Дарынды о?ушы?а арнал?ан к?нтізбелік жоспары 6 сынып

6 сынып Ежелгі Қазақстан тарихы
Дарынды оқушымен жұмыс жоспары
№ Мазмұны
Сағат саны Мерзімі
1 1-тарау. АЛҒАШҚЫ ТЕРІМШІЛЕР МЕН АҢШЫЛАР.Алғашқы адамдардың пайда болуы 1 2 Алғашқы адамдар өмірі. Еңбек құралдарының жетілуі 1 3 Тас дәуірі (палеолит) 1 4 Орта тас ғасыры (мезолит) 1 5 Орта тас ғасыры (мезолит) 1 6 Жаңа тас ғасыры (неолит) 1 7 Мыс-тас ғасыры (энеолит) 1 8 Ежелгі адамдардың қоршаған орта туралы түсінігі 1 9 Тарихи уақыт өлшемі 1 10 2-тарау. ҚОЛА ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН. Дәуірдің негізгі сипаты 1 11 Шаруашылық пен қоғамдық өмірдегі өзгерістер 1 12 3-тарау. КӨШПЕЛІ МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ - ТІРІШЛІКТІҢ ҚАЙНАР КӨЗІ. Көшпелі мал шаруашылыгының қалыптасуы 1 13 Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы 1 14 Көшпелі бақташылық – шаруашылықтың негізгі түрі 1 15 Көшпелі бақташылық – шаруашылықтың негізгі түрі 1 16 4-тарау. ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ТАЙПАЛЫҚ ОДАҚТАР МЕН МЕМЛЕКЕТТЕР
Сақтардың мекендеген жері. Сақ қоғамы 1 17 Сақтардың тұрмысы мен шаруашылығы 1 18 Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі 1 19 Сақтардың мәдениеті 1 20 Үйсіндер тарихы, орналасқан жері 1 21 Үйсіндер тарихы, орналасқан жері 1 22 Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы 1 23 Қаңлылар туралы деректер. Қаңлы қоғамы 1 24 Қаңлылардың шаруашылығы мен тұрмысы 1 25 Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы 1 26 Халықтардың ұлы қоныс аударуы 1 27 Ғұндардың тұрмысы мен шаруашылығы 1 28 Сармат тайпаларының орнасуы 1 29 Сарматтардың қоғамдық құрылысы, шаруашылығы мен тұрмысы 1 30 5-тарау. ЕРТЕ ТЕМІР ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН ӨҢІРІ. Орталық Қазақстан 1 31 Солтүстік Қазақстан 1 32 Шығыс Қазақстан 1 33 6-тарау. ДІН ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТ. Ежелгі Қазақстан мәдениеті 1 34 №34. Көшпелілердің салт-дәстүрі мен діни нанымдары
1 №1. 1-тарау. АЛҒАШҚЫ ТЕРІМШІЛЕР МЕН АҢШЫЛАР
Алғашқы адамдардың пайда болуы
1. Ғалымдар арасында екі түрлі көзқарас бар: бірінші көзқарас бойынша, адам бір жерде, мысалы, Африкада пайда болып, кейін Жер шарына түгел тарады, ал екінші көзқарас бойынша, адамзат бір мезгілде Жердің бірнеше нүктесінде пайда болды.
2. «Адамзат баласының шығуы» тақырыбына шағын әңгіме жазыңдар.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің кезеңдері.
Палеолит Мезолит Неолит
2,5 млн. -12 мың жыл б.з.б. 12 мың - 5 мың жыл б.з.б. 5 мың - 3 мың жыл б.з.б.
5.Терімшілік, аңшылық, адамдар тобыры, үңгір, чоппер, чоппинг сөздерін пайдаланып, ең ежелгі адамдар өмірі туралы әңгіме құрастырыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Қазақстанның қазіргі картасы. Қазақстан аумағында өмір сүрген ең ежелгі адамдар питекантроптың замандасы болды.
Қазақстанда ең алғашқы адамның «ізі» табылған жерлерді белгілеңдер.

№2. Алғашқы адамдар өмірі. Еңбек құралдарының жетілуі
1. Адам өміріне қоршаған орта әсер етті. Екі миллион жыл бұрын алғашқы еңбек құралдарын пайдалануды үйренген адамдар табиғаттан бөлініп шықты. Олар әуелде үй салып, тамақ дайындай алмады. Жауын мен жыртқыштардан үңгірлерге тығылып паналады. Қолдарында жетілмеген еңбек құралдары бар олар жеке өмір сүре алмады: не аштан өлер еді, не аңдар жеп қояр еді. Сондықтан адамдар жыртқыш аңдардан қорғану үшін топтасып өмір сүрді. Ең ежелгі адамдардың мұндай ұжымын адамдар тобыры дейді.
2. Түсіп қалған сөздерді мәтіндегі орындарына жазыңдар.
Аңның терісін еттен немесе майдан тазарту үшін адамдар
_____________________________ дайындады. Киім тіккенде терілерді бір-біріне жалғау үшін_________________________пайдаланды. Сүйектен_____________________________жасады. Аңшылық қаруы тек шоқпар ғана емес,___________________және___________________да болды.
Археологтар адамдардың, мәселен, мамонтты өлтіріп, оның терісін тұтастай сыпыра алмағанын дәлелдеді. Ол сол кездегі құралдар үшін өте_____________________________болды. Сондықтан адамдар өлтірілген
жануарлардың жанында_____________________ .
3. Тастан жасалған еңбек құралдары қалай аталады?

__________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Адамның жетілуінде қандай өзгеріс негізгі рөл атқарды деп ойлайсың:
3891915152401) еңбек құралы ретінде таякты ғана пайдалануы;
2) түрлі еңбек құралдарын жасау;
3) анық сөйлей алу.
5. От тұтату.
6.Оттың пайдасы туралы әңгіме құрастырыңдар.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
№3. Тас дәуірі (палеолит)
1. «Саналы адамдар» ру болып өмір сүрді. Әрбір руға бірнеше ондаған адам - туыстар топтасты. Ерлер бірігіп аң аулады, әйелдер жеуге жарамды өсімдіктерді жинады, киім тікті, тамақ дайындады, балаларды бақты. Әйел отбасының қорғанышы, терімшіге айналды. Археологтар әйелдерді құрметтеуді айғақтайтын сүйектен ойып жасалған әйел мүсіндерін көп табуда. Еңтәжірибелі әрі қадірлі кісілер ру басшылығына сайланды. Ру ішіндегі билік барлық ересек туыстарға ортақ болды, олар бірлесіп шаруашылық және қоғамдық мәселелерді шешті. Ру қауымдығы - адамдар ұжымы болды, оның мүшелерінің бәрі бірге өмір сүрді және бірге еңбек етті, мүліктерді ортақ пайдаланды.
2.Рулық қауым. Суретке қараңдар. Суретші нені бейнелігісі келген?
294312013970
3. Алғашқы қауымдық құрылыстың ерекшелігі неде?
1. Ежелгі адамдар шағын ұжым болып өмір сүрді.
2. Олар ортақ шаруашылық жүргізді.
3. Мүлік ортақ болды.
4. Бәрі еңбек етті.
5. Біреуді біреудің қанауы болмады.
4. Рулық меншікке не жатқанын, ал ненің бір адамның меншігі болғанын белгілеңдер.
жер орман көл
тұрақ садақ найза
балта өзен тау
5. Ойланыңдар да, ата-аналарыңмен талқылаңдар: алғашқы қауымдық құрылыста барлығы жақсы болды, бай мен кедей болмады, бәрі тең болды деуге бола ма? Осылар бақытты өмір сүруге жеткіліктіме?
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Анықтамасын беріңдер.
«Саналы адам»
Рулық қауым №4. Орта тас ғасыры (мезолит)
1. Мына пікірмен келісесіңдер ме?
Соңғы уақытта адамдардың ең ежелгі замандағы өмір туралы түсініктері біршама өзгерді. Көптеген түсініктермен келіспеуге болады. Мысалы, біздің арғы ата-бабаларымыз үңгірде өмір сүрген бе? Егер Қазақстан картасына қарасақ, оның басым бөлігі дала мен шөлейт жерлер.
Ежелгі адамдар киімді білмеді дегенмен келісуге болмайды. Олар аш болмады, жиі-жиі тамақ жеді. Әрине, оларға тамақ табу үшін көп еңбектенуге тура келді, бірақ демалатын уақыттары да бар еді.
Адамдар өте ақылды болды. Олардың көптеген жаңалықтары тіпті бізге де жәрдемдеседі. Ерекше көркемдік қабілеттері болды. Омірдің мәнін ұғынуға ұмтылды және мүмкін өмір өлгеннен кейін де жалғасады деп түсінген шығар.
Алғашқы қауымдық құрылыс өмірі туралы біздің бүгінгі білетініміз шын мәніндегісінен өте көп ерекшеленеді.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Дұрыс жауаптарды белгілеңдер.
Адамдар ежелгі тас ғасырында
Тұрды: шатырда, үңгірде, күркеде.
Айналысты: аңшылықпен, терімшілікпен, балықшылықпен, егіншілікпен.
Киім тікті: жүннен, жануарлар терісінен, өсімдіктер талшығынан.
Еңбек құралын жасады: алтыннан, тастан, темірден, сүйектен.
Білді: отты, жазуды, қарапайым еңбек құралдарын жасауды, үй жануарларын.
3. Мезолиттің еңбек құралдарын сал.
№5. Орта тас ғасыры (мезолит)
1. Егіншілік пен мал өсірудің пайда болуы туралы эссе жазыңдар.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Шығарманы жалғастырыңдар.
Екі тайпа үлкен өзеннің екі бетінде өмір сүреді және бір-бірімен қатынаспайды. Бір тайпа тек аңшылықпен және терімшілікпен, ал екіншісі осыларға қоса жер өңдеумен және мал бағумен айналысады. Шығарманы үйде жалғастырыңдар. Қай тайпаның жақсы өмір сүргенін айтуды ұмытпаңдар.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Кестенің тиісті бағанына белгі қойыңдар.
Міндеттер Ерлер Әйелдер
Жабайы аңдарды аулау Жидектер мен тамырлар жинау Отты өшірмеу Киім тігу Еңбек құралдарын дайындау №6. Жаңа тас ғасыры (неолит)
1. Қазақстан жері мен көрші аймақтарда неолит дәуірінде егіншілік пен мал шаруашылығы қалыптаса бастады. Бұрынғы заманда күн көрістің көзі терімшілік пен аңшылық болғанын білесіңдер. Бұл екеуі де табиғаттың дайын байлығын пайдалану кәсіптері.
«Өндірістік еңбек» ұғымын қалай түсінесіңдер?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Қазақстанның неолит тұрақтары жайлы эссе жазыңдар.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Егіншілік пен мал шаруашылығының пайда болуы көне дәуір тайпаларының өмірінде үлкен өзгеріс әкелді. Олардың заттай және рухани мәдениетінде де өзгерістер орын алды. Неолит дәуірінің тағы бір үлкен жаңалығы - адамдардың қыш құмыраларды (керамиканы) жасауды үйренуі еді. Бұл дәуірді сондықтан кейде «қыш құмыралар заманы» деп те атайды.
4. Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің кезеңдері
Палеолит (көне тас) Мезолит (орта тас) Неолит (жаңа тас)
Ерте палеолит Б.з.б. 12 мың - Б.з.б. 5 мың - 3 мың жыл
Б.з.б. 2 млн 500 мың 5 мың жыл 140мыңжыл Орта палеолит Б.з.б. 140 - 40 Мыңжылдықтар Кейінгі палеолит Б.з.б.40-12 мыңжылдықтар 5. Неолит дәуірінде адамзат дамуының жеделдеуін қалай түсіндіруге болады?
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№7. Мыс-тас ғасыры (энеолит)
1. Еңбек өнімділігі туралы түсінік.
Ғалымдар ежелгі тас және мыс балталардың дәл үлгілерін дайындады. Жуандығы бірдей (25 см.) екі қарағай таңдап алды. Сағаттағы уақыт анықталды да тәжірибе басталды. Екі «ағаш шабушы» қарағайды тезірек кұлатуға тырысты, алайда тас балтамен бұл он бес минутта, ал мыс балтамен бес минутта атқарылды.
2. Қола еңбек құралдары қалай аталады?

___________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Еңбек құралдары қандай мақсатта қолданылғаны туралы әңгіме жазыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Қола еңбек құралдарын пайдалану еңбек өнімділігін арттырды және өз бетінше жеке шаруашылық жүргізуге мүмкіндік берді. Жеке меншіктің шығуының себептері неде деп ойлайсың?
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Қазақстан жеріндегі энеолит дәуірінің ескерткіштері қай жерлерден және одан не табылды?
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
№8. Ежелгі адамдардың қоршаған орта туралы түсінігі
1. Әңгімені аяқтаңдар.
Табиғатты, жануарлар қылығын, өсімдіктерді бақылап, адамдар өз тәжірибелері мен білімдерін келесі ұрпаққа беріп отырды. Адамның қоршаған дүние туралы білімі мен түсінігі осылай қалыптасты. Аспандағы жұлдыздардың орналасуын - «жұлдыз картаға» қарап бағдар түзеді, ал кейіннен құмға жергілікті мекеннің қарапайым картасын сызуды үйренді. Олар егінді қашан егу мен қашан жинауды білді, осылайша алғашқы қарапайым күнтізбе пайда болды, жыл шамамен бірдей айларға бөлінді.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Рулық қауым мүшесін жерлеу. Суретке әңгіме құрастырыңдар:
4978403810
3. Адамдардың дамығандығын оларда өнердің пайда болғандығы дәлелдейді. Туындылар тақырыбы көп болды: жануарлар мен адамдар суреті, саз балшық және сүйек мүсіндер, бедерлеп, бояумен және көмірмен салынған суреттер. Адамдар өздері үшін маңызды нәрселердің суретін, өздері аулаған жануарларды, аңшылық көрінісін салды.
4. Мәдениет пен өнер, дін арасында байланыс бар ма? Осы тақырыпқа эссе жаз.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№9. Тарихи уақыт өлшемі
1.Уақыт сызығында даталарды белгілеңдер: мұздықтың басталуы мен еруі, садақ пен жебені ойлап табу, жер өңдеудің пайда болуы, «саналы адамның» шығу уақыты.


Біздің заманымыздан бұрын (б.з.б.)Біздің заманымыз (б.з.)
2. Әңгімені жалғастыр. Біз пайдаланып жүрген жыл санау
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Уақыт сызығындағы даталар немен байланысты?
Б.з.б. 2 млн 500 мың жыл - 100 мың 30 мың 1..2..3.................2006 ж.

Алғашқы қауымдық құрылыс (б.з.б.) Біздің заманымыз
4. Жазу б.з.б. 3 мыңыншы жылдықта пайда болды. Мұны біз қалай білеміз?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Есептеп көріңдер.
1) Өздеріңе мәлім, жазу бұдан 5 мың жыл бүрын пайда болса, мыс өңдеу шамамен б.з.б. 5 мыңыншы жылы басталды. Қайсысы ерте және қанша жыл ерте болған?
____________________________________________________________________________________________________________________________________
2) Шамамен б.з.б. 6 мың жыл бүрын адамдар кейбір тастың соққыдан уатылмайтынын білген. Отқа қызғанда олар жұмсарады да, суығанда формасы өзгереді. Бұл мыс, металл еді. Олар тас сияқты кесек түрінде жиі кездеседі. Адамдар осы жаңалықты ашқанына қанша уақыт болды?
________________________________________________________________________________________________________________________________
3) Садақ пен жебе шамамен б. з. б. 7 мыңыншы жылдықта пайда болды. Бұл шамамен бұдан қанша уақыт бұрын болған?
________________________________________________________________________________________________________________________________
4) Патша б. з. б. 15 жылы ел басқаруға кірісті. Ол б. з-дың 12жылы қайтыс болды. Патша қанша жыл билік құрды?Оны қалай есептеп шығардыңдар?
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
№10.2-тарау. ҚОЛА ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН. Дәуірдің негізгі сипаты
1. Қола еңбек құралына көшу.
Адам тұтас мысты пайдаланудан біртіндеп тотыққан кен-малахит, лазуриттен мыс корытуға көшті. Мұнда оған кыш ыдыс күйдірудегі тәжірибесі, пеш соға алуы және онда көріктің көмегімен жоғары температурада қыздыра білу дағдысы жәрдемдесті. Ұзақ практикалық тәжірибесі нәтижесінде біртіндеп адам мысқа қалайы қосса, қорытылған металл қатты, жақсы еритін және өдемі сары түсті болатынын анықтады. Осылай қола алынды.
2. Қола еңбек құралдарының қалай пайдаланылғаны туралы әңгіме құрастырыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.Андронов мәдениеті.
Ғалымдар андрондықтардың тұрақтарын қалпына келтірді. Олар бұтақтармен, терімен, ағаш кабығымен жабылған жартылай жертөле болып келеді. Тұрақтың төбесі көбінесе сырғауылдардың үстіне төселген шөпшекпен жабылды да, үстіне топырақ төселді. Мұндайда жертөленің ішінде тастан қаланған ошақ болды. Жер еденінен сүт өнімдері мен ет сақтау үшін шұңқыр қазылды. Тұраққа жапсарлас мүйізді ірі қараға, қойға, жылқыға арналған қора салынды.
Андрондықтар мысты қалай қорытқаны жөнінде әңгіме құрастырыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Ғалымдардың айтуынша Қазақстанда осыдан 4 мың жыл бұрын қоланы қорытуды игерді. Қола өнімдері тас пен мыс құралдарын ысырып шығарды. Осы уақыт тарихта қола дәуірі деген атқа ие болды. Қола еңбек құралдарының пайда болуы еңбек өнімділігінің артуына ықпал етті.
Картада Қазақстан аумағындағы қола дәуірінің тұрақтары. Бұл жерлерден табылған ескерткіштерге сипаттама беріңдер.
1405890103505
№11. Шаруашылық пен қоғамдық өмірдегі өзгерістер
1. «Андрондықтардың ауылындағы өмір» тақырыбына шаруашылықтағы өзгерістерді көрсетіп әнгіме құрастырыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Андрон мәдениеті мен Беғазы-Дәндібай мәдениетін салыстыр.
Андрон мәдениеті Беғазы-Дәндібай мөдениеті
3. Жерлеу орны. Қола дәуірінде қайтыс болған адамды қалай жерлегені жайлы өз ойыңды жаз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.Келесі сөздерді пайдаланып әңігіме құрастырыңдар: үй жанындағы мал шаруашылығы, жартылай көшпелі мал шаруашылығы, Беғазы-Дәндібай мәдениеті.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Андрон әшекейлерінің немесе тұрмыстық заттарының суреттерін салыңдар.
№12.ЕРТЕ ТЕМІР ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН
3-тарау. КӨШПЕЛІ МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ -ТІРІШШЛІКТІҢ ҚАЙНАР КӨЗІ. Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы
1. Осыдан 3 мың жыл бұрын Қазақстан даласында ауа райы өзгерді. Құрғақшылық жиілеп, егін өспей қалды. Адамдар егіншілікпен қатар мал бағумен айналыса бастады.
Ғалымдар көшпелі мал шаруашылығының пайда болуының бірнеше себебін бөліп көрсетеді:
1. Климат өзгерді, құрғақшылықтар.
2. Құнарсыз топырақ.
3. Судың, жауын-шашынның аздығы.
4. Жел.
5. Қысқа ыстык жаз, қатал қыс.
2. Көш (қазіргі заманғы суретшініңсуреті).

2.Суретті пайдаланып, көш туралы әңгіме құрастырыңдар.
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Ежелгі Қазақстан тұрғындарының көшпелі малшылық үшін таңдаған мал түрлерін атаңдар.
1__________2__________3__________4__________
Олар неліктен осы малдарды таңдады?__________________________
№13.Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы
1. Қойлар мен жылқылар тебіндеп жайылады. Тебіндеп жайылу деген не?
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Салыстыр:
Көшпелі мал шаруашылығы Аң аулау
3. Көшпелі өмір салты отырықшы егіншілер өмірінен несімен ерекшеленеді?
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
№14. Көшпелі бақташылық – шаруашылықтың негізгі түрі
1.«Сақ көші» суретіне қарап әңгіме құрастырыңдар.

2. Жайлау, қыстау, көктеу, күзеу сөздерін пайдаланып, дала өмірін суреттеңдер.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Сөз табыңдар.
Сөз әріптерден тұрады. Бірнеше әріптен бірнеше сөз құрауға болады. Мысалы, ТАРИХ сөзімен АР, ХАТ, ТАР, ХИТ, ТИР сөздерін жасауға болады. КӨШПЕЛІ сөзінің құрамындағы әріптерден бірнеше сөз кұрап көріңдер.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.Көшпелілер малының үлгі схемасын құрастырыңдар.

№15. Көшпелі бақташылық – шаруашылықтың негізгі түрі
1. Көшпелі шаруашылықты табысты жүргізу үшін көшпелілер нені білуге тиіс болды?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Қазіргі кезде сендердің аймақтарыңда мал шаруашылығының қандай да бір түрі бар ма?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3. Әңгімені аяқтаңдар.
Қыстауға арнап өзен маңындағы жер таңдалды, ол жерде қалың қамыс пен талшілік үш түрлі міндет атқаратын: желден, қардан, бораннан ықтасын, малға азық, адамдарға отын болды.
Көктеудің қыстаудан ерекшелігі - төбешіктер мен биік жерлерде болатындығы. Көшпелілер күні бойы ашық аспан астында жүрді, көшпелілер жұмысы қой мен түйенің көктемгі қырқынымен молая түсетін. Нағыз қол бос мезгіл - жаз. Күзде малшылар
________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№16.4-тарау. ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ТАЙПАЛЫҚ ОДАҚТАР МЕН МЕМЛЕКЕТТЕР
§12. Сақтардың мекендеген жері. Сақ қоғамы
1.Сақ қоныстарының картасы.
986790133350
Тапсырма: Сақ-тиграхаудалар тұрған Қазақстан аймағын белгілеңдер.
2. Оқулықтағы Геродот пен Страбонның еңбектеріне сүйеніп, сақтардың шаруашылығы мен тұрмысын сипаттаңдар. Ежелгі сақтар өмірінен қандай жаңа мәлімет білдіңдер? Осы материалдардың авторлары жөнінде не білесіңдер?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Сақ топтарының атын жазыңдар.
1 2 3 4 4. Сақ қоғамында емір сүрген адамдардың үш тобын атаңдар.
1 2 3 5.Әскери демократия дегенді қалай түсінесің?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№17. Сақтардың тұрмысы мен шаруашылығы
1. Сақ қауымы мүшелерінің өмірі туралы шағын эссе жазыңдар (малшылар, қалалықтар, Шірік-Рабат тұрғындары, көсем сайлау тақырыптарынан өз таңдауың бойынша).
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Ерте темір дәуірінде мүлік теңсіздігінің болғанын археологиялык қазбалар мен жазба деректерден айқын көруге болады.
Тапсырма: мүлік теңсіздігінің пайда болуының себебін жазыңдар.
1 2 3. Тізімдегі малшылар тамағының астын сызыңдар:
қара бидай, жүзім, ет, сүт, анар, өрік, құрт, ірімшік, нан, қымыз.
4. Мәтінді оқып, ондағы бос жерлерге қажетті сөздерді жазыңдар (киіз үй, тері, жүн, жер).
Көшпелілер ______________ және ________________________________
үйлерде түрды. Үй іші заттары сынбайтын, алып жүруге ыңғайлы___________________________, _________________ материалдарынан жасалды. Қыш ыдыс та көшпелі өмірге ыңғайланып жасалды.
5. Мәтіндегі қатені табыңдар.
Жазба деректер материалдары сақтар киімін елестетуге мүмкіндік береді. Әйелдер теріден немесе қарапайым жүн матадан тігілген кең шалбар, жағасыз ұзын шекпен киіп, оған алтынмен немесе қоламен безендірілген ауыр қола тоғалы жалпақ белдік тақты. Басына шошақ немесе киізден жасалған дөңгелек бас киім, аяғына - өкшесі жұмсақ етік киді.
6.Оқулықтан археологиялық ескерткіштер туралы оқып, олардың қоғамдық құрылысы тақырыбына әңгіме құрастырыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
№18. Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі
1. Шығарманы аяқтаңдар.
«Азияны бағындырып парсы патшасы Кир сақтарға қарсы соғысқа аттанды. Ол кезде сақтарды басқарған Томирис ханым еді. Томирис ханым Окс өзенінен жаудың өтуіне кедергі жасаған жоқ, өйткені өз жерінде соғысу жеңіл, ал жаудың кері қашып құтылуына жолындағы өзен кедергі болатынын білді. Кир әскерін өзеннен өткізіп, сақ жеріне кірді.
Ары қарай не болды? Шығарманы аяқта.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Шырақтың ерлігін ежелгі грек тарихшыларының қайсысы жазды?
1. Геродот3. Полиен
2. Страбон4. Помпей Трог
30060902933703. Суретте грек-македон әскері бейнеленген. А. Македонский мен көшпелілердің соғыс тактикасын сипаттаңдар.
4. «Шырақтың ерлігі» атты шығарма жаз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Тарихи жыл санау есептері.
Кир өлгеннен кейін он бір жылдан соң парсылар Қазақстан аумағына қайтадан басып кірді. I Дарийдің Бехистун жазуынан «Мен ... әскермен сақтар еліне аттандым; үшкір бас киім киетін сақтарға қарсы...» дегенді оқимыз. Дарий жорыққа қай жылы шықты?____________________________________________________
Қазіргі заманғы ғалымдар Кирдің б.з.б. 530 жылы 70 жасында қайтыс болғанын анықтады. Кирдің қай жылы туғанын анықтаңдар. ____________________________________________________
Б.з.б. 530 жылы Сақ патшасы Томирис Кирдің әскерін тас-талқан етті. Бұл оқиға өткеніне қанша жыл болды?____________
Осы жылды уақыт сызығына белгіле.

Біздің заманымыздан бұрын Біздің заманымыз
№19. Сақтардың мәдениеті
3777615267335Сақтар заманының әшекейлеріне мұқият зер салып, сақтар мәдениеті туралы ауызша әңгімелеңдер.
Сақ заманының әшекейлерін:
1-қола әшекейлі белдік; 2,5 - алтын тоғалар;
3 - алтын әшекей; 4 - ағаш тоғаның алтын қаптамасы;
5 - 10, 12, 14 - қола тоғалар;
11 - сүйек ине; 13 - алқа;
15 - сүйек ине;
16 - қола ине.
2. 1969-1970 жылдары Алматы облысының Есік қаласына таяу жерде ерекше жаңалық ашылды. Б.з.б. ғасырға жататын тоналмаған өте бай мүрде табылды.
Осында табылған олжа қанша жыл жер астында жатқанын есептеңдер.
200 мың З0мың 3 мың 2 мың 1..2..3... .............. .... ................1970ж.

біздің заманымыздан бұрін Біздің заманымыз
3. Б.з.б. 7ғасырдан бастап Қазақстанның, Сібірдің, Орал мен Еділдің аумағында «аң стилі» қалыптасты.
Қазіргі Қазақстан аумағының қай аудандарында сақ ескерткіштері бар?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Сақ қорғаны.

Тапсырма. Саркофаг, менгир, дромос сөздерін пайдаланып, қорған құрылысын сипаттаңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
№20. Үйсіндер тарихы, орналасқан жері
1. Картаға қараңдарда, келесі сұрақтарға жауап беріңдер:
1) Үйсіндер Қазақстанның қай аймағында өмір сүрді?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2) Үйсіндермен шекаралас халықтар мен елдерді атаңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3) Үйсіндер аумағында қазіргі қай облыстар орналасқан?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4) Үйсіндер аумағынан ағатын өзендерді атаңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Үйсіндердіңшығуы туралы аңызды оқыңдарда, келесі сұрақтарға жауап беріңдер.
Сюнну деген кімдер? Қай халыктың билеушісі «шаньюй» аталады? Төменде келтірілген аңыз шыңдыкка негізделген бе? Солай болса, оның негізінде не жатыр?
«Үйсіндердің басшысын Гуньмо деп атайды. Оның әкесі сюн-нудың батыс шекараларындағы шағын патшалықты билеген. Сюн-ну оның әкесіне шабуыл жасаған кезде Гуньмо туған, оны далаға тастап кеткен. Тұмсығымен ет тістеген карғалар оның үстінде айналып ұшып жүрді, ал қасқырлар оны емізген. Шанью бұған таңғалып, мұны таңғажайып нәрсе деп санап, оны тәрбиелеп өсірді».
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№21. Үйсіндер тарихы, орналасқан жері
1. «Үйсіндердің мемлекеттік билігі» схемасына түсініктеме беріңдер.
Гуньмо
Бектер, көсемдер, әскербасылар

Жасақтар

Қатардағы қауым мүшелері (малшылар, жер өңдеушілер)
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Үйсіндерді сақтардың мұрагерлері деп атайды.
Үйсіндердің мәдениетін сипаттап, оны сақтардың мәдениетімен салыстырыңдар. Сақтар мен үйсіндер арасындағы ұқсастықтарды неден байқайсыңдар?
Сақтар мәдениеті Үйсіндер мәдениеті
5. Қытай деректерінде кездесетін «Усунго» сөзі Үйсін мемлекеті дегенді білдіреді. Үйсіндер Орталық Азиядағы ең қуатты мемлекет болып есептелді. Қытай деректерінде: «Үйсіндердің үлкен гуньмосы Чигу қаласында тұрады, онда 120 000 үй, 630000 адам, 188800 өәскер бар» деп жазылған.
6. Ежелгі үйсіндердің негізгі кәсіптерін атаңдар.
1 2 3 4 №22. Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы
1. Қыстау. Суретті пайдаланып, үйсіндердің қысқы тұрақтары туралы әңгіме құрастырыңдар.
32442155080
2.Қытай тарихшысы Сым Цянның «Тарихи жазбалар» еңбегінен үзіндіні оқыңдар. Мәтіндегі қалып қойған сөздерді (тайпалармен, жауынгерлер, жайылым, салқын, ғұндар) орындарына қойыңдар.
«Үйсіндер___________жайылымға көшіп жүреді. Бұл жағынан олар_______________________ұқсайды. Олардың шыныққан ондаған мың
_____________________ бар. Әуелде олар ғұндарға бағынды. Кейін басқа
көшпелілермен бірігіп, оларға бағынбайтын болды. Халық 630 мың, киіз үй саны 120 мың, жауынгерлері 188 мың. Жері үлкен, тегіс, ___________ мол, жаңбыр көп жауады. Ауа райы __________________________.»
3. Үйсін дәуірінің ескерткіштері туралы әңгіме жаз.
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3415665135890
4. Үйсін әшекейлері:
1-5 - қола әшекейлер;
6 - күміс түймелер;
7 - күміс сырға;
8,11-әйнек секілді нәрседен жасалған моншақ;
9, 12, 17 -қола сырға;
10, 13, 14, 21 -қола түйреуіштер;
15, 16 -темір түйреуіштер;
18 - тау хрусталінен жасалған моншақ;
19 - алқа; 20 - алтын сырға;
22, 30, 32, 33, 34 -қола салпыншақтар;
23 -алқа; 24 - тас түйме; 25 -алтын сырға;
26 - алтын сақина; 27 - қола айна;
28 -алқа; 29 - күміс сақина;
31 - сүйек қапсырма.
Тапсырма. Суреттегі бұйымдарды қалай пайланғанын анықтаңдар.
№23. Қаңлылар туралы деректер. Қаңлы қоғамы
1. Карта бойынша Қазақстанның қазіргі қай облыстарында қаңлылар өмір сүргенін анықтаңдар.

Қаңлылар ежелгі заманнан Қазақстан аумағында тұратын ең үлкен түркі тайпаларының бірі. Қазіргі кезде қазақтың Ұлы жүзі құрамында қаңлы деген ру бар.
2.Мына қалып қойған сөздерді (малшылық, егін, қалалар, сиыр) орындарына қойыңдар.
Қаңлылардың негізгі кәсібі жартылай көшпелі___________________
болды. Олар Сырдария аңғарында__________, жер өңдеумен айналысты. Қаңлылар жылқы мен қой және ______________________________ ұстады.
Қаңлыларда___________________да болды.
Қаңлы тайпаларының одағы 12 мың үйден немесе 600 мың адамнан тұрды және 150 мыңға дейін жауынгер жинай алатын.
3. Қаңлылардың көршілерімен қарым-қатынасын сипаттап жазыңдар.
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Қаңлылар қай кезде өмір сүрді? Қанша уақыт бұрын? Ғалымдар қаңлылардікі санайтын археологияның ескерткіштерді атаңдар.
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Ғалымдар анықтаған ірі елді мекендер мен қалалар аты: Ақтөбе, Көкмардан, Қарауылтөбе, Шаян, Қостөбе, Күлтөбе. Қалалар мен елді мекендер айналасында орлар мен қорған қабырғалар болды.
Оқулықтан және басқа да кітаптардан қалалар туралы мәліметтерді жинап, Көкмардан қаласы туралы әңгіме жазыңдар.
№24. Қаңлылардың шаруашылығы мен тұрмысы
1. Зах каналы.

Суретті пайдаланып, қаңлылардың суармалы егіншілігі жөнінде ауызша шағын әңгіме құрастырыңдар.
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Қаңлы мемлекеті қолайлы географиялық аймақта орналасты. Оның аумағынан Ұлы Жібек жолы өтті.
3.Мәтін мен оқулық иллюстрациясын пайдаланып, әңгімені аяқтаңдар.
Тақырыбы:
Көшпелілер үздік аңшы еді. Дала кеңістігі алуан түрлі жануарлар әлемінен жеке және ұжымдық аңшылыққа етуге мүмкіндік жасады. Аңшылық малшылыкқа қосымша кәсіп болды.
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4. Сауданың дамығанын археологтар тапқан теңгелер дәлелдейді. Теңгелердің қай кезде жасалғанын ғалымдар анықтады. Олар III—IV ғасырларда жасалған.
Уақыт сызығына осы уақыттың орнын белгіле.
2 млн жыл 100 мың 30 мың 1..............................2006 ж.


Біздің заманымыздан бұрын Біздің заманымыз
№25. Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы
1. Қазақстан даласына ғұн тайпалары б. з. б. 1 ғасырда қоныстана бастады. Ғұндардың қоныстануы туралы мына жоспар бойынша әңгіме жазыңдар:
Ғұндар қайда өмір сүрді? Оның көршілері кімдер? Ғұн тайпаларының бір бөлігінің Қазақстан аумағына қоныстануының себебі неде?
________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2.Ғұндардың қоныстанған аумағын картадан анықтаңдар.
3. Тапсырма: қалып қойған әріпті орнына қойып, сөздің мағынасын түсіндіріңдер.
Шан...юй Ди...астия 4. Суретке қарап ғұндар кеңесіне сипаттама беріңдер. Суретте қандай сәт көрсетілген? Кеңеске кім қатысты? Суретшінің салған ғұндар кеңесі көрінісі сендердің түсініктеріңмен үйлеседі ме?
261556569215
5. Ұлы Қытай қорғаны.Ұлы Қытай қорғаны қашан және не үшін тұрғызылғанын жазыңдар.
3920490148590
№26.Халықтардың ұлы қоныс аударуы
1.Ғұндар жорығы бағытының картасы. Картаны пайдаланып, ғұндар жорығы туралы әңгіме құрастырыңдар.
3463290123190
2.«Халықтардың ұлы қоныс аударуының себебі не?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3.Тарихтағы жыл санау.
Мөдэ б.з.б. 209 жылы билікке келді. Мөдеэ бастаған Хунну империясының пайда болу тарихы егжей-тегжейлі жазылған Л.Н. Гумилевтің «Хунну» кітабы 1993 жылы жары0 көрді. Осы аралықта қанша уақыт өтті?__________________________________________________________.
Қаталаун ұрысы мен сақтардан б.з.б. 530 жылы жеңілген Кирдің жорығы аралығында қанша жыл өтті?______________________________
Ғұндар туралы жазба деректерде б.з.б. 822 жылы алғаш рет айтылады, сол кезде олар Қытайға жорық жасады. Ғүндар туралы жазба деректерде қанша жыл бұрын жазылған?_____________________________________
1856 жылы Парижде «Аттила және оның мұрагерлерінің тарихы» кітабы жарық көрді. Авторы - француз тарихшысы Тьер Амедиди. Аттила 453 жылы өлген соң, ұлы ғұн туралы кітап қанша жылдан кейін жарық көрді?_________________________________________________________
Б.з.б. 209 жылы Орталық Азия ғұндарын Мөдэ басқарды. 44 жылы ғұндардың билеушісі Аттила болды. Осы елі оқиға арасында қанша жыл өтті?__________________________________________________________
4. Ғұндар жорығының мәні неде? Ғұндардың әскери табыстарының себебі неде?
______________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Аттила (Еділ) туралы эссе құрастырыңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№27. Ғұндардың тұрмысы мен шаруашылығы
1. Аттила лагерінде болып, ғүндардың өмір салтын сипаттап, темендегіні жазған кім?
«Соғысттан кейін тыныш әрі қамсыз өмір сүреді, әрқайсысы өзінде барын пайдаланады. Әсіресе өзара шынайы да мейірімді қарым-қатынасы және жақынын жақсы көруі көңіл аударады».
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ғүндардың өмір салты туралы эссе жаз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3.Атталада болған Византия елшісінің жазғаны: «Бірнеше өзеннен өтіп, біз бір үлкен ауылға келдік, онда Аттиланың сарайы орналасқан. Бізге басқа жерлердегіге қарағанда, оның тамаша сарай екенін айтты. Сарай шеберлікпен өңделген бөренелер мен тақтайшалардан салынып әсем безендірілген. Биік мұнаралар патша сарайының сәнін келтіріп тұр». Осы мәліметтен кем дегенде екі қорытынды жасаңдар:
1._____________________________________________________________
2. _____________________________________________________________
4. Мөде басқарған Хунну (ғұн) державасы құрылған жылды уақыт сызығына белгілеңдер.

Біздің заманымыздан бұрын Біздің заманымыз
5. Ғұндар тарихындағы негізгі оқиғаларды атаңдар.
_________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
6.Суреттерге зер сала қарап, көшпелілер мәдениеті жөнінде әңгіме құрастырыңдар.
3110865130810
№28. Сармат тайпаларының орнасуы
1. Сарматтар қазіргі Батыс, Солтүстік және Шығыс Қазақстан аумағында өмір сүрді. Оларды тарихи деректерде алғашқы кезеңде, б.з.б. 8 ғасырда савроматтар деп атаған.

2. Сарматтардың оңтүстігінде, шығысы және батысында көрші тұрған тайпалар мен халықтардың атын картаға түсіріңдер.
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Батыс Қазақстанды зерттеген ғалымдар екі тарихи кезеңді бөліп көрсетеді.
1. Б.з.б. 8-6 ғасырлар - савромат мәдениеті дәуірі;
2. Б.з.б. 5-2 ғасырлар - сармат мәдениеті дәуірі.
Даталарды уақыт сызығына белгіле.


Біздің заманымыздан бұрын Біздің заманымыз
4. «Сармат ескерткіштері» атты эсе жаз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
№29. Сарматтардың қоғамдық құрылысы, шаруашылығы мен тұрмысы
1. Сарматтардың қоғамдық құрылысының ерекшелігін сипаттаңдар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Әскери демократия дегеніміз не?
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Көрсетілген сөздерді пайдаланып әңгіме жазыңдар:
тұрғын үй, көші-қон, киіз үй, көшпелілер, ыдыс, құрал-жабдықтар.
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
3.Сақтар мен сарматтардың өмір салтын салыстырыңдар.
Сақтар Сарматтар
5. Сарматтар арасындағы теңсіздік туралы қандай деректен білуге болады?
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
№30.5-тарау. ЕРТЕ ТЕМІР ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН ӨҢІРІ
Орталық Қазақстан
1. Картадан Орталық Қазақстанның аумағын көрсетіңдер. Орталық Қазақстанды ертеде қандай тайпалар мекендеді?
_________________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Орталық Қазақстанның ежелгі тұрғындары туралы жазба деректер тым аз. Олар Геродоттың шығармасында еске алынады. Геродот Орталық Қазақстанды сипаттағанда қандай тайпалар мен халықтар туралы жазды?
_________________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
3.Қалып қойған сөзді мәтіндегі орнына жазыңдар:
Тасмола мәдениеті алғаш рет_____________________________________
_________________________________ облысының
Екібастұз ауданының жерінен табылды. Бұл мәдениеттің өзіндік ерекшелігі_______________________қорғандар болып табылады.
4. Тасмола мәдениеті:
1-кезең - б.з.б. 7-6 ғасырлар.
2-кезең - б.з.б. 5-3 ғасырлар.
3-кезең - б.з.б. 3-1 ғасырлар.
Берілген даталарды уақыт сызығына белгіле.


Біздің заманымыздан бұрын Біздің заманымыз
5. Есептеңдер:
Тасмола мәдениеті қанша жылға созылады? Тасмола мәдениетінің кай кезеңі біздің кезімізге «жақын». Екінші кезеңмен салыстырғанда қанша жыл жақын?
_______________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2148840520706. Мұртты обалардың түрлері.
№31. Солтүстік Қазақстан
1. Қазақстан - өте үлкен ел. Оның әр тұсында ауа райы мен табиғаты әр түрлі.
Қазіргі қай облыстар Солтүстік Қазақстанға жатады?
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Солтүстік Қазақстанның табиғи ерекшелігі неде?
1________________________________________________________________
2______________________________________________________________
3______________________________________________________________
3. Солтүстік және Оңтүстік Қазақстан жөнінде мәліметтер жазыңдар.
Оңтүстік Қазақстан Солтүстік Қазақстан
Ауа райы жаз бен қыстағы ауанын орташа температурасы жаздың ұзақтығы қыстың ұзақтығы 4. Қазіргі заманғы суретшінің суреті бойынша Ақтау бекініс-қалашығын сипаттап жазыңдар.
2891790249555
5. Қалып қойған сөзді мәтіндегі орнына жазыңдар.
Ерте темір дәуірінде Солтүстік Қазакстанда_________________өндірісі
жоғары дамыды. Тайпалар металл өндірді және игерді. Солтүстік
Қазақстандағы ежелгі_______________ұқсас болды. Бұны қазба жұмыстары кезінде табылғанын______________дәлелдейді.
6. Солтүстік Қазакстандағы мал бағу ерекшеліктері:
1 2 3 №32. Шығыс Қазақстан
1. Шығыс Қазақстанның табиғат жағдайын сипаттаңдар. Шығыс Қазақстанның табиғат жағдайын Солтүстік Қазақстанның табиғаты, ауа райымен салыстырыңдар.
308229084455
2.Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірінің 3 кезеңін көрсетіңдер. Олардың ерекшеліктерін атаңдар.
1 2 3 3. Ғалымдар 1998 жылы б.з.б. 5-4 ғасырларға жататын Берел қорғанын қазуды бастады. Берел қорғанына қанша жыл екенін есептеңдер.
Берілген даталарды уақыт сызығына белгіле.


Біздің заманымыздан бұрын Бұрын заманымыз
4. Берел қорғаны б.з.б. 5-4 ғасырларға жатады. З.Самашевтің басшылығымен археологиялық экспедиция қазба жұмыстарын 1998-1999 жылдары жүргізді.
Берел (қалпына келтірілген) қорғаны. Суретке қарап әңгіме құрастыр.
286829583185
№33.6-тарау. ДІН ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТ. Ежелгі Қазақстан мәдениеті
1.Анықтамасын беріңдер: Мәдениет дегеніміз
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Сақтар өнерінде өзіндік бейнелеу түрі - «аң стилі» пайда болды. «Аң стилі» қашан қалыптасты? Ол несімен ерекшеленеді?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Қалып қойған сөзді мәтіндегі орнына жазыңдар (безендіруді, тастарды, түйіршіктермен «полихром стилі»).
Көшпелілер заттарды ________________________________________________________
түсті__________________________________________жапсыруды білген. Олар заттарды
әшекейлеген. Б.з.-дың 3-5 жылдарында__________________________________________
барынша гүлденді.
4. Көшпелілер күнделікті өмірге қажетті бұйымдар және өнер туындыларын шығарды. Олардың біразын қазір де қолданады. Көшпелілер ойлап шығарған заттарды атаңдар.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_______________________________________________________________
__________________________________________________________________
________________________________________________________________
1.Ұлы Жібек жолы кайдан басталып, қай жерлерге дейін жетті?
2.Ұлы Жібек жолы Қазақстанның қай аумағымен өтті?
3.Қазақстан аумағымен қандай тауарлар тасылды?
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
№34. Көшпелілердің салт-дәстүрі мен діни нанымдары
1. Анықтамасын беріңдер.
Дін дегеніміз -__________________________________________________
2. Сарматтар Күн мен Отқа табынды. Адамдар оттың тазартатын күшіне сенді. Олар оттың күшімен жын-шайтандарды қуды.
Қазақстан аумағында тағы қандай тайпалар Күнге табынды және Отты қадір тұтты.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
3.Уақыт сызығын толтырыңдар. Діннің шамамен қай дәуірде пайда болғанын белгілеңдер:

Біздің заманымыздан бұрынБіздің заманымыз
Сақ, ғұн, үйсін, қаңлы, сармат тайпаларының ұқсастық пен айырмашылығын жазыңдар:
Сақ Ғұн Үйсін Қаңлы Сармат
5. Қазақстанның ежелгі тұрғындарының діни нанымдары туралы әңгімені аяқтаңдар.
Нанымның негізгі түрі аруақтарға сену болды. Арнайы рулық қорымдар қыстау маңында орналасты. Қайтыс болғандарды жыл мезгіліне және жеткізуге қашықтығына қарамастан осында жеткізді.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Сақтардың түсінігінше, өлім - арғы жақтағы әлемдегі өмірдің жалғасы. Сондықтан марқұмға жақсы киім кигізді, мүрдеге онымен бірге қару, тұрмыстық заттар, азық, кейде өлтірілген аттың денесін қойды.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_________________________________________________________________