Баяндама: Зорлы? — зомбылы?сыз балалы? ша? (11 сынып)
«АрKарлы орта мектебі мектеп жасына дейінгі шаCын орталыCы бар»
коммуналдыK мемлекеттік мекемесі
ТаKырыбы:
ЗорлыK - зомбылыKсыз балалыK шаK
(баяндама)
Биология п‰нініS мaCалімі
МухаметKалиева Гульнара Шайморановна
ЗорлыK - зомбылыKсыз балалыK шаK
Т‰уелсіздік т™рімізден орын алCан KоCамымыздаCы еS басты KaндылыK - адам бостандыCы. АдамныS ж‰не адамзаттыS KaKыKтары мен бас бостандыKтарын Kамтамасыз ету ж‰не KорCау - КонституциялыK заSдылыKтыS басты талабы.
JазаKстанда салауатты ™мір салтына Kол жеткізуде, денсаулыKты саKтау мен ныCайтудаCы басты міндеттіS бірі - бала KaKыCын KорCау, зорлыK-зомбылыKKа Kарсы к_рес ж_ргізу. Егер жалпы айтKанда зомбылыKты физикалыK Kасірет к™рсету ‰рекеті деп аныKтауы болса, онда тaрмыстыK зомбылыKта осы ‰рекеттіS бастауы мен айKындау н_ктесі аныK белгіленеді. Ол - жанaя, яCни, зaлымдыKшы мен оныS жемтігі еS жаKын адамдар болады. Олар - жaбайлар мен балалар. «Ата к™рген оK жонар, шеше к™рген тон пішер» демекші балаCа отбасы т‰рбиесініS ‰сері мол. Т‰рбиеге ‰сер беретін ™скен орта, ата-ананыS т‰рбиесі дaрыс болмаса, жаман ‰серлер адамды азCырып, т_рлі жаман мінезді жaKтырады. ОтбасындаCы ата-ананыS мінез-KaлKы - баланыS к™з алдындаCы _лгі, ™неге алатын, оCан Kарап ™сетін нысаны. НашаKорлыK, темекіге, ішімдікке _йірлік бaзыKтыK жолCа т_сіп, зорлыK-зомбылыK жасауCа м_мкіндік туCызады, еSбек етуге, KоCамCа, денсаулыKKа, aрпаKKа, отбасына зиянын тигізеді.
Салауатты ™мір с_рудіS бір негізгі к_рделі м‰селесі - жаман KылыKтардан, яCни, зорлыK- зомбылыKтан аулаK болу. Ішімдікке _йір адам есінен айырылып, KасындаCы адамдарCа зиянын тигізеді, отбасына ойран салады,отбасы м_шелеріне оCаш KылыKтар к™рсетіп, мазасын алады. Бaл баланыS психологиясына кері ‰серін тигізеді. Бала ™зіне керекті рухани д_ниеніS барлыCын KоршаCан ортадан алады. ЗорлыK-зомбылыK т‰рбиесіздіктен де туындайды. Бaл м‰селе ж™нінде біздіS aлы бабамыз €бу Насыр ‰л Фараби:"АдамCа еS бірінші білім емес, т‰рбие берілу керек, т‰рбиесіз берілген білім адамзаттыS Kас жауы"- деген болатын.
ОтбасындаCы тaрмыстыK Kатынастар саласындаCы KaKыK бaзушылыKтыS алдын алуCа баCытталCан заSды нормалар жетілдірілді. JазаKстан Республикасы ^кіметініS заS жобаларыныS жaмыстарын іске асыру жоспарыныS 29 пунктіне с‰йкес 2004 жылдыS 13 желтоKсанында JазаKстан Республикасы Премьер-МинистрініS таCайындауымен «ТaрмыстыK зомбылыKKа Kарсы ‰рекет ету туралы» заS жобасы ‰зірленді. ЗаS жобасыныS негізгі маKсаттары: адамныS KызыCушылыCын, бостандыCын, заSды KaKыKтарын KорCауCа, кепілдеме беруді к™термелеу. ОтбасылыK тaрмыстыK Kатынастар саласындаCы KaKыK бaзушылыKты т™мендету ж™нінде тиімді шаралар Kабылдау. ТaрмыстыK зомбылыKтыS алдын алудыS к™п деSгейлі ж_йесін ж_ргізу. АталCан заSды Kабылдау – отбасылыK, тaрмыстыK KатынастардаCы азаматтардыS KызыCушылыKтарын ж‰не бостандыKтарын, KaKыKтарын KорCаудаCы тиімділікті арттыру, осы саладаCы KaKыK бaзушылыKтыS деSгейін т™мендету.
€йелдер мен балаларCа Kатысты зомбылыKтыS алдын алуCа баCытталCан профилактикалыK сипаттаCы шараларды ж_ргізуде аKпараттыK _гіттеушілік жaмыстарды ™ткізу керек іс болып табылады. ЗорлыK-зомбылыKтыS баланыS мінез-KaлKына ‰сер ету ерекшеліктері бар. Ата-анасы ж‰не басKа да заSды ™кілдері ата-аналыK KaKыKтарын ж_зеге асырCан кезде баланыS дене ж‰не психикалыK денсаулыCына, оныS имандылыK дамуына зиян келтіруге KaKылы емес. Баланы т‰рбиелеу т‰сілдерінде баланыS адамдыK Kадір-Kасиетіне менсінбей д™рекі Kарау,оны Kорлау немесе Kанау болмауCа тиіс.
Б_гінгі к_ні отбасына Kатысты мемлекеттік саясаттыS бейнесі болатын ж‰не оныS Kызмет аясы мен KорCауыныS KaKыKтыK кепілдіктерін aлCайтатын осындай KалыптаCы заSдарды Kабылдау Kажеттілігі туды. ЗорлыK-зомбылыKпен табысты к_ресу _шін бірінші кезекте осы м‰селеге KоCамныS к™зKарасын ™згерту керек.
БалаларCа KамKорлыK жасау, баланыS абыройы мен KaKыKтарын Kaрметтеу - бaл тек мемлекеттіS Cана емес, сонымен Kатар жекелеген ‰рбір адамныS міндеті.
НемістіS aлы аKыны В.Гете серуенге шыCарда Kалтасына т_рлі г_лдердіS тaKымын салып шыCып, шалCындардан, орманнан ™ткенде, тауCа шыKKанда г_л тaKымдарын сеуіп ж_руді жаны с_йген. ОныS ж_рген жерлеріне мезгілі келгенде керемет г_лдер ™сіп шыCатын. Гете сепкен г_л ме, ‰лде табиCи жолмен ™здері к™ктеді ме, оны білу міндетті емес. Дегенмен б_гінде сaлулыK ‰лемі, ‰семдік ‰лемі байыды. Сол сияKты д_ниеде зорлыK-зомбылыK болмаса адам ™мірі, адамзат д_ниесі сaлу да ‰сем болар еді.
Бала т‰рбиесінде т‰рбиелілікке жетудіS жолы - еSбекке, ‰дептілікке, инабаттылыKKа, адамшылыKKа, KайырымдылыKKа _йрету. ОсылардыS барлыCын балалардыS бойына сіSіріп, к_нделікті ™мірде ‰детке айналдыру т‰рбиеніS басты маKсаты болмаK. Сонымен бірге бала т‰рбиесіндегі т‰рбиелілікке _йретудегі п‰рменді т‰сіл - адамдардыS ™зара т‰лімі мен _лгісі екенін айтKанымыз ж™н. ХалыK даналыCы – «Адамнан - адам т‰лім алады, аCаштан – аCаш м‰уе алады» деген с™з бекер айтылмаCан. ^зіліссіз aрпаK т‰рбиесіндегі Kос босаCа - т‰ртіп пен м‰дениет к_ллі адам атаулыныS к_нделікті ‰деттеріне айналCан кезде, біздер мейірімі мол Kайырымды KоCамды Kaрып Kана Kоймай, зорлыK - зомбылыKсыз балалыK шаKтыS шаSыраCын биіктете т_скен болар едік. Jазіргі таSда т‰уелсіздік алCан мемлекетімізде зорлыK - зомбылыKKа жол жоK. ОныS етек алуы отбасынан басталады. ОтбасындаCы салауаттылыK – ™ркениетті KоCамныS талабы, ™йткені aрпаKтан - aрпаKKа жалCасып келе жатKан д‰ст_рлер мен мaраттар к™бінесе отбасында дамып, Kалыптасады. Адамды ™зара т_сіністікке жеткізетін шынайы да, тaраKты с_йіспеншілік д‰ст_рлері де тек салауатты отбасында Cана Kалыптасады. Ел президенті Нaрсaлтан €бішaлы Назарбаев ™зініS JазаKстан халKына жолдауында, алдаCы елу жыл ішінде мемлекетіміздіS Kандай баCытта, Kалай дамуы керек екендігін белгілеп берді. €рине, осы міндетті болашаKта жастардыS ж_зеге асыратындыCы к_м‰нсіз. Олай болса, сол жастардыS білім деSгейі, ата - анадан алCан т‰лім - т‰рбиесі Kандай д‰режеде деген сaраK туындайды. Бaл сaраKKа толыK, жан - жаKты жауап беру ‰зірге Kиындау, оCан д‰лел – б_гінгі KоCамымызда KылмыстыS к_ннен - к_нге к™беюі. БіздіS ойымызша, оныS себебі жастарымызCа уаKытында aлттыK т‰рбиені бере алмаCанымыздан туындаCаны жасырын емес. €рине, Kазіргі таSдаCы ‰леуметтік - тaрмыстыK жаCдайдыS нашарлауы да бaCан ‰сер етуде. Сонымен Kатар т‰рбие саласына аса м‰н беру б_гінгі к_нніS ™зекті м‰селесі болып табылады. Балалар – еліміздіS болашаCы. Оларды т‰рбиелеу, оKыту, білім беру, болашаKKа Kадам бастыртып осы ™мірде ™з орнын таптыру ‰р ата - ананыS міндеті. АнаныS бесік жырынан басталатын Kарым - Kатынасы, іс - ‰рекет, ‰дет - Caрып, салт - д‰ст_р осылардыS б‰рі адамныS д_ниетанымын, сана - сезімін, мінез - KaлKын Kалыптастыратын т‰лімдік мaра. «ЖаKсыдан жаман туады, бір аяK асKа алCысыз».
Jорытынды: Отбасында адам бойындаCы асыл Kасиеттер жарKырай к™рініп, Kалыптасады. ОтанCа деген ыстыK сезім – жаKындарына, туCан-туысKандарына деген с_йіспеншіліктен басталады. (Н.€.Назарбаев) - деп елбасымыздыS с™зімен Kорытындылау.
ЗорлыK-зомбылыK - [ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ] Kол сaKпаушылыK, (т‰ндік ж‰не рухани маCынада) туралы азаматтардыS KaKын бaзатын бір адамныS екінші адамCа т‰ндік немесе [ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ] етуі. Т_рлі т‰сілдермен aрып-соCу, дене жараKатын салу, азаптау (азапKа салу ж‰не денсаулыKKа зиян келтіру); адам психикасына ([ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ] немесе тіпті жынданып кетуін тудыруы м_мкін) KорKыту, т‰нге жараKат салу катері жолымен ыкпал ету ж‰не т.б. ЗорлыKзомбылыKты Kолдану аркылы жасалCан Kылмыс, KылмыстыK жауапкершілікті ауырлататын м‰н-жай болып табылады.
15