош, хеIм‰т, й‰ш‰_ k™й™_се, ер яратыусы бер ир – егет була. Илеш бабайIыS ун улы, биш QыIы була. Улдары, ™йл‰нг‰с, бер‰м-бер‰м башQа сыCа. Матур-матур, Iур-Iур м™kаб‰т йорттар kалына. € инде б™т‰ Илеш ере аQ Qайындар мен‰н уратыл алына. Улар Илеш халQыныS аQ к_Sелен х‰терл‰т‰.
Был яQтарIа йылан, QырCыI ырыуIары й‰ш‰й. j‰р ырыуIыS _I тамCаkы, ораны, Qошо k‰м аCасы була.
БеIIеS халыQ музыка Qоралдарында уйнарCа яратQан. Элек – элект‰н QурайIа, QубыIIа уйнаCандар.
(PурайIа, QубыIIа уйнап к_рk‰т‰л‰р)
Йыр “Илешем”
УQытыусы : Ш‰ж‰р‰ - C‰р‰п k_Iе, ул ырыу аCасы тиг‰нде аSлата. Борон-борондан туCан-Q‰рI‰шлек епт‰рен аCас олоно k‰м уныS ботаQтары, япраQтары формаkында к_рk‰тк‰нд‰р. БашQорт ш‰ж‰р‰kенд‰ тик ирI‰р исеме ген‰ алынCан, ‰ QыI исемд‰ре яIылCан осраQта ла ул таралып кит‰ алмаCан. Ш‰ж‰р‰не тик ырыу аCасы тип кен‰ QарарCа ярамай, с™нки бик к_п ш‰ж‰р‰л‰рI‰ илебеIIеS тарихы ла саCылып Qала. . АCас та бит, тамыры ни тиклем т™пк‰р‰к китк‰н булkа, шул тиклем к™сл™р‰к була, ел-дауылдарCа бирешм‰й. Кеше л‰ шулай. € тамырkыI кеше ерI‰ ышаныслы ба[ып тора k‰м й‰ш‰й алмай. Ундай кеше быуынkыI, тамырkыI, маQсатkыI була.
1-се алып барыусы
Ш‰ж‰р‰ ул байрам Cына т_гел.
Ул QурайIай рухтыS _[еше.
МеS Cазаптар аша Qан тартыуы,
Уттар аша C_мер ки[еше.
Ш‰ж‰р‰ - ул й‰ш‰у тантанаkы,
jулар kауа, тупраQ, C‰зиз ер,
Ул тамырым буйлап аQQан ал Qан,
БоронCо ла, й‰ш т‰, х‰Iерге.
2-се алып барыусы
Ш‰ж‰р‰ – ул б™й™к изге йортоS
УCа тейеш kин бер QайтырCа!
Унда kине туCаныSа
Ер I‰, й‰н д‰, Qан да тейеш тартырCа!
Ырыу аCасым kин, эй ш‰ж‰р‰м!
jин _[к‰нд‰ донъя й‰ш‰р‰,
К_кр‰к киреп олон тарбайтQанда,
К_кте тер‰п ерI‰ kин торCанда
Й‰ш‰рг‰ л‰ ‰ле й‰ш‰рг‰!
УQытыусы: Ш‰ж‰р‰ байрамдары онотолоп барCан, л‰кин сикkеI ‰k‰ми‰тле сараларIыS береkе. Улар _тк‰неS‰ к_I kалырCа, тарихты аSларCа, белерг‰ ярIам ит‰. €ле ш‰ж‰р‰ байрамы БашQортостандыS т™рл™ райондарында _т‰, улар матур йола итеп тергеIелk‰, кил‰с‰кт‰ беIIеS балаларыбыI _I тамырIарын белеп _[ер, ырыу аCасыныS ныQлы булыуын QайCыртыр тип ышанабыз. Изге йолалар kуSCы йылдарIа бер аI онотола т™шk‰ л‰, х‰Iер халыQтыS милли уIаны яSынан уяна башланы, б™г™н к_п кешел‰р Cаил‰kенеS, иленеS, ауылыныS тарихын белерг‰ ынтыла.
Был аSлашыла ла, с™нки к_пт‰н билд‰ле бер хикм‰т бар-тарихQа к_I kал да, кил‰с‰геSде к_Iалла. Был к_рк‰м сараныS т™п QаIанышы – ата-бабаларыбыICа н‰[елебеIг‰ Iур х™рм‰т к_рk‰те_ ул.
1уQыусы:
ТыуCан ™й™н белм‰г‰н
ТыуCан ауылын белерме?
2 уQыусы:
ТыуCан ауылын белм‰г‰н
ТыуCан илен белерме?
1уQыусы:
Н‰[ел-н‰[ебе кемлеге
УныS башына килерме?
Йыр
1-се алып барыусы: Б™г™н беIг‰ QунаQQа МуллаCолов Илдар Алфаф улы килде. Ул _IенеS н‰[ел епт‰рен ™йр‰нг‰н, яIа барCан. Балаларына ла н‰[еле, ырыуы, тыуCан ере тураkында k‰р саQ аSлатып килг‰н. Х‰Iер ул беIIе _IенеS н‰[ел ш‰ж‰р‰kе мен‰н таныштыра.
(МуллаCолов Илдар Алфаф улы ш‰ж‰р‰kен k™йл‰й)
“Илеш иле”, шиCыр.
Йыр “Йырлайым туCан яQта”
1-се алып барыусы
Кем булCан олатайыS,
ОлатайыSдыS атаkы?
УларIан тыш н‰[елеSд‰,
Й‰, кемд‰р булCан таCы?
2-се алып барыусы
Нинд‰й k™н‰р белг‰нд‰р,
Нинд‰й кейем кейг‰нд‰р?
Был яQQа, был ауылCа
Улар QайIан килг‰нд‰р?
1-се алып барыусы
Ш‰ж‰р‰ ул б™й™к изге йортоS
Унда тейеш kин бер QайтырCа
Унда kине тыуCан ер I‰,
Й‰н д‰, Qайын да тейеш тартырCа.
2-се алып барыусы
Ш‰ж‰р‰мд‰ - сал тарихы бабаларIыS!
Б™г™н™м д‰, кил‰с‰гем, балаларым.
УралымдыS яIыласаQ, яSырасаQ
Ш‰ж‰р‰kе – башQортомдоS ал Qанында.
(4А класы уQыусылары башQарыуында бейе_)
1-се алып барыусы: Б™г™н беII‰ - QунаQта ________________________________
Р‰хим итегеI, k_I kеIг‰.
Ш‰мм‰т бабай: БеI б™г™н _IебеIIеS н‰[ел аCасыбыI, ауылыбыI тарихы мен‰н таныштыQ. УQыусыларCа, килг‰н QунаQтарCа к‰S‰шле QоробоI б™т‰геIг‰ л‰ оQшаCандыр, QунаQтар мен‰н аралашыу бик ф‰kемле булды. Был осрашыу мен‰н ген‰ туQталып QалмайыQ. ^IебеIIеS тамырIарыбыIIы юллап табайыQ, дауам ит‰йек k‰м кил‰с‰к быуынCа аманат итеп тапшырайыQ. улар Iа кил‰с‰кт‰ _I тамырIарын Qоротмай дауам итkенд‰р. ^II‰ренеS туCандары к_плеген‰ хайран Qалkындар, берг‰-берг‰ аралашып й‰ш‰kенд‰р!
- Был ш‰ж‰р‰не мин kеIг‰ тапшырам, балалар! jеI уны kаQлаCыI, дауам итегеI!
(Ш‰мм‰т бабай Н‰зил‰ мен‰н ЗаkирCа ш‰ж‰р‰ бир‰. Ут k_н‰.)
Йыр “ТуCандарIыS Q‰Iерен бел”
1-се алып барыусы
- PамCаQ тип аталCан _[емлек бар, ул далала _[‰, тамыры Qы[Qа Cына, шуCа к_р‰ к™сл™р‰к ел и[k‰, йолQолоп сыCа ла, ел ыSCайына т‰г‰р‰й I‰ кит‰. ^I ш‰ж‰р‰беIIе, тамырыбыIIы т‰р‰н белм‰k‰к, беI I‰ шул QамCаQQа ‰йл‰н‰беI. € QамCаQQа ‰йл‰неп k‰р яQтан и[к‰н ел ыSCайына т‰г‰р‰п й™р™_ – й‰ш‰_ т_гел.
2-се алып барыусы
- Бер заман беI I‰ QартайырбыI,был донъяла булмабыI, ‰ беIIеS балаларIыS балалары ш‰ж‰р‰ эIл‰рл‰р. € инде Cаил‰ ш‰ж‰р‰kе булkа, уны башлаусыCа р‰хм‰т ‰йтерI‰р. БеI I‰ б™г™нд‰н башлап ш‰ж‰р‰ яIабашлайыQ.
Шулай булkа, беI QамCаQ х‰ленд‰ т_гел, ‰ тамыры ныQ, ке_‰тле QараCайIар ке_ек бер нинд‰й ел-дауылдарCа бирешм‰й й‰ш‰рбеI. БеIIеS тамырIарыбыIIан йолQоп аQтарып ташлай алма[тар.
1-се алып барыусы
Заманалар уIа, заS Qала,
ЗаSдары уйCа kала.
j‰р д‰_ерI‰н,k‰р быуындан
Яман, яQшы дан Qала.
Ямандарын Cибр‰т итеп,
ЯQшыларын Q™Iр‰т итеп,
Й‰ш‰й алkаQ донъяла,
Тыуар быуын тарих яIар,
БеIIеS хаQта таS Qалып.
^Iг‰р‰л‰р илд‰р, т‰Cлим‰тт‰р,
^Iг‰рм‰йс‰ ерI‰ кеше Qала.
Замананы замандарCа ялCар,
Рух шишм‰kе – сыSлар моS Qала..
Финал “К_Sелд‰р Qанатланkын” йыры башQарыла
15