?д?би музыкаль кич? Муса ??лилг? багышланган, викторина, 5-7 класс
Герой-шагыйрь М. F‰лилнеS тормышына багышланган викторина
Сарман районы Иске Минз‰л‰баш урта м‰кт‰бенеS
татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
Шаяхметов Ф.Г.
1. М.F‰лил кайда туа?
М. F‰лил 1906 елны Оренбург губернасы Шарлык районы Мостафа авылында туа.
2. Беренче шигыре?
М. F‰лил 13 яшенд‰ чын халыкчан пафос бел‰н янып «Б‰хет» исемле шигырен яза. Бу шигырь 1919 елда Оренбургта чыга торган «кызыл йолдыз» газетасыныS 65 нче саныныS беренче битенд‰ «Кечкен‰ F‰лил» имзасы бел‰н басылып чыга.
3. М. F‰лил кайларда белем ала?
М. F‰лил 6 яшенн‰н авыл м‰кт‰бенд‰, аннан соS Оренбургта «Х™с‰ения» м‰др‰с‰сенд‰ белеем ала. 1921-1922 елларда партия х‰рби м‰кт‰бенд‰ k‰м Татар халык м‰гариф институтында укый. 1925 елда Казанда рабфак бетер‰. Герой югары белемне 1921-1931 елларда М‰ск‰_ д‰_л‰т университетыныS ‰д‰бият факультетында ала. Сугышка кит‰р алдыннан 1941 елда Минз‰л‰д‰ политGит‰кчел‰р курсында укый.
4. М. F‰лилнеS беренче Gыентыгы кайчан чыга?
F‰лилнеS беренче Gыентыгы 1925 елда «Барабыз» исеме астында чыга.
5. М. F‰лил кайларда эшли?
М. F‰лил 1935-1938 елларда М‰ск‰_ д‰_л‰т консерваториясе каршындагы Татар д‰_л‰т опера студиясенеS ‰д‰бият б_леге м™дире булып эшли. 1938 елда Казанда «Татар д‰_л‰т опера театры оештыру турында» карар кабул ител‰. М. F‰лил1939 елны опера театрыныS ‰д‰би б_лек м™дире булып Казанга к_ч‰.
6. F‰лил гомеренд‰ Минз‰л‰?
1941 елны Минз‰л‰ ш‰k‰ренеS педагогик к™ллиятенд‰ политGит‰кчел‰р курсында укый.
7. Сугышта М. F‰лил к™р‰шк‰н фронт
М. F‰лил 1942 елныS январенда Волхов фронтыныS икенче удар армиясен‰ эл‰г‰. «Отвага» газетасыныS корреспонденты булла.
8. Сугыш елларында нинди Gыентыклары чыга?
1942 елда Казанда «Тупчы анты», 1944 елны «Окоптан хат» Gыентыгы чыга.
9-10. М.F‰лилнеS ‰сирлекк‰ эл‰кк‰нн‰н соS героик тормышы _тк‰н урыннар?
1942 ел азагында кулга алынгач та, аны Холм янындагы лагерьга алып кил‰л‰р. Аннан соS Прибалтикадагы Дамблин крепосте т™рм‰сен‰ ябалар.1943 елныS язында аларны Берлин янындагы Вустрау лагерен‰ алып кит‰л‰р. Шул ук елныS G‰енд‰ Тегель т™рм‰сен‰ (Берлин) к_чер‰л‰р. 1943 елныS декабренн‰н алып Лертерштрасседагы х‰рби т™рм‰д‰ утыра. F‰лилчел‰р анда Дерздендагы судка кад‰р булалар.
Аннан шагыйрьне БерлинныS Моабит т™рм‰мен‰ к_чер‰л‰р. М. F‰лил бу т™рм‰д‰ 1944 елныS 5 июнен‰ кад‰р утыра. Шуннан соS G‰лилчел‰рне Берлиндагы Плетцензее т™рм‰сен‰ к_чер‰л‰р. 25.08.1944 елны Муса F‰лилне k‰м аныS к™р‰шт‰шл‰рен плетцензее т™рм‰сенд‰ G‰залап _тер‰л‰р.
11. Муса F‰лилнеS тоткынлыкта язылган шигырьл‰ре?
Муса F‰лилнеS тоткынлыкта язган 125 ‰с‰ренеS безг‰ «Моабит д‰фт‰ре» р‰вешенд‰ 93 шигыре k‰и ике ™зеге килеп иреште. 1946 елныS язында илг‰ ике д‰фт‰р кайта. (Берсе - кулдан ясалган, 5 яшьлек баланыS кул яссуы кад‰рлек д‰фт‰р. Анда гар‰п х‰рефл‰ре бел‰н язылган 60 шигырь була.)
Бу шигырьл‰р Моабит т™рм‰сенд‰ утырганда тупланып язылганга «Моабит д‰фт‰рл‰ре» исеме астына кертел‰.
12. «Моабит группасы» шагыйрьл‰ре?
М. F‰лил, А. Алиш, Х. М™G‰й, Р. Саттар, €. Симаев, Г. Кормаш, А. Баттал k.б.
13. F‰лилчел‰р?
1. Гайнан Кормаш
2. Фоат С‰йфелм™леков
3. Абдулла Алиш
4. Фоат Булатов
5. Муса F‰лил
6. Гариф Шабаев
7. €хм‰т Симай
8. Абдулла Баттал
9. Зинн‰т Х‰с‰нов (Х™снуллин)
10. €хм‰т Атнашев
11. Галл‰нур Бохаров (С‰лим Бохаров)
14. Ис‰н калган G‰лилчел‰р?
1. Ф‰рит Солтанбеков (^зб‰кстан)
2. Рушад Хисаметдинов (1992 елныS 24 августында КыргызстанныS Ош ш‰k‰ренд‰ й™р‰к чиренн‰н _л‰)
3. Гар‰ф Ф‰хретдинов (Ташкент)
4. €мир ^т‰шев (Казан)
5. Ибраkим Айтуганов (Буа)
6. Гом‰р €сиб‰ков (Азнакай)
7. ГалимGан €хм‰тGанов (Кукмара)
8. €лм™х‰мм‰т Низаметдинов (Башкортстан)
9. Ф‰йзерахман Закиров (Туймазы)
15. Моабит д‰фт‰ренеS туган илг‰ юлы?
Беренче д‰фт‰рен 1946 елныS язында Нигъм‰т Терегулов Язучылар Союзына китер‰. СоSыннан аны репрессиялил‰р. Икенче д‰фт‰рен 1947 елны бельгияле Андре Тиммерманс консуллык аша Gиб‰р‰. 40 тан артык шигырь – Gырларын Гар‰ф Ф‰хретдинов алып кайта. Ул 1989 елны гына аклана. Шул С‰б‰пле шигырьл‰ре вакытында басылып чыкмый. Шулай да 1957 елда Гази Кашшаф «Совет ‰д‰бияты» k‰м «Кругозор» журналында бернич‰сен чыгара.
16-17. Беренче д‰фт‰ре.
1946 елда, икенче д‰фт‰ре 1947 елда чыга. 40 тан артык шигырь – Gырларын Гар‰ф Ф‰хретдинов алып кайта. Ул 1989 елны гына аклана. Шул С‰б‰пле шигырьл‰ре вакытында басылып чыкмый. Шулай да 1957 елда Гази Кашшаф «Совет ‰д‰бияты» k‰м «Кругозор» журналында бернич‰сен чыгара.
1947 елны F‰лилне «Ватанга хыян‰тт‰» гаеплил‰р. 1953 елныS 25 апреленд‰ «Литературная газета битл‰ренд‰ Моабит циклыннан шигырьл‰ре басылып чыга.
18. Сугыштан соS М. F‰лилнеS шигырьл‰ре беренче тапкыр кайда басыла?
1953 елныS 25 апреленд‰ «Литературная газета битл‰ренд‰ Моабит циклыннан 6 шигыре басылып чыга, аны И. Френкель т‰рGем‰ ит‰. 1954 елны М‰ск‰_д‰ «Советский писатель»д‰ рус теленд‰ «Моабит д‰фт‰ре « басыла. Бу вакытта К. Симонов язучылар союзы председателе була h‰м ул М. F‰лилнеS исемен аклау ™чен зур тырышлык куя.
19. «Моабит д‰фт‰ренеS» т™п н™сх‰л‰ре кайда саклана?
Атаклы «Моабит д‰фт‰ренеS» т™п н™сх‰л‰ре 1983 елдан Казанда М. F‰лилнеS музей–квартирасында саклана.
20. Акланганнан соS М. F‰лилне ничек зурлыйлар?
Ватан герой-шагыйрьг‰ тиешле х™рм‰тен к_рс‰т‰: 1956 елны аSа _лг‰нн‰н соS Советлар Союзы Герое исеме, 1957 елны Моабит д‰фт‰рл‰ре ™чен Ленин премиясе лауреаты исеме бирел‰.
21. М. F‰лилнеS Казандагы h‰йк‰ле авторы h‰м ачылу елы.
1966 елны М. F‰лилнеS 60 еллыгына Казанда k‰йк‰л ачыла. Авторы-Цигаль.
22. €леге h‰йк‰лг‰ ™ст‰м‰л‰р кем тарафыннан кертел‰?
Бу k‰йк‰лг‰ ™ст‰м‰л‰р Голубский тарафыннан кертел‰.
23. Ни ™чен Казандагы опера h‰м балет татры М. F‰лил исемен й™рт‰?
1956 елны, F‰лилнеS 50 еллыгы уSаеннан опре k‰м балет театрына М. F‰лил исеме бирел‰. Ч™нки М. F‰лил 1938-1941 елларда Татар д‰_л‰т опера театрында редактор – консультант булып эшли k‰м татар опере с‰нгатенеS чишм‰башында тора. Ул – бу театрны оештыручыларныS берсе.
24. М.F‰лил шигырьл‰рен‰ язылган Gырлар?
М. F‰лил шигырл‰рен‰ язылган Gырлар: «Беренче д‰рес», «Бишек Gыры», «Карак песи», «Кызыл йолдыз», «К_ке», «Май», «Маэмай», «€т‰ч», «Парашютсыз курчак», «С‰гать» - F. Ф‰йзи; «Г™лл‰рем» - З. Х‰бибуллин; «Куян», «К_рс‰т ‰ле», «К_Sелле яшьл‰р», «К™ Gитте», «Ленин бабай турында Gыр», «Октябрь ирт‰се» - Л. Х‰миди; «Дулкыннар» - F. Ф‰йзи, Р. Яхин.
25. М. F‰лилнеS либреттолары?
«Алтынч‰ч», «Илдар», «Fик М‰рг‰н» либретталары с‰хн‰д‰ уйнала. «Чег‰н егете» либреттосын язарга уйлаган була.
26. «Алтынч‰ч» либреттосы кайчан языла h‰м аSа кем к™й яза.
М. F‰лил «Алтынч‰ч» либреттосын 1936 елда яза. Бу ‰с‰рг‰ к™йне беренче Б. Асафьев яза. 1939 елда Н. Fиkанов икенче вариантын эшли k‰м ул Госполитиздат тарафыннан 1941 елда бастырыла.
27. Шагыйрьг‰ багышланган опера?
«F‰лил» операсы Н. Fиkанов музыкасы, €. Ф‰йзи либреттосы.
28. Муса F‰лил турындагы кинофильмнар.
«Кызыл ромашкалар» - Телевизион фильм, Эрих Мильшта (Мюллер) сценарие; «Моабит д‰фт‰ре» - н‰фис фильм, «Ленфильм». Сценарий авторлары – Владимир Григорье, Эдгар Дубровский, Сергей Махмудбеков; «Тормыш – Gыр» - Казан киностудиясе.
29. Муса F‰лил турындагы ‰с‰рл‰р.
Р. Ишморат «^лм‰с Gыр» 1955
Г. Хужиев «БезнеS Муса» Казан 1957
Р. Бикмухаметов «Муса Джалиль» М‰ск‰_ 1957
Ж. Молдагалиев « Fыр турында Gыр» Казан 1959
Юр. Корольков «Через сорок смертей» Москва 1960
Н. Ис‰нб‰т «Муса F‰лил» Казан 1963
А. Рошка «БезнеS Муса» Казан 1968
Ш. Маннур «Муса» Казан 1975, 2005
Г. €пс‰л‰мов «Агыла да болыт агыла».
30. F‰лил турында с‰хн‰ ‰с‰рл‰ре.
«Муса F‰лил» (Н. Ис‰нб‰т); ^лм‰с Gыр» (Р. Ишморат); «F‰лил» операсы. (Н. Fиkанов мызыкасы, €. Ф‰йзи либреттасы).
31. М. F‰лилнеS музей квартирасы кайда кайчан ачыла?
М. F‰лилнеS музей квартирасы 1983 елныS 15нче февраленд‰ Горький урамы 17 йорт адресы буенча ачыла. Бу М. F‰лилнеS сугышка китк‰нче яш‰г‰н урыны булла. €леге музей шагыйрьнеS героик тормышы турында с™йли.
32. «Х™кем алдыннан» картинасыныS авторы.
Х. Якупов.
33. «Муса F‰лилнеS лирик портреты» авторы.
Валерий Скобев, 1980 ел.
34. Шагыйрь эзенн‰н баручылар.
Р. Мостафин, Г. Кашшаф, Н. Юзеев, Юр. Королько, К. Симонов, Леон Небенцаль.
35. М. F‰лил тормышыныS эпиграфы.
«Fырларым» шигыре М. F‰лилнеS б™тен иGатыныS эпиграфы булып тора.
Kђ Заголовок 1Kђ Заголовок 2Kђ Заголовок 3Kђ Заголовок 4Kђ Заголовок 5Kђ Заголовок 6Kђ Заголовок 7Kђ Заголовок 8Kђ Заголовок 915