Классный час Туган телем-газиз телем
КЛАСС С€ГАТЕ:
Туган телем – газиз телем!
Залялетдинова Г.А
46 нчы м‰кт‰п
3 “А” класс
2009-2010 нчы уку елы
Максат: ЯзучыларныS тел турында ‰йтк‰н шигырьл‰ре,
‰йтк‰н с_зл‰ре бел‰н таныштыру;
Туган телг‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰_.
Fиkазлау: Г.Тукай портреты, карточкалар, яфрак р‰семн‰ре артына язылган
сораулар, Gыр к™йл‰ре.
М‰кальл‰р: “Халкын белм‰г‰н-халыксыз, н‰селен белм‰г‰н-н‰селсез,
телен белм‰г‰н-телсез”
“УйныS к_рке тел, телнеS к_рке с_з”
Без-татарлар, туган телебез – татар теле.
Татар теле... Тугач та иS газиз кешеSн‰н ишет‰ башлаган, к_п гасырлык тарихы булган, Каюм Насыйрилар, Тукайлар нигез салган, 7 миллион халык с™йл‰шк‰н, д™ньядагы иS д‰р‰G‰ле 14 тел ис‰бен‰ керг‰н, чит илл‰рд‰ д‰ ™йр‰нел‰ торган, б_генге к™нд‰ Gитлекк‰н, камилл‰шк‰н, тел‰с‰ нинди катлаулы ф‰нне ™йр‰терг‰ м™мкинлеге булган, МоабитныS таш диварлары эченд‰ д‰ тынмыйча, аныS калын стеналарын тишеп чыгып, б™тен д™ньяга яSгыраган, утларга-суларга салсалар да, чукындырсалар да, ассалар – кисс‰л‰р д‰ ис‰н калган, иS-иS авыр кимсет_л‰рг‰ д‰ т_зг‰н, сынмаган-сыгылмаган, баш им‰г‰н горур татар теле! Б_генге класс с‰гатебезне сиSа багышлыйбыз.
Кемн‰р ген‰ сиSа сокланмаган k‰м мактау Gырламаган?! Кемн‰р ген‰ синеS ярд‰меSд‰ д™ньяны танып белм‰г‰н k‰м _зенеS уй-хисл‰рен башкаларга с™йл‰м‰г‰н?!
1 укучы: И минем Gандай кадерлем,
И Gылы, тере телем!
Кайгылар теле т_гел син,
Шатлыгым теле б_ген.
Тик синеS ярд‰м бел‰н мин,
Тик синеS с_зл‰р бел‰н
Уйларын й™р‰кк‰емнеS
Д™ньяга ‰йт‰ бел‰м.
Туган тел т™шенч‰сен‰ зур м‰гън‰ салынган. Ул Ватан, туган Gир, ата-ана с_зл‰ре бел‰н бер _к д‰р‰G‰д‰ торучы б™ек, изге k‰м кадерле с_з. Ул телне шуSа к_р‰ туган тел дип атыйлар да. Ул телг‰ баланы аныS иS газиз, иS якын кешесе-анасы ™йр‰т‰. Шул телд‰ аSа бишек Gырларын Gырлый, ирк‰ли, юата. ШуSа к_р‰ аны халык ана теле дип атый.
“Туган тел” Gыры (Г.Тукай с_зл‰ре, халык к™е) башкарыла.
€йе, Г.Тукай телебез турында ‰н‰ шулай матур итеп ‰йтеп бирг‰н. Телне “матур тел”, “‰тк‰м-‰нк‰м теле” дип атаган. Без сезнеS бел‰н туган тел турында инша яздык. Шул эшл‰р арасыннан бернич‰сен тыSлап _тик ‰ле.
Фидаиль, Айг™л,РусланныS иншалары тыSланыла.
Туган тел. j‰ркем ™чен д‰ газиз с_з бу. Ч™нки иS кадерле, берн‰рс‰ бел‰н д‰ алыштырылмый торган “‰ти”, “‰ни”, “бабай”, “‰би” с_зл‰рен башлап туган телд‰ ‰йт‰без. Тугач та бу телне балам, кызым, улым диг‰н с_зл‰рне д™ньяга сине тудыручы, яратучы, багучы газиз ‰нк‰Sн‰н ишет‰сеS.. Шул турыда шагыйрьл‰ребез берсенн‰н-берсе матур шигырьл‰р иGат итк‰нн‰р.
2 укучы: Д™ньяда иS-иS матур ил-
Ул минем туган илем.
Д™ньяда иS-иS матур тел-
Ул минем туган телем.
“Балам” диеп туган телд‰,
Энд‰ш‰ миSа ‰нк‰м.
“€нием!” дип ‰нк‰ем‰,
Мин туган телд‰ ‰йт‰м.
Туган, _ск‰н илнеS яктылыгын, ВатанныS газизлеген тоярга да безг‰ ‰н‰ шул туган тел ярд‰м ит‰. Милли шагыйрьл‰ребезнеS Gанга якын шигырьл‰рен укып рухланабыз. Мен‰ б_ген д‰ без аларныS туган телг‰-татар телен‰ булган Gылы хисл‰ре бел‰н тулы шигырьл‰рен ишет‰без.
3 укучы: Туган телемд‰ с™йл‰шеп
Яшим мин туган илд‰.
“Туган ил” диг‰н с_зне д‰
€йт‰м мин туган телд‰.
ИS изге хисл‰ремне мин
Туган телд‰ аSлатам.
ШуSа к_р‰ туган телне
Х™рм‰тлим мин, яратам.
БезнеS телебез –матур, к_рк‰м тел. €г‰р милл‰тнеS теле кулланылмый ик‰н, ул юкка чыга. МоныS ™чен сугыш та, кан кою да кир‰кми. Телен бетердеS ис‰, _з халкыSныS ‰д‰бияты да, гореф-гад‰те д‰ бет‰. Шулай итеп, милл‰т т‰ _лемг‰ дучар була. БезнеS телебез д‰ ‰ле шундый аяныч х‰лг‰ т™шеп бара иде. Тел саклансын ™чен, ул тулы хокуклы аралашу чарасы булырга, тормышныS к_п ™лк‰л‰ренд‰ кулланылырга тиеш.
БезнеS бурыч- телебезне яхшы бел_, аны ярату.Тел ™чен к™р‰ш-милл‰т ™чен к™р‰ш. €г‰р телебезне д‰_л‰т яклый ик‰н, аны д‰_л‰т теле итеп кабул ит‰ ик‰н, дим‰к, без бар, без яшибез.
7 укчы: ^з телеSне с™йм‰г‰нд‰,
Ярты ул алган белем
Канатсыз коштай буласыS,
Белм‰с‰S ана телен.
€ни кебек газиз к_реп
“Туган тел” дип Gан атып
Яшик ‰ле д™ньясында
Татар телен яратып.
“€йл‰н-б‰йл‰н” Gыры башкалыла.
Мин сезг‰ м‰кальнеS башын ‰йт‰м, сез д‰вам итегез.
С™йдерг‰н д‰ тел,(биздерг‰н д‰ тел)
ТелеS озын булса, (гомереS кыска булыр)
Кылыч ярасы бет‰р, (тел ярасы бетм‰с)
ТелнеS зинн‰те-(туры с_з)
Тик тормаган тел, (кунак чакыра)
Теле барныS, (юлы бар)
j‰р м‰кальнеS м‰гън‰се буенча фикер алышу.
€ х‰зер ‰йд‰гез уен уйнап алыйк ‰ле.Ул уен “Син туган РеспубликаSны k‰м телеSне яхшы бел‰сеSме?” дип атала. Тактага беркетелг‰н сары яфраклар артына Республикабыз турында, ‰ яшел яфраклар артына туган телебезг‰ карата сораулар язылган.
Сораулар:
СинеS РеспубликаS нинди Республика дип атала?
Татарстан РеспубликасыныS башкаласы нинди ш‰k‰р?
РеспубликаныS Президенты кем?
ТатарстанныS гербына н‰рс‰ ясалган?
Казанга нич‰ ел булды? Нич‰нче елда?
1.Билгеле бер т‰ртипт‰ урнашкан х‰рефл‰р Gыелмасы?
2.Татар теленд‰ нинди сузык авазлар бар?
3. Капма-каршы м‰гън‰д‰ге с_зл‰р?
4. Г ТукайныS алтын тарагы кемд‰?
5. “Сертотмас _рд‰к” ‰киятен кем язган?
8 укучы: Татарча да яхшы бел,
Русча да яхшы бел.
Икесе д‰ безнеS ™чен
ИS кир‰кле, затлы тел.
Татарчасы туган тел,
Безг‰ газиз булган тел.
АтаS-анаS, ‰би-бабай
Сине с™я торган тел.
Тел кешене дус ит‰
Бер-берен‰ беркет‰.
Бел, балам, син рус телен
j‰м онытма _з телеS!
М‰з‰кл‰р тыSланыла:
Бер егет армияд‰ хезм‰т итеп кайткан. ^зе гел русча гына с™йл‰шеп кылана ик‰н.
Бер к™нне к_рше егете бел‰н мунча керерг‰ китк‰нн‰р. К_рше егете мунча ташына ч_меч тутырып эссе салып Gиб‰рг‰н. “Довольно, довольно!”-ди солдат. К_рше егете аSламаганга салышып тагын ике ч_меч тондыра. Солдат кызуга чыдый алмый, “Fитте дип ‰йттем бит инде мин сиSа!” –дип мунчадан чыгып й™гер‰.
Ишек алдында бер ‰би с™йл‰н‰. К_реп торам-татар ‰бисе. “€йд‰,‰йд‰, пайдум дамуй, пайдум дамуй”,-ди. Кем бел‰н с™йл‰ш‰ ик‰н дип борылып карасам, эт бел‰н ик‰н. К™лмич‰ т_з‰ алмадым. “Н‰рс‰ ‰би, этегез д‰ русча гына с™йл‰ш‰ бел‰ м‰лл‰?” – дидем. €би аптырагач, _зе д‰ р‰х‰тл‰неп к™лде.
Бер хат: “Альфинур! Мин сиSа обещать ит‰м. Бер вакыт некому с_з ‰йттерм‰м. ^зем бу случайны гомерг‰онытырмын. Бу миSа гомерлек урок булсын. ‰г‰р минем обещаниега ышансаS, мин синеS ышанычыSны оправдать ит_ ™чен все сделаю. Кир‰к булса гомеремне опасность астына куярга да риза”.
Йомгаклау с_зл‰ре:
Туган тел – иS татлы тел,
Туган тел – иS т‰мле тел.
Т‰мле дип, телеS йотма-
Туган телне онытма!
Халкым бер тумыш к™нд‰ д‰
Тукаен онытмады.
Без – “Туган тел”д‰н туганнар
Без – Тукай оныклары.
15