Выступление на тему: Татар теле д?ресл?рен я?а педагогик технологиял?р кулланып укыту.

Татар теле д‰ресл‰рен яSа педагогик технологиял‰р кулланып укыту.

Д‰рес – уку-укыту эшч‰нлегенеS иS т™п урыны. Н‰къ мен‰ д‰рест‰ яSа педагогик технологиял‰рне куллануныS т™п максаты - белемле,т‰рбияле, тормышта _з юлын табарга ‰зерлекле, яхшыны яманнан аера, тиешле карар кабул ит‰ белг‰н ш‰хес т‰рбиял‰_.СоSгы елларда м‰кт‰пт‰  бу технологиял‰р к™нн‰н-к™н активрак кулланыла бара. Уку-укыту эшенд‰ укытучылар алдына яSа педагогик технологиял‰рг‰ таянып эшл‰_ максаты да куела. Шулар бел‰н берг‰, заман алга барган саен, б_генге уку-укыту процессында иS ‰k‰миятле урынны   компьютер технологиясе алып тора. Аны д‰ресл‰рд‰ куллану торган саен _с‰, камилл‰ш‰ бара. Х‰зер компьютер технологиял‰ре кеше эшч‰нлегенеS барлык ™лк‰л‰рен‰ д‰ нык _теп керде. Бер ген‰ белгечлекне д‰, профессиял‰рне д‰ аSардан башка к_з алдына китереп булмый. Компьютер, к_рс‰тм‰лелекне, контрольлекне т‰эмин итеп k‰м к_п м‰гъл_мат биреп, укытуныS сыйфатын к_т‰рерг‰ ярд‰м ит‰, эт‰ргеч бир‰. Д‰ресл‰рд‰ м™мкин булган кад‰р Интернет – технологиял‰р кулланып белем бир_ – т™п м‰сь‰л‰г‰ ‰йл‰неп бара. Б_генге к™нд‰ кабинетлар Интернет челт‰рен‰ тоташкан. Компьютер k‰м аныS м™мкинлекл‰рен ™йр‰н_ эзлекле алып барыла. Информацион k‰м коммуникатив технологиял‰рнеS тиз _сеше укыту – т‰рбия бир_ ™лк‰сен‰ д‰ зур йогынты ясый. М‰гарифне информациял‰_, белем бир_неS сыйфатын k‰м укучыларныS гомуми культурасын _стер_г‰ юн‰лтелг‰н информацион технологиял‰рне файдаланып, укыту методларын k‰м формаларын _зг‰рт_г‰ нигезл‰н‰. Компьютерда эшли бел_, аныS м™мкинлекл‰рен аSлау укытучы алдына яSа проблемалар куя. Уку материалыныS аеруча катлаулы ™лешл‰рен аSлатканда, белемн‰рне тикшерг‰нд‰ д‰ компьютердан уSышлы файдаланырга м™мкин. Х‰зер тел‰с‰ кайсы педагог информацияне эшк‰рт_неS барлык м™мкинлекл‰рен _зл‰штерерг‰, шул ис‰пт‰н мультимедиа технологиял‰ренд‰ге информация бел‰н эшли белерг‰ тиеш. Укучылар – безнеS кил‰ч‰гебез. Аларны б_генге шартларда конкурентлыкка с‰л‰тле, олы максатларга иреш_ юлында информацион технологиял‰рд‰н оста файдалана бел_че иGади ш‰хес итеп т‰рбиял‰_ – безнеS бурычыбыз.
Д‰ресл‰рд‰ компьютер куллануныS  юллары k‰м ысуллары к_пт™рле. ШуларныS берсе – электрон презентациял‰р. Д‰рест‰ кулланылган тел‰с‰ нинди м‰гъл_матныS уSай н‰тиG‰се бар. j‰рбер укыту чарасы д‰рес материалын _зл‰штер_г‰ эт‰ргеч бир‰. Шулай да мондый чаралар кулланып _тк‰релг‰н  д‰ресл‰р гад‰ти, укучы ™чен д‰,  укытучы ™чен д‰ кулай .Кайбер д‰ресл‰рд‰ к‰газьд‰н ясалган бернич‰ таблица яки схема к_рс‰т_ д‰ Gит‰. €г‰р д‰ инде  алар искерг‰н д‰ булса,   ул чакта электрон презентация - ‰леге м‰сь‰л‰не х‰л ит_неS заманча k‰м кулай юлы.  Аны куллану урынлы, ч™нки ул балаларныS игътибарын читк‰  юн‰лдертми.  Электрон презентация бары даими кулланылган очракта гына  уSай н‰тиG‰ бир‰ч‰к, шул ук вакытта аны  k‰р д‰рест‰ куллану бел‰н д‰ артык мавыкмаска кир‰к. Электрон презентация – укытучы тарафыннан д‰рест‰ кулланыла торган k‰м аныS аSлатмалар бир_ен  k‰м ™ст‰м‰л‰р керт_ен тал‰п итк‰н ярд‰мче чара. Презентация слайдларын д‰рес материалын аSлатканда, _зл‰штерг‰н белемн‰рне ныгытканда яки д‰рест‰ проблемалы ситуациял‰р булдырган чакта куллану аеруча уSышлы. Д‰ресл‰рд‰ компьютер презентациял‰рен файдалану татар теле ф‰нен тагын да эчт‰леклер‰к, т‰эсирлер‰к, н‰тиG‰лер‰к, к_рс‰тм‰лер‰к укыту м™мкинлеге бир‰. Ул югары классларда _тк‰рел‰ торган лекция тибындагы д‰рес структурасына да бик урынлы кереп урнаша. Презентацияне д‰реснеS  барлык  этапларында да  кулланырга м™мкин:Белемн‰рне актуальл‰штер_ укучылар бел‰н ‰Sг‰м‰ р‰вешенд‰ уза. Мондый ‰Sг‰м‰ сорауларын слайдлар бел‰н тулылындыру отышлы. Боларда схемалар, таблицалар р‰вешенд‰ бирелг‰н _тк‰н д‰ресл‰рд‰ алган, укучыларга таныш булган теоретик материал бирел‰. ^телг‰н материалны тизр‰к иск‰ т™шер_ ™чен узган д‰рес презентациял‰рен д‰ файдаланырга була. Кайбер слайдларда Gавап табу ™чен ™ст‰м‰ сораулар да язылган булырга м™мкин, ‰мма Gаваплар _зе язылмый. Д‰рес темасын аSлату – тулаем презентация булырга тиеш диг‰н с_з т_гел. АSлату барышында д‰реслек бел‰н эшл‰н‰, тактага k‰м д‰фт‰рл‰рг‰ д‰ языла, кагыйд‰л‰р бел‰н д‰ эш ител‰. Бу очракта слайдларда бары тик терминнар яки кагыйд‰л‰р ген‰ языла. Д‰рес материалын беренчел ныгытканда ‰Sг‰м‰ k‰м тестлар бел‰н эш ит_ кулайрак.  Бу укучыларны берд‰м д‰_л‰т имтиханнарына ‰зерл‰рг‰ д‰ ярд‰м ит‰. €г‰р презентация д‰реснеS барлык этапларында да кулланылса, аныS аерым ™лешл‰рен  т™рле фоннарда к_рс‰т_ отышлырак. Тик шунысы бар: д‰рест‰ слайдларны кир‰генн‰н артык к_п куллану бел‰н мавыкмаска кир‰к, шул ук вакытта берт™рле д‰ булмасын – мен‰ шул чакта гына аларны куллану уSай н‰тиG‰ бир‰ч‰к. БаланыS т™п игътибар теманы _зл‰штер_д‰н читк‰ кит‰рг‰ тиеш т_гел. Укучылар яSа презентациял‰р бел‰н т‰н‰фес вакытында да, д‰рест‰н тыш буш вакытларда да  бик тел‰п таныша алалар. Алар, _зл‰ре башкарган эшнеS кир‰клеген тоеп,  ™й эше биремн‰рен _т‰_г‰ Gитдир‰к т‰ карый башлый.  Х‰тта докладлар k‰м т™рле чыгышлар  ‰зерл‰рг‰ бик _к атлыгып тормаган  укучылар да компьютер бел‰н бик тел‰п эшлил‰р.  СоSгы вакытта м‰кт‰пл‰рд‰ тоташтан Интернетка  тоташу бара. Дим‰к, д‰ресл‰рд‰ k‰м д‰рест‰н тыш чараларда интернет-материалларны киSр‰к кулланырга була диг‰н с_з. Барлык ф‰нн‰р буенча да, шул ис‰пт‰н татар теленн‰н д‰, м‰гъл_мати ресурслар саны арта. Интернет торган саен уку-укыту эшч‰нлегенд‰ файдалана алырлык м™мкинлекл‰рг‰ ия була бара.
Б_генгесе к™нд‰ республикабызда укыту системасына к_п яSалыклар кертелеп бара. С_зем Сингапурча укыту методикасы турында. МетодиканыS максаты-д‰ресл‰рд‰, “™йр‰т_ структурасы”н кулланып, _зенч‰лекле мохит булдыру k‰м пассив, ваемсыз укучыларны кызыксынучан, бер-берсе бел‰н эшлекле формада аралаша бел_че, актив хезм‰тт‰шлек ит_че, кискен фикер й™рт_чел‰рг‰ ‰йл‰ндер_. €леге системаныS _зенч‰леге шунда – ул баланыS фикерл‰_ с‰л‰тен _стер_г‰ юн‰лтелг‰н. Б™тенд™нья балалары катнашында уза торган  тест тикшер_л‰ре барышында Р‰с‰й балаларыныS н‰тиG‰л‰ре бик яхшыдан т_гел. Критик фикерл‰_, иGади фикерл‰_ бел‰н б‰йле тест сорауларына бик начар Gавап бир‰л‰р. Безнекенн‰н аермалы буларак, СингапурныS м‰гариф системасы балаларда н‰къ мен‰ фикерл‰_ с‰л‰тен, лидерлык сыйфатларын _стер_г‰ юн‰лтелг‰н. Д™нья бик тиз _зг‰р‰, б_ген алган белем,  кызганычка каршы, ирт‰г‰ ярамаска м™мкин. Ч™нки технологиял‰р д‰ туктаусыз яSара. Б_генге  шартларда безнеS бурыч – балага белем бир_ ген‰ т_гел, ‰ б‰лки фикерли белг‰н, яSалыкны тиз кабул ит‰ алырдай кешел‰р т‰рбиял‰_. Бары тик шундыйлар гына кил‰ч‰кт‰ конкурентлыкка с‰л‰тле булачаклар. € бу перспективалы эш, яхшы хезм‰т хакы, югары тормыш д‰р‰G‰сен‰ иреш_ м™мкинлеге.
 j‰р структураны, ‰ без 30 лап структура ™йр‰ндек,  инглизч‰ атала k‰м аSа адымлы инструкция бирел‰. Биред‰ биремн‰рне _т‰_ ™чен бирелг‰н вакыт минутына кад‰р саналган. Тулаем, б™тен т™ркем эшли. Кайвакыт барыбыз да баса, партнерын табып фикерл‰ре бел‰н уртаклаша, ™йр‰нелг‰н тема буенча аралаша, аны тыSлый. Аннан тагын утыра, тыSлый, яза, бии. Болар барысы да уен формасында, бернич‰ тапкыр  иске материал кабатлана, яSасы ™йр‰нел‰. Ышанасызмы, вакыт та сизелмич‰ уза. j‰м бу вакытта читт‰ утырып калу м™мкин д‰ т_гел.
Шулай ук н‰рс‰г‰ ген‰ ™йр‰тми  бу структуралар. Башкалар абынмасын ™чен «урындыкны этеп кую», сыйныфташыSа Gавап ™чен р‰хм‰т ‰йт_ ген‰ т_гел, ‰ иS м™kиме  т™ркемд‰шл‰реS‰ _з GавабыSнан, уйларыSнан тыш, яSа гына аралашкан ипт‰шеSнеS фикерен Gиткер_. ^з карашларыSнан баш тартып, башка кеше с_зен  игътибар бел‰н тыSлау, барлык т™ркем алдында аныS фикерен Gиткер_ ™чен ист‰ калдыру бик авыр. j‰м без, бер-беребезне GиSел аSлау, т™п фикерне ‰йт_ ™чен, аSлаешлы итеп, анык  с™йл‰рг‰ ™йр‰нерг‰ тиеш.
С_з уSаеннан, вакытлы матбугатта педагогларныS ™йр‰т_ структураларын д‰ресл‰рд‰ куллана башлавы турында м‰кал‰л‰р чыга башлады инде. М‰с‰л‰н, “М‰гариф” Gурналы редакциясе бу елныS 8 нче номерында АрчаныS 1нче номерлы урта м‰кт‰бенеS рус теле укытучысы Дил‰р‰ ГабделбарованыS “Сингапур укыту методикасы – практикада” дип аталган д‰рес эшк‰ртм‰сен урнаштырды. Бу м‰кал‰ вакытлы, урынлы, файдалы, аны табып уку бик кир‰кле.
€лб‰тт‰, бу методиканыS кайбер элементлары к_пмедер д‰р‰G‰д‰ д‰ресл‰рд‰ кулланылды k‰м кулланыла, л‰кин бу гади k‰м ышандыргыч система, аны ™йр‰неп зур уSышларга ирешерг‰ м™мкин. Шушы системаныS н‰тиG‰л‰рен тизр‰к к_р‰се иде.

Проект турында  Ксения ПотапованыS бернич‰ фикере
 
Сингапур программасы ТР-ныS 2010-2015нче елларга белем бир_неS стратегик _сеш ихтыяGларына Gавап бир‰:
- кадрлар потенциалын k‰м укытучыларныS k™н‰ри престижын к_т‰р_;
- белем бир_неS инновацион  т™рен  т‰эмин ит_;
- белем бир_д‰ халыкара хезм‰тт‰шлекне киS‰йт_.
Ни ™чен Сингапур?
Аларда:
Функциональ грамоталылык д™ньяда иS югары д‰р‰G‰д‰
Сингапур укучылары математикадан k‰м гам‰ли ф‰нн‰рд‰н _тк‰релг‰н халыкара тестларда югары к_рс‰ткечл‰рг‰ иреш‰л‰р
Сингапур белем бир_ системасы 2008-2009 нчы елларда д™ньяда иS эффектлы система дип табылган.
Сингапурны иS югары уSышка китер_че фактор – инглиз теле. Инглиз телен д‰_л‰т теле итеп кабул ит_ алдан к_р_ч‰нлек билгесе. Инглиз теле иS яхшы инглиз-саксон белем бир_ практикасын, ‰ иS м™kиме д™ньяк_л‰м интеллектуаль  капиталны кулланырга м™мкинлек бир‰. К™нбатыш илл‰ренеS иS яхшы идеял‰ре бел‰н академик т‰Gриб‰ уртаклашу м™мкинлеге булдырылды. 
Белем бир_ системасыныS _стерелеш максатлары: кешене гомере буена белем алуга кызыксындыру, яSа белем k‰м к_некм‰л‰р алу, технологиял‰р _зл‰штер_, эшм‰к‰рлек  k‰м инновацион рух _стер_, т‰в‰к‰ллек, _зеS‰ Gаваплылык, вазифа алу мотивациясен булдыру.

Йомгак.
Заман алга барган саен, уку-укыту технологиял‰ре д‰ _зг‰р‰, камилл‰ш‰. €леге технологиял‰р д‰ресл‰рне GиkазлауныS бер чарасы гына т_гел, б‰лки  н‰тиG‰лелеген арттыруда  k‰м уку сыйфатын к_т‰р_д‰ д‰ билгеле бер ‰k‰миятк‰ ия. Т™рле педагогик технологиял‰рне д‰реснеS k‰рбер этабында м‰гъл_мат эшк‰рт_неS т™рле т™рл‰ренд‰ д‰ кулланырга м™мкин.       € инде татар теле д‰ресл‰ренд‰ куллану дидактиканыS ф‰ннилек, к_рс‰тм‰лелек принципларын куллану м™мкинлеге бир‰. Алар аеруча белемне камилл‰штер_д‰, ныгытуда k‰м гомумил‰штер_д‰, т‰рбия бир_д‰, эзл‰н_л‰р k‰м  тикшер_л‰р алып баруда, _зг‰решл‰р керт_д‰ зур чара булып тора. €леге технологиял‰рд‰ уSышлы файдалану д‰реснеS н‰тиG‰лелеген к_т‰р‰, укучыларныS кызыксынучанлыгын арттыра, аларны белем д™ньясына G‰леп ит‰, ™лгереш к_рс‰ткечен k‰м уку сыйфатын яхшырта.         Шундый д‰ресл‰рг‰ мисал р‰вешенд‰ татар м‰кт‰пл‰ренеS 6 нчы сыйныфында “Сыйфат с_з т™ркемен гомумил‰штереп кабатлау” темасын ™йр‰н_неS соSгы д‰ресе булган кабатлау д‰ресен к_рс‰терг‰ м™мкин. €леге д‰рес сингапур методикасын  кулланып _тк‰рел‰.
€д‰бият.
В‰лиева Ф.С., Саттаров Г.С.  Урта м‰кт‰п k‰м гимназиял‰рд‰ татар телен укыту методикасы. В‰лиева Ф.С., Саттаров Г.С. Раннур. -   Казан, 2000нче ел.
Хисамова Ф.Х.  Татар теле морфологиясе Хисамова Ф.Х. "М‰гариф"журналы. –Казан, 2006 нчы ел.
Татар грамматикасы, II том Морфология    "М‰гариф" журналы – Казан,  2002 нче ел.
Нигъм‰туллин Х.  Тестларны компьютер ярд‰менд‰ чиш_.  "М‰гариф"  журналы 2007нче ел , № 8.
Газизуллина Р.  М‰гъл_мати технологиял‰рд‰н файдаланып."М‰гариф" журналы 2007нче ел , № 12.
 Балобанова  А.  Компьютер технологиял‰рен кулланып. "М‰гариф"  журналы 2004 нче ел , № 6.
 Чегвинарцева О. Д‰ресл‰рд‰ яSа педагогик технологиял‰рне куллану. "М‰гариф" журналы 2007нче ел, № 11.   
В‰лиев Р. Информационное обеспечение процессов образования. "М‰гариф" журналы 2005нче ел , № 6.
 МинkаGев А. Д‰ресл‰рд‰ компьютер куллану. "М‰гариф"  журналы 2006 нчы ел, № 7

15