«Ту?ан тілде сыры тере? жаным бар»
Автор: Сатанова Э.Ш
JазаK тілі сабаCындаCы дидактикалыK ойындарды KолданудыS т‰рбиелік негіздері
Жанында интернаты бар
А.^кібаев атындаCы орта мектеп
Тамыз кеSесінде ™ткізілетін
Мастер класс
Бакенова Анар Сарсенбаевна учитель казахского языка и литературы сабаK "ТуCан тілде сыры тереS жаным бар" -7 класс школа №198 средняя школа №198 маKала "JазаK тілі сабаCында дидактикалыK ойындар Kолдану"
JазаK тілі сабаCындаCы дидактикалыK ойындарды KолданудыS т‰рбиелік негіздері.
ДайындаCан: Бастауыш сынып мaCалімі:
Сатанова Э.Ш.
2010-2011 оKу жылы
Жоспары:
І.Кіріспе б™лім
1. ДидактикалыK ойынCа аныKтама
ІІ. Негізгі б™лім
1) Ойын-п‰нге KызыCушылыKты арттырудыS тиімді жолы
2) ДидактикалыK ойындардыS маKсаты мен міндеттері
3) Jaрылымы
4) СапалылыCы
5) Т_рлері ж‰не Kолданылуы, теориясы
6) Даму деSгейлері
7) Бала ойынында педагогтыS р™лі
ІІІ. Jорытынды б™лім
ДидактикалыK ойынныS маSызы
Эпиграф:
Ойын дегеніміз aшKын, білімге KaштарлыK пен еліктеудіS маздап жанCан оты.
В.М. Сухомлинский
І.Кіріспе б™лім
Ойын адамныS ™мір танымыныS алCашKы Kадамы. Ойын ™мірде ™те ерте жастан басталып, адамныS к‰сіпті толыK мегергенінше жалCасады. Ал оKыту процесінде жаSа технологияныS маSызды б™лігі. JазаK халKыныS aлт ретінде ™мір с_руіне оныS тілімен Kатар салт-д‰ст_рлердіS,‰дет-CaрыптарыныS маSызы айрыKша. JазаKтыS маKал-м‰телдері жас aрпаKты ибалы болуCа,‰дептілікке,мінезін жаKсы Kасиеттер арKылы имандылыKпен инабаттылыKKа т‰рбиелесе,аKын-жазушылардыS к™ркем шыCармалары эстетикалыK,этикалыK Kасиеттерге т‰рбиелейді.
Абай JaнанбаевтыS он тоCызыншы Kара с™зінде жас кезінен жаKсы с™з естіп ™скен бала кейін есті адам болады: «Адам ата-анадан туCанда есті болмайды,естіп,к™ріп,aстап,татып ескерсе.Д_ниедегі жаKсы,жаманды таниды-даCы,сондайдан білгені,к™ргені к™п болCан адам білімді болады. СондыKтан балаCа жас кезінен бастап ойын арKылы т‰рбиелік маSызы жоCары халыK ойларыныS к‰усар бaлаKтарымен сусындату Kажет.
Орыс Cалымы, д‰рігер, педагог К.А.Покровский «ойын-к_нделікті бала еSбегі, болашаK ™мірініS бастамасы.Ойын _стінде баланыS ертеSгі ™мірге деген Kабілеті байKалады»-деген. Ойын баланы KимылCа, ‰рекетке, денешыныKтыруCа т™селдіреді. Сол арKылы ™мір к_ресіне, еSбекке баулиды. Ойынсыз аKыл-ойдыS Kалыпты дамуы да жоK. Ойын арKылы баланыS рухани сезімі жасампаз ™мірмен aштасып, ™зін KоршаCан д_ние туралы т_сінік алады. ДидактикалыK ойындар арKылы оKушылардыS интеллектуалдыK Kабілеттері,логикалыK ойлауы,т_рлі к™ркем шыCармаларды пайдалана отырып,ізгілік,адамгершілік Kасиеттерін бойына сіSіреді. Ойын екі немесе одан да к™п адамдардан Kaрылатын топтардыS ™з м_дделерін іске асыру _шін к_рес ж_ргізу процесі. €рбір топтыS ™з маKсаты, стратегиясы болады.
Педагогика саласында пайдаланатын ойындарды - дидактикалыK ойындар дейді.
ІІ. Негізгі б™лім
ДидактикалыK ойындар баланыS ынтасын сабаKKа аударуCа, к™Sіл KойCызуCа, Kабылдауын жеSілдетуге, білімді толыK игеруге к™мектеседі,сабаKKа эмоциялыK бояу береді.
ОйынныS маKсаты:1. Баланы п‰нге KызыKтыру, логикалыK ойлауын дамыту.2.С™здерді орынды Kолдану даCдыларын жетілдіре отырып,с™йлеу м‰дениетіне т‰рбиелеу.
3.Таным ‰рекетін Kалыптастыру, тиянаKтау, пысыKтау, алCан білімді тексеру, KызыCушылыCын ояту,белсенділігін арттыру.
Міндеті: 1) ТанымдыK: баланыS тану, іздену ‰рекетін дамыту.
2) Т‰рбиелік: айналасымен Kарым-Kатынас жасауCа, Kажетті даCдыны,адамгершілік Kасиеттерін Kалыптастыру
ДидактикалыK ойындарды Kaру мына негіздерге с_йенеді:
1) БалалардыS іс-‰рекетіне ойын т_рлерімен оKуды байланыстыру,біртіндеп KызыKты жеSіл ойындардан ойын-тапсырмалар арKылы берілген оKу-т‰рбие м‰селелеріне к™шу.
2) Шарты мен міндеттерін біртіндеп к_рделенуі
3) Берілген тапсырмаларды шешуде баланыS аKыл-ой белсенділігініS к_шеюі
4) ОKу-т‰рбие маKсаттарыныS бірлігі
ДидактикалыK ойындардыS сапалылыCы:
ОлардыS сабаKтыS ‰р кезеSіндегі орны мен міндетін, маKсатын д‰л аныKтауCа, оны KолданудыS теориясы мен практикасын мaCалімніS жетік меSгеруіне, шеберлік танытуына, ойынCа Kажеті материалдарды алдын-ала дайындап алуына, ойын _рдісіне оKушыларды белсенді Kатыстыруына
байланысты болады.
ДидактикалыK ойын т_рлері:
1) ЗаттыK дидактикалыK ойындар
Бaл ойын ‰рт_рлі ойыншыKтармен ж/е ‰рт_рлі ойын материалдарымен aйымдастырылады.
2) «ЖаSылтпашты жаSылмай айт», «МаKалды дaрыс оKы», «МаKалды жалCастыр» т.б.
3) С™здік дидактикалыK ойындар, яCни ауызша ойналатын ойындар:
Мыс: МaCалім бірінші топтыS алдына келіп, «™тірік с™з» немесе «aрлыK» деді, оKушылар ™тірік с™здіS жолы KысKа екендігін ж‰не aрлыK т_бі KорлыK екенін айтып, маKалдар aйKастырып айтады. ОKушылар осындай ойындарCа даCдыланып,жаман KылыKтардан аулаK болады.СабаKта викториналыK сaраKтар, жaмбаKтар,с™зжaмбаKтар,ребустар пайдалану ™те тиімді.
ОKытудыS ойын теориясын Kолдануда екі жаKты дидактика байKалады:
1.Ойнау _шін білу, _йренудіS Kажеттілігі.
2. Ойнай отырып, ™зіндік білім алуы, ™мір т‰жірибесін жинаKтау Kажеттігі.
Ойнау теориясы мен практикасын отандыK ж‰не шет елдік педагог-психологтар, социологтар зерттеуде.
ДидактикалыK ойынCа «Bажайып алаS», «БаKытты с‰т», ХХI Cасыр к™шбасшы,анаграммалар,тренинг-сабаK,«Ойлантап,»,«Кім тез», атты ойындар ж‰не викториналар, с™зжaмбаKтар, ребустар жатады.
Сонымен Kатар aлттыK ойындары оKушылардыS ауызша жеткізу сауаттылыCы мен біліктілігін дамыту _шін пайдалануCа болады. `лттыK ойындар- ата-бабалардан бізге жеткен «ханталапай» ойынын топтыK жарыс сабаCында пайдалануCа болады.
Бaл негізгі шарты бойынша шашылCан асыKты жинай отырып, жаSылтпашты жаSылмай айтып отыруы керек. Jай топтыS баласы Kанша асыK жинаса, сонша жаSылтпаш айтуы керек, жаSылтпашты дaрыс,аныK айтKан баланыS тілі шыныCады ‰рі жылдамдыKKа,шапшаSдыKKа,ептілікке _йренеді.
«АKс_йек» ойынын айлы т_нде к™Sіл к™терген жастар с_йекті лаKтырып, оны іздеу арKылы ойнаCан.Мен «аKс_йекті» 2-сыныпта сан есім таKырыбын ™ткенде сан есімі бар маKал-м‰телдерді айтKызу _шін Kолдандым. 3- сыныпта негізгі ж‰не туынды зат есім таKырыбында негізгі зат есіммен туынды зат есімді табу _шін ойнаттым. Бaл ойында кез-келген Kималарды таSдап алып, тапсырманы орындау керек.
«АрKан тартыс» ойыныныS негізгі шарты 2 топтыS сынасуы болса, KазаK тілі сабаCында 2 топ білім сынасады.Мaны былай жасадым: ЖуандыCы 2 елідей aзын жіпті таKтаныS жоCарCы жаCынCы 2 шегеге іліп, aштарын теSестіріп Kоямын.2 топтан 1-1 оKушы шыCып, 1 мезгілде маKал-м‰телдерді тоKтамай айтып шыCады. Jай топтыS оKушысы бaрын шыCарса,жіптіS aшын ™зіне Kарай тартады. Н‰тижесінде арKан Kай топKа Kарай к™п жылжыса сол жеSді деп есептеледі. Бaл ойынды барлыK п‰ндерге KолдануCа болады.
Бастауыш сынып апталыKтарында «ТапKыр достар», «БаKытты с‰т» атты интеллектуалдыK ойындарда KазаK тілі п‰нінен викториналыK сaраKтар т_рінде ™ткіздім.
Ойын ‰рекеті негізінен 3 т_рлі даму деSгейлерінен тaрады: к‰сіптік ойындар, ‰уестену ойындары, оKу-жаттыу ойындары.
Ойын оKу _рдісінде оKытудыS ‰рі формасы, ‰рі ‰дісі ретінде дербес дидактикалыK категория бола алады. Сол сияKты ойынды оKушылар мен мaCалімдер ж‰не мектеп жасына дейінгі бала баKша т‰рбиешілердіS бірлескен оKу ‰рекетініS ™зара байланыста болатын технологиясы ретінде KарастыруCа болады.
ПедагогтыS бала ойынындаCы р™лі
Педагог- aйымдастырушы, аKыл-кеSесші, ойын барысында болатын даулы м‰селені шешетін ‰діл т™реші. ЕS бастысы - баланыS досы.
ІІІ.Jорыта айтKанда
ДидактикалыK ойындар оKушыларды ™з бетінше жaмыс істеуге даCдыландырады, олардыS ойлау Kабілеттерін, ізденімпаздылыCын арттырады, с™з Kорын молайтуCа к™мектеседі, сабаKта дидактикалыK ойындарды пайдалануда оKушыларды ‰дептілікке,адамгершілікке,KамKорлыKKа,KайырымдылыKKа т‰рбиелейді. Мектеп оKушыларыныS сол п‰нге деген белсенділігі артады ж‰не баCдарламалыK материалдарды Kажет деSгейде меSгеруге ыKпал етеді.
Балалар ойын барысында т‰лім-т‰рбиелік маSызы жоCары, адамгершілік,ізгілік Kасиеттеріне сезініп, ™здерін еркін aстап, ізденімпаздыK, тапKырлыK Kасиеттері байKалады. Сезіну, Kабылдау, ойлау, зейін Kою, ерік арKылы т_рлі психологикалыK т_сінікпен сезім ‰рекетіне с_йенеді.Ойын _стінде бала Kуаныш пен реніш сезімдерін сезінеді. » Ойын ™мір с_ру ‰дісі емес, біраK адам ‰рекетініS Kaрамды негізі. АKылды адам дегеніміз еS алдымен ойнайтын адам»,-дейді. Міне,сондыKтан адамдарды жасына Kарамастан ойын ™зіне тартып тaрады»,-дейді.
ПайдаланылCан ‰дебиеттер:
1. Бастауыш сыныпта оKыту. Алматы,2010ж.
(барлыK п‰ндер бойынша)
2. Бастауыш мектеп Алматы,2003№9
3. Бастауыш мектеп Алматы,2001№3
4. JазаKстан мектебі Алматы,2002№5
5. Бастауыш сыныпта оKыту Алматы,2011№1
6. JазаK тілі (дидактикалыK материалдар)Алматыкітап2010ж.
Авторы: Ж.J.Балтабаева.