Урок по родному (якутскому)языку на тему Аат тылы хатылааьын

Аат тылы хатылааьын
Уруок корунэ: Аат тылы сана чааьын быьыытынан ырытыы, кластер ньыматын о5о сатаан туьанарын кордоруу
Методическай албастар: тэттик чинчийии, кластер ньымата, тылынан дьайыы, ситиьиигэ ко5улээьин, биирдиилээн уонна комолоон улэ.
Сыала – соруга:
Уорэтэр: кылгатан чопчулаан бэлиэтэнэ, аат тыл сана чааьын быьыытынан тугу кордорорун быьаара уорэнии;
Сайыннарар: санааны сааьылаан этэр, аат тылы тугу кордорорун биирдиилээн ырытар, толкуйдуур сатабылы сайыннарар;
Иитэр: дьыл кэмин уратытын сатаан арааран билэр, саас илдьиттэрин таба ыйар.
Туттуллар материал: схема, хартыына, презентация, сахалыы быьаарыылаах тылдьыт.

№
Улэни тэрийии ньымата
Уруок хаамыыта



Учуутал улэтэ
Уорэнээччи улэтэ, сатабыла

1.
Турукка киирии












Тэтэрээккэ улэ














Интерактивнай дуоска

Слайд 1.






Слайд 2.







Слайд 3.
















Слайд 4.














Слайд 5.











Слайд 6.


Слайд 7.




Слайд 8.



Слайд 9.




Ойдооьун.
Ойго – санаа5а бары уьугуннарыы

Слайд 10.





Тэрээьин чаас
Утуо кунунэн!
Сонур5атыы.
Кини кэлэр сылааьынан илгийэн,
Бэйэтин сонунун биьиэхэ бэлэхтээн.
Аптаах илиилэринэн таарыйан,
Ойуурга ньургуьун сибэккини тылыннаран.
Бу тугуй?
- Ханнык тыллартан биллигит саас буоларын?

1.2. Тэтэрээккэ улэ.
- Хайдах олорон тэтэрээккэ улэлиэхтээхпитий? Эдик санатар.
Кулун тутар онус кунэ
Кылааска улэ
- Буочары тупсарыыга улэ.
Са су су сы сэ
Саа суу суу сыы сээ
Сыа суо суо сиэ
- бу суьуохтэртэн тахсар биирдии тылы булан суруйабыт
(сыап, суорат, суокээ, сиэмэ)- ханнык сана чааьыгар киирэр тыллары суруйдугут?

Хартыына «Саас»
- Сурун тылбыт ханныгый?
- Бу тыл туьунан тугу этиэ этигитий?
- хартыынаттан корон сааска сыьыаннаах тыллары суруйабыт


- О5олор суруйбуттарын аахтарын истии.
- Дуоскаттан корон тылбытын байытабыт. Ханнык билбэт тылларгыт баалларый?
- Эьиги санаа5ытыгар того икки бологунэн арахсан суруллубуттара буолуой?
- Бастаан ханнык саас кэлэрий?
- Эбээнниитин билэ5ит ду?
- Эьиги санаа5ытыгар ойууга ити тыллар ханна бааллара буолуой?
- Билбэт, мунаарар тылларбытын хантан билиэхпитий?
- Быьаарыытын тылдьыттан корон ырытыы.
1.3. Эрдэтээни саас-эбээннии
Муус чопчута -
Туллук
Харалдьык – с. 594(б.т)
Ньургуьун
Хойукку саас-эбээннии
Чалбах – с.224 (с.н.т)
Куорэгэй
Кэ5э
Ылааны куннэр – с.637(б.т)

- Тыллары туьанан 2-лии этиини толкуйдаан суруйабыт. Ол иннинэ Этии арааьын санатыьабыт(. ! ?)

Бу тылларынан 2 этии толкуйдааьын.
Этиилэр тутаах чилиэннэрин ыйыы.
Сана чааьынан ырытыы.
2-3 о5о дуоска5а тахсан биирдии этиини суруйан ырыталлар. Атыттары учуутал кэрийэ сылдьан корор.

1.4. Бэриллибит тыллары элбэх ахсаанна туруоран аа5ын
Чалбах -
Харалдьык -
Кэ5э -
Туллук -
Ылааны кун – Ханнык куннэр?
Муус чопчу – Хайдах чопчулар?
Элбэх ахсаан сыьыарыыта ханныгый? – ЛАР тылларга хайдах уларыйан истэ? То5о?

-Аьа5ас дор5оон дьуорэлэьиитигэр таблица

- Бэриллибит хоьоону аа5ыы, бэлиэтэммит тыллары тэтэрээккэ суруйан састаабынан ырытабыт.

Куол+лэр+бит муус+тар+а

Туьугунэн уларыт: куоллэр, харалдьык

Ыйытыы схеманан сирдэтэн этии толкуйдаан суруйун.

Бугунну уруокпутугар ханнык тылларынан улэлээтибит?
- Ити тыллар ханнык сана чааьа буолалларый?

- Аат тыл туьунан тугу билэргитин иккилии буолан бэриллибит лиискэ кластерынан кордорун.
- Ырытан кэпсииргэ бэлэмнэнин.

2.1. Оссо тугу эбэн биэриэ этигитий?

- Муус, хаар, тыал, харалдьык, чалбах – ханнык аат тылларга киллэрэбит
- Аат тыл араастарын оссо ханныктары билэ5ит?








Толкуйдуур, ситимниир.




- Саас
- ньургуьун, сылааьынан илгийэн

Тэтэрээккэ улэлииллэр.
- Тэтэрээппит туннук диэки иннэри, бэйэбит паартаттан биир сутурук тэйэн, сиспитин конотук туттан олорон улэлиибит











- предмет аата, айыл5а костуутэ
Кластер онорон тыллары суруйаллар (хаар, былыт, таммах, чалбах, кун, чыычаах,..)









- (тыллар эбээннии этиллиилэрин санатыьыы)


- Быьаарыылаах тылдьытынан улэ



- 4 этии толкуйдаан тэтэрээккэ суруйуу


а\т а\т а\т
Дьиэ сарайыгар муус
а\т
чопчулара ыйанан тураллар.














- ылааны (Д/а)
- муус (А/т Д/а суолтатыгар туттуллубут )


- тыллары б, элб ахсаанна туьугунэн уларыталлар







Таблица (илин-кэлин а/д)












Саас





Кластер онорон дуоска иннигэр тахсан кэпсииллэр, эбэн-сабан биэрэллэр.

(А4)-фломастер

- Айыл5а костуутэ


- чопчу предмет
- хайааьын
- идэни кордорор
- анал аат
- паараласпыт ааттар


Рефлексия









Слайд 12.
Санаа уллэстии:
- Бугунну уруокпут тематын улэбит хаамыытыттан сиэттэрэн ким чуолкайдаан этиэ5эй?

- Уруокпут хайдах быьыылаахтык барда?
- Туох сананы биллигит?
- Туохха ыарыр5аттыгыт?

3.1. Сыаналаныы.
- Бугунну улэгитин хайдах сыаналана5ыт?
- Улэ5итигэр туох сатанна, сатаммата.

- Бугунну улэгитин астынныгыт ду?
- Махтал, бугун мин эьиги улэ5итинэн астынным.


- Аат тылы хатылаатыбыт.
Этии толкуйдаатыбыт, ырыттыбыт.