9 сыныпта ашы? саба?Гидросфера туралы ??ым. Д?ниеж?зілік су айналымы.

САБАJТЫR ТАJЫРЫБЫ: Гидросфера туралы aCым. Д_ниеж_зілік су айналымы.

СабаKтыS маKсаты: 1. Гидросфера aCымы туралы,гидросфераны Kaрайтын жер бетіндегі сулар олардыS м™лшері ж™нінде т_сірдіру.
2. Jaзіреттілікке баCытталCан ж‰не KызыCушылыCын арттыруCа арналCан ™здік жaмыстарын орындау барысында танымдылыK Kажеттілігін туCызу ж‰не логикалыK ойлау даCдысын Kалыптастыру.
3. ЭкологиялыK сананы Kалыптастыру, ™з жеріміздіS суларына жауапкершілікпен Kатынас жасау, адамгершілік сезімдері мен Kасиеттерін ояту жолдарын Kарастыру.

Міндеттері: оKу-танымдыK ‰рекетті ™здігінен орындауды aйымдастыру.
СабаK мазмaнын Kaзретті баCдарCа баCыттау барысында,т_рлі танымдыK тапсырмаларды орындату.алCан білімдерін Kажетті жаCдайда KолдануCа баCыттау.

Jолданатын ‰діс-т‰сілдер: СaраK-жауап,баяндау, т_сіндіру,т_ртіп алу стратегиясы,модельдеу.

СабаKтыS т_рі: Аралас сабаK.

СабаKтыS типі: ЖаSа материалды меSгерту.

Jaрал-жабдыKтар: ЖартышарлардыS физикалыK картасы, глобус, атлас, _лестірмелі KаCаздар,суреттер,кесте-сызбалар.

СабаKтыS ™ту барысы.
1. `йымдастыру кезеSі.
А)ОKушыларды т_гендеу.
В)^йге Kандай тапсырма берілгенін сaрау.

2.^й тапсырмасын сaрау.






А)бой сергіту. В)алтын Kоржын. С)мені т_сін.
(СaраK-жауап.) (^лестірме Kима KаCазбен жaмыс.) (1-2 оKушыныS ‰Sгімесін сaрау.)


А)Бой сергіту сaраKтары.
Атмосфера жердіS Kандай KабыCы?
Атмосфера Kандай Kабаттардан тaрады?
АтмосфералыK Kысым дегеніміз не?
АуаныS Kaрамында Kандай газдар бар?
АтмосфералыK Kысымды ™лшейтін Kaрал?
БарометрдіS екі т_рін атаSыз?
ТемператураныS т‰уліктік амплитудасы дегеніміз не?
АуаныS салыстырмалы ылCалдылыCын ™лшейтін Kaрал?
БaлттыS Kандай т_рлері бар?
ЖелдіS жылдамдыCымен баCытын аныKтайтын Kaрал?
JaрлыK пен теніздіS арасында тaраKты соCатын жел?
Ауа райыныS aзаK жылдар бойы Kайталанып отыратын жиынтыCы?
Жер шарында неше жылу белдеуі бар?

В)^лестірме Kима KаCазбен жaмыс.
Атмосфера Kабаттарын орналыстыру.
АтмосфераныS KaрамындаCы газдарды жазу.
Ауа массалары мен ауа райы элементтерін жазу.


Ауа райы элементтері







С) 1-2 оKушыныS ‰Sгімелесуі.



ЖаSа сабаK.
ПысыKтау сaраKтары:
Гидросфера жердіS Kандай KабыCы?
Су не _шін Kажет?
Jандай ™зендерді, к™лдерді білесіSдер?

Диаграмма сипаттау арKылы гидросфера компоненттеріне тоKталу.
Жер бетіндегі су гидросфераны Kaрайды.гидросфераны Kaрайтын компоненнтер: д.ж. мaхит, жер асты сулары, ™зендер, топыраK ылCалы, атмосферадаCы су, мaздыKтар. К_н ж_йесі планеталарыныS ішінде тек жерде Cана су сaйыK т_рде таралCан, Шолпанда газ к_йінде, Марста мaз т_рінде кездеседі екен. ГидросферадаCы барлыK судыS м™лшері 1,6 млрд. км3. оныS 96,6 мaхиттар, 1,7 мaздыKтармен тaраKты Kорлар, 1,7 жер асты сулары, 0,06 ™зен, к™л, батпаK, атмосферадаCы су болып табылады, 2,5 тaщы судыS _лесіне тиеді. Тaщы су барлыK тіршіліктіS негізі. Оны адам баласы ™нерк‰сіпте, ауыл шаруашылыCында, к_нделікті тaрмыста пайдаланады. Жер бетіндегі тірішілік _шін гидросфераныS маSызы зор.Жер бетініS 71 пайызын су алып жатыр.
ТабиCатта су баяу жылынып, баяу суынады.
Мaхиттармен теніздердіS суы жаз бойы к_н с‰улесінен мол жылу жинайды да, Kыста планетамыздыS ауасын жылытады.
ТабиCаттаCы су айналымы.
К_н с‰улесініS ‰серінен мaхиттармен теSіздер бетінен жыл сайын 450 мыS км3 м™лшерінде су буланады. ЖоCары к™терілген су булары салKындап бaлт т_зеді. Бaлттардан мaхитKа да KaрлыKKа да жауын-шашын жауады. Мaхит бетінен буланCан судыS бір б™лігі оCан Kайта Kосылады. Мaны кіші су айналымы дейді. JaрлыK бетіне жаCан жауын-шашынныS бір б™лігі буCа айналып, Kайтадан атмосфераCа к™теріледі, ал екінші б™лігі ™зенге к™лге барып Kосылады, жерге сіSеді. Жерге сіSген суда жер астымен аCып, мaхитKа Kосылады. Мaны _лкен су айналымы дейді. С™йтіп мaхиттардаCы, атмосферадаCы, ™зендердегі, к™лдердегі, мaздыKтардаCы, жер астындаCы сулар _немі айналымда болып тaрады.
Сонымен, судыS мaхиттан KaрлыKKа ж‰не KaрлыKтан мaхитKа _здіксіз ауысу процесін д_ние ж_зілік су айналымы деп атайды. ТабиCаттаCы су айналымыныS маSызы ™те зор. Ол гидросфераныS жеке б™ліктерін біріктіріп Kана Kоймайды, сонымен бірге гидросфераны, литосфераны, атмосфера мен тірі аCзаларды бір-бірімен байланыстырады.

СабаKты бекіту:
«ГеографилыK диктантант»
Су – жер бетіндегі кеS таралган зат. ГидросферадаCы судыS м™лшері 1,6 млрд.км3. Ол т_рлі сaйыK, газ, Kатты к_йде болады. Гидросфераны Kaрайтын мaхиттармен теніздер, к™лдермен ™зендер, мaздыKтар, жер асты сулары мен атмосферадаCы ылCал жатады. СудыS мaхиттан KaрлыKKа ж‰не KaрлыKтан мaхитKа _здіксіз ауысу процесін д_ние ж_зілік су айналымы деп атайды.

«Рефлексия»

Гидросфераны нелер Kaрайды?
СудыS сaйыK к_йі Kай планетада?
ГидросферадаCы судыS м™лшері?
Бaлттар Kалай т_зіледі?
Д.ж. су айналымы дегеніміз не?
Жер бетініS Kанша пайызын су алып жатыр?
ГидросферадаCы жер асты суларыныS м™лшері?
ГидросферадаCы _ш к_йі?
СудыS Kанша пайызы тaщы судыS улесіне тиеді?

Суретке Kарап гидросфера компоненттерін аныKтау.

«ГипотезалыK сaраK»
Неге жер бетіндегі су жоCалып кетпейді?


^йге тапсырма:
М‰тінді оKу.
Контурный картамен жaмыс істеу.

ОKушыларды баCалау.





















Таным таразысы.


Ауа
массалары



15