Балы?тарды? ??рылысы ж?не тіршілік ?рекеті. Саба?ты? ма?саты: a) Балы?тарды? сырт?ы ж?не ішкі ортасымен, оларды? сулы ортада тіршілік етуіне байланысты биологиялы? ерекшеліктері, сырт?ы ??рылыс ерекшеліктеріне ?арап, шеміршекті ж?не с?йекті балы?тарды б
СабаKтыS таKырыбы: БалыKтардыS Kaрылысы ж‰не тіршілік ‰рекеті.
СабаKтыS маKсаты:
БалыKтардыS сыртKы ж‰не ішкі ортасымен, олардыS сулы ортада тіршілік етуіне байланысты биологиялыK ерекшеліктері, сыртKы Kaрылыс ерекшеліктеріне Kарап, шеміршекті ж‰не с_йекті балыKтарды бірінен-бірін топтыK ж_йесіне с_йене отырып балыKтарды ажырата білу білімдерін тексеру;
‰) ОKушылардыS шыCармашылыK ж‰не танымдыK Kабілеттерін ой – ™рісін дамыту.
б) Жануарларды KорCауCа т‰рбиелеу.
д) оKушылардыS алCан білімдерін жинаKтау ж‰не Kолдана білуі
СабаKтыS т_рі: аралас
СабаKтыS ‰дісі: хабарлау,сaраK-жауап, т_сіндіру, баяндау, к™рнекілік, ‰Sгімелеу т.б.
СабаKтыS к™рнекілігі: презентациясы, микроскоп, микропрепарат, сазан балыCы, сазанныS сыртKы ж‰не ішкі Kaрылысы.
СабаKтыS барысы:
ОмыртKалы жануарлардыS ішіндегі еS к™п тараCан т_рі – балыKтар. БалыKтар ‰лемі ™те бай да сан алуан.Олар мaхит,теSіз, бaлаK, су Kоймалары, тіпті _Sгірлерде, артезиан KaдыKтары мен ыстыK Kайнар суларында да тіршілік етеді. БалыKтар т_рініS шамамен т™рттен _ші теSіз суларын мекендейді.
БалыKтар тек Kана ж_зе біліп, ж_ре алмайды екен деуге болмайды. М‰селен,жыланбалыK сусыз бірнеше т‰улікке шыдап, кейде жаCаCа жорCалап шыCады ж‰не егіндіктен сaлы мен бaршаKты да теріп жейді. ОлардыS KaрCаKшылыK арKылы бір судан екінші суCа к™шетін кездері де жиі aшырайды. Ал,Африка суларында мекендейтін протоптера балыCы KaрCаK салындаCы оралып 3-4 жылCа дейін жаиып Kалады.
БалыKтар суда тіршілік еткенімен,олардыS іс-‰рекеттері ‰р т_рлі. ТабиCатта балыKтардыS небір таSCажайып пішіндерін кездестіруге болады. Бірі шар т‰різді домалаK болса, енді бірі оKтауCа aKсас жaмыр, таCы бірі белбеу т‰різдес жіSішке де aзын, кейбірі жапыраKKа aKсаса, таCы бірі жалбыр-жалбыр жыртыK-жамаулы ш_берек сияKты, тіпті жайма нан т‰різдес Kабыса біткен, сыртKы пішіні,бояуы бір-біріне aKсамайтын балыKтар бар.
1-тапсырма БалыKтардыS сыртKы пішінініS алуан т_рлілігі (2-слайд) 3-слайдтаCы кестені толтырыSыздар. (тапсырманын жауабы 4- слайдта баCалаудын ™зін-™зі тексеру т_рінде ™ткеріледі)
2-тапсырма. (5слайд) СлайдтаCы сурет бойынша оKушылар балыK KанKасы бойынша білімдерін т_йіндейді ж‰не 6-слайд бойынша ™з жaмыстарын тексереді
3-тапсырма. (7-8 слайдтар) БалыKтардыS ас Kорыту ж_йесі бойынша оKушылар топпен кластер Kaрастырып ж‰не оны жаKтайды.
4-тапсырма. (9-слайд) БалыKтардыS Kан айналым ж_йесі бойынша оKушылар топпен кластер Kaрастырып ж‰не оны жаKтайды.
5-тапсырма. (10слайд) БалыKтардыS тыныс алу ж_йесі бойынша оKушылар жеке ™здеріне (11-слайд)та берілген параKтаCы кестені толтырады ж‰не оны н‰тижесін ™здері келесі (12 слайд)бойынша тексереді немесе бір-бірініS жaмыс тексеруді сaраймын.
6-тапсырма. (13слайд) БалыKтардыS ж_йеке ж_йесі бойынша оKушылар топпен кластер Kaрастырып ж‰не оны жаKтайды
7-тапсырма.(14-15 слайдтар) (БалыKтардыS ж_йелік топтары бойынша оKушылар топпен кластер Kaрастырып ж‰не оны жаKтайды.
БалыKтар ‰лемі (оKушылардыS дайындаCан м‰ліметтері)
(16-17-18-слайдтар)
1-оKушы : Балалар сіздер электр балыKтар туралы не білесіздер ? (16-слайд)Электрлі балыKтардыS тіршілік ететіндігі жайлы к™не заманда да белгілі болCан. Электрлі м_шелері бар балыKтардыS негізгі топтары:скаттар,жыланбалыKтар ж‰не жайындар.Электр разряды бар бaл балыKтар ™здерініS бaл Kабілетін KорCаныш ретінде,жемін жансыздандыру _шін, жемі орналасKан жерді баCдарлау _шін пайдаланады. Электрлі жыланбалыK тарататын токтыS кернеуі орта есепппен 350 вольттан к™п болмайды. Тіпті ежелгі римдіктер электрлі скаттыS электр разрядын ж_йке ауруын емдеуге пайдаланCан.
2-оKушы: (17-слайд) АквариумCа акула сыймайды.... мен сіздермен келісемін, біраK Jара теSізде кездесетін шаншарлы акула болCаны 2 метр. Шеміршекті балыKтардыS силур д‰уірінде тіршілік еткендігін білеміз.АкулалардыS дене тaрKы да ‰р т_рлі м™лшерде.`зындыCы 15-40 см-ден аспайтын жасыл акуламен Kатар 15 метрге дейін жететін алып акулалар болады.АкуланыS алты Kатар тістері бар.Ол тістер кезек-кезек,тозCан сайын алмасып отырады. 10 жылда 24 000 ™ткір тісін ауыстырады екен. Акула бір тістегенде 5кг, кейде 7 кг, бaлшыK етті бірден алKымCа алады екен. АкуланыS торсылдаKтыS болмауынан ™з денесін Kимылсыз бір деSгейде aзаK aстап тaра алмайды батып кетеді.Акулалар шабаCыныS салмаCы 45 кг, туа салысымен жетіліп кететіндіктен тамаKты бірден ™здігінен аулауCа бейім болады.
3-оKушы: (18-слайд)Аквариумде пішіні шахмат атына aKсайтын залалсыз кішкене балыK тірі аCзадан г™рі ойыншыKKа к™бірек aKсайды.Тіссіз кішкене аузын басыныS созындысы, aзынша т_тік т‰різдес тaмсыKша aшынан к™руге болады. ТaлCасын с_йекті жaKа саKиналар жапKан,KaйрыK Kанаттары жоK,KaйрыCы ілгекке aKсайды. Осы KaйрыKтыS к™мегімен балдырларCа жабысып алып, ™зініS Kорегін аSдиды. JозCалCанда денесін тік aстап ж_зеді. Дене бітімі залалсыз балыKтыS жауынан KорCану кепілі іспеттес. Бaларды теSіз атбас балыCы деп атайды. ТеSіз атбас балыCыныS негізгі мекені – Авсралия жаCалаулары.Бізде Каспий,Kара теSіз ж‰не Жапон теSіздерінде кездеседі
6-тапсырма Шеміршекті ж‰не с_йекті балыKтардыS салыстырмалы кестесі толтырыSыздар 19слайд , 20-слайд бойынша тапсырма орындалып ж‰не тексеріледі.
^й тапсырмасы: БалыKтар таKырыбына с™з жaмбаK Kaрастыру
15