Конспект урока на тему: Брытъиаты Елбыздыхъо цард ?м? сф?лдыстад

8 къл. 10.12.15.
БРЫТЪИАТЫ ЕЛБЫЗДЫХЪО –
ИРОН ТЕАТР ÆМÆ ДРАМАТУРГИЙЫ
БЫНДУРÆВÆРÆГ.
2015
8 кълас ИКТ 10.12.15.
УРОЧЫ ТЕМÆ: БрытъиатыЕлбыздыхъо – ирон театр æмæ драматургийыбындурæвæрæг.
УРОЧЫ НЫСАН: Елбыздыхъойы цард æмæ сфæлдыстады тыххæй докладмæ
байхъусын.
Æрныхас кæнын, Агънаты Гæстæны цæстæнгасмæ
байхъусын.
Раныхасы фæстæ скъоладзауты хъуыдытæм байхъусын,
баххæст сын кæнын сæ дзуæппытæ.
ЦÆСТУЫНГÆ ÆРМÆГ: Брытъиаты Е. «Уацмыстæ», презентаци, диск.
УРОЧЫ ЦЫД:
Орг. хай.
Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын.
1)Ног æрмæг.
ЕЛБЫЗДЫХЪОЙЫ ТЫХХÆЙ РАНЫХÆСТÆ
Йæхæдæг сыгъди…
Компьютерыл Елбыздыхъойы тыххæй раныхæстæ.
«Елбыздыхъо уыдта йæ уарзон адæмы хъизæмар цард, рынчынУыд йæ адæмы низæй, агуырдта уыцы тыхст цардæй фервæзыны фадат,
раппар – баппар кодта йæхи…»
(КАЛОТЫ ХАЗБИ)
« Æз уый хуызæн культурон, уæздан, хиуылхæцгæ адæймагыл
Мæ цард-цæрæнбонт фыццаг хатт сæмбæлдтæн»
(ТОТРАТЫ БЕСÆ)
«Уый уыди зондджын, намысджын, ахуыргонд лæг, æмбалыл
Иузæрдион æмæ æнувыд, æгъдауджын»
(КЪЕСАТЫ ГЕОРГИ)
«Ахæмгуырдтæцыадæмæнвæййы, уыдон – фидæнджын, уыдоныисторийæфæсдуарнæамбæхсдзæн»
( ДЖУСОЙТЫ НАФИ)
ЕЛБЫЗДЫХЪО
Хæрзгæнæгхорзйæафонылнæ ары:
Уыдийæфæндагсыгъдæмæуырыд…
Мах тар æхсæвы зонды цырагъхъуыд,
ДыныныссыгътайНогбоны арт тары.
Нæ бон нæуыдуæлмонцныхасæмбарын,
Пехуымпарæнцæмæйыскæнæмцыт?
Дæ уды рухсæгæркуырыхонуыд,
Æмæдынуыйнæлæмæгъ зонд нæ бары.
Уыдтæнæдзырдысауæрмадзыкуырд
ÆмæкуыстайАмраны туг – цæссыгæй
Æхсыстыстыдæхъуыдыæмæдзырд…
(ДЖЫККАЙТЫ ШАМИЛ)
2)Скъоладзауыдокладмæбайхъусын.
АХУЫРГÆНÆДЖЫ РАНЫХАС ПРЕЗЕНТАЦИИМÆ
Адæймаг а дунемæиунæгхаттфæзыны, æмæхъуамææвæллайгæйæ
архайа, тохкæнайæадæмысæрвæлтау, сæрухсфидæнысæраппонд. АхæмхъуыдыйылхæстуыдиБрытъиатыЕлбыздыхъодæр: «Æз разы нæдæнницæйагхъысмæтыл. Хъуамæцардыистыфæдныууадзон». Елбыздыхъойæрæстæджыуыдиронадæмæнсæ зонды цырагъ, рухстауæг, фæндагамонæг. Йе ’нæнцойзæрдææппынæдзухархайдтаадæмыцардистæмæйфæхуыздæр, фæрогдæркæныныл. Уыйдзырдта:
«Мæнæнмæриссагхъæдгæмттæстыадæмымæгуырцардæмæгæвзыкдзинадæмæдзурынуыдоныл… Мæхъыг, мæсагъæс у удхаргæнæгадæмыл. Æзмæстæйсудзын…».
Елбыздыхъойæнуæлдайзынаргъуыдйæмадæлонæвзаг, буцæмæдзысæрыстыруыд. МæнæкуыдфыссыйæуарзончызгОльгæмæ:«Уырыссагау – дæлæмæдæр милый, уæлæмæдæр дорогой. Уыйæмæиронау: мæ уды гага, мæзæрдæдарæн, мæхур, мæцæстыгагуы. Чи у мæдуне? Мæ уд кæуыллæууы? Дуне мынталынгæнæкæй у? Дзагкæмæйдæн, урсуæрыккдынуон!».
Иронæвзаджысыгъдæгдзинадылкуыдтохкодта, уымæнæвдисæнйæпьесæ«Уæрæседзау» - «национæвзаджысæрылтохы символ». (ХОЗИТЫ БАРИС)
Елбыздыхъоæнцойнæзыдтацарды. Тынгæйфæндыдадæмыкультурæмæ, рухсмæракæнын. Бирæтыхбахардзкодтаирон театры сырæзтылдæр. 1904 азыйæрайгуырæнхъæуыскъолайыагъуыстысæвæрдтайæфыццагпьесæтæ«Уæрæседзау»æмæ«Худинаджыбæсты -мæлæт». Адæмызæрдæмæтынгфæцыдысты. УыйфæстææвæрдæрцыдыстыОльгинскæйыхъæуы. ТотратыБесæйымысинæгтæмгæсгæ, Елбыздыхъотынгцинкодта, йæпьесæтæсценæйылфенгæйæ.
«Нырæздæнстырамондджын, æцæгамондджын. Махмææнæмæнгхъуамæуанæхи театр, нæхиактёртæ. Уыцыамондджынрæстæгæндæрæрцæудзæнйæафон…»,-дзырдтаЕлбыздыхъо.
Фæлæтеатрæнйæамондджынрæстæгцæмæйæрцыдаид, уыйтыххæйЕлбыздыхъойыхъуыдбирæ, тынгбирæкусын. ЕлбыздыхъоНазраныфидарыкуыбадти, уæдæхсæвыгонрынчынæйфыстайæдрамæ«Дыууæхойы», æмæйе ’мбалКъесатыГеоргийæнафтæдзырдта:
« Рæхджыуыдзæнирон театр. Уыдзæнныннæхиартисттæдæр. Фæлæ театры дæрæмæартисттыдæрхъæуыпьесæтæиронæвзагыл».
КъордазтыфæстæЕлбыздыхъойыбæллицсæххæст. Иронадæмæнфæзынд театр, кæцыйæнбындурсæвæрдтаБрытъиатыЕлбыздыхъо.
«Уыйæдзухдæруыдагурынæмæсгарыныфæндагыл, расткодтайæкъуыхцытæ. Цысарæзта – уыйадæмысæрвæлтау, рæстдзинадæмæрухсфидæнысæраппонд… ЗынуыдЕлбыздыхъойыцард. Йæхивæндзæрдæагуырдтаæндæрцыдæр, фæндыдæйцардыгуылфæнмæ»
(ДЖЫККАЙТЫ ШАМИЛ)
«Æзмæмæлæтимæдæрсхæцдзынæн, ныртæккæмæлынырæстæгнæу».
(БРЫТЪИАТЫ ЕЛБЫЗДЫХЪО)
Хатдзæгтæскæнын.
Хæдзармæкуыст. Фыссæджыцардафыст конспект скæнын, зонын.
Бæрæггæнæнтæ.