Сауат ашу ж?не жазу негіздері мектепалды даярлы?

21-сабақ
Сабақтың тақырыбы: О дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. О әрпімен окушыларды таныстыру. Құрамында О дыбысы бар сөздерді талдау; О дыбысын дұрыс дыбыстатып, оның таңбасын - әрпін таныту, О дыбысы бар сөз, сойлем ойлату.
2. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.
3. Еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу.
Әдісі: Сұрақ-жауап, жұмбақ, қайталау.
Көрнекілік: Әліппе, мазмүнды сурет, қима әріптер, сызба — кесте.
Сабақтың түрі:
Саяхат Сабақ.
Сабақтың барысы:
I. Жаңа сабақ.
- Балалар, бүгін біз "Әріптер бағына" саяхатқа шығамыз.
- "Әріптер бағына" қандай көлікпен барсақ екен?
- Ал, балалар, ол бақка мен "Білім" көлігімен баргым келіп отыр. Ал сендер осы көлікке отыруға дайынсындар ма?
- Онда қарап отырмайық.
- Ал, балалар, ойнайық.
Ойнайық та ойлайық-
Қандай жұмбақ болса да
Шешпей оны қоймайық.
1. "Оюда" бармын,
"Допта" бармын.
"Түнде" жоқпын.
Мен сонда қандай дыбыспын? (О)
"О" дыбысын үш рет хормен қайталап айтқызу.
Осы дыбыспен сөздер ойлау (Ою, орындық, доп)
- "О" қандай дыбыс? (дауысты)
- Ол сөздің қай буындарында кездеседі?
- Кім осы дыбыспен мысал келтіреді?
(Балалардың мысалдарын тындау).
Сергіту сәті.
Оң қолымда — бес саусақ,
Сол қолымда — бес саусақ
Алақанды ашамыз,
Бесті беске қосамыз.
Кел, санайық ал мұны,
Нешеу болды барлығы?
Оң қолымда — бес саусақ,
Сол қолымда — бес саусақ
Жасырып ем бесеуін,
Қалды мұнда нешеуі?
Бесеу екен қалдығы,
Нешеу еді барлығы. (он)
- О дыбысы кездесетін сөздер бар ма? (дыбыстық талдау жасау).
- Балалар, алдымыздан қасқыр шықты. Ол біздің қайда баратынымызды сұрады. Жауапты орындауға оқулықтағы үзік сызықтарды қосуымыз керек (Балалар орындайды).
- Одан әрі жүріп келе жатқанда алдымыздан түлкі кездесті.
- Егер оқулықтын осы бетіндегі "Ою" сөзімен үлгі бойынша сөйлем құрасаңдар, бақты өзім көрсетіп беремін, - деді ол қулана (Тапсырма орындалады).
— Баққа жақындағанда қарауылдың арпылдап иті шықты. Ол буындарды толықтырып оқып беруді бүйырды. (Балалар жарыса окиды).
Ойын. "Күн мен түн". "Білім" көлігімен баққа келеді. Олар:
— Балалар қалай оқи алады екен, көрейік, - деп мына сөздерді оқуға берді. (ойна, ою, орындық т.б.).
Балалар сөздерді оқып, олармен сөйлем құрайды. Енді оларға балалар басқа да өнерлерін көрсетпек болды.
1) "Қошақан" әні.
2) "Қамажай" биі.
3) Тақпақ жұмбактар айтылып ішінен "О" дыбысы табылып, сөздер буынға бөлінді. "О" әрпін келтіре отырып "Отан" тақырыбы төңірегінде әңгімелесу. Балалар Отанын сүйетіндігін айтты. Оны мына өлең шумағымен пысықтай түсті.
Отанды әркім анасындай,
Қастерлейді, қолдайды,
Өйткені Отан батасындай,
Бізді асырап қорғайды.
Отан деген — атамекен,
Отан деген-туған жер.
Отан —ана,
Отан — пана,
Қазақстан — туған ел.
— Сонымен, әріптер бағымен қош айтысып, саяхаттан аман-есен өз мекенімізге оралдык.
II. Қорыту.
Алдар көсе сыныпка келеді. Оның қоржынында бір тапсырмасы бар. Ол балалардың сабақты қаншалықты меңгергендерін білу үшін "О" әрпімен сөздер құрастырғызды. (Балалар сөздер, сөйлем құрастырды).
— Енді, балалар, Алдар көсе өз ауылына аттанады. Ол сендерге Сабаққа жақсы қатысқандарың үшін мына сыйлықтарды тапсырады. (Оқушыларға оюлар беру).
III. Үйге тапсырма. "Отан" тақырыбына сурет салып келу.
22-сабақ
Сабақгың тақырыбы: Қ дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: 1) Қ дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыра келіп, баталардың сөздің дыбыстық мәдениетін сақтап, анық таза сөйлеуге үйрету.
2) Сөйлем ойлап, табуына назар аударып, олардың сөздік қорына мән беріп, байланыстырып сөйлеуге үйрету.
3) Сюжетті ойын арқылы балатарды ата-бабамыздан кейінгі ұрпаққаа мирас еткен асыл мұрасын бағалап, қастерлеуге, түсінуге үйрету.
Қолданылатын әдістер: Түсіндіру, сұрақ-жауап, ойын арқылы.
Сабақтың көрнекілігі: Сандық торсық, жастық, қоржын, тоқылған ши, кеспе әріптері, киіз үй суреті, сөзжұмбақ.
Сабақтың барысы:
- Мына суреттен нені көріп тұрмыз?
- Оны неден жасайды?
Балалар, мына сырмақ қандай оюлармен әшекейленген?
Сендер білесіндер ме, сырмақты, тоқылған шидің арасына қойдың жүнін салып, киіз басып, оның бетіне неше түрлі ою-өрнектерді пайдалана отырып жасайды.
Балалар, қазақтың ою-өрнегімен, сырмақпен таныстық.
Ал бүгінгі сабағымызда Қ дауыссыз дыбысымен танысамыз.
- Дауыссыз дыбыстар қандай текшелермен белгіленеді?
- Ал біз әріптерді көреміз бе?
- Өте дұрыс, енді әріптер туралы жұмбақ жасырамын, сендер шешіндер:
Әжемнің колында шыр айнатар,
Шыр айналса, өзіне шыр байланар.
- Бұл жұмбақтың шешімі не туралы?
- Қ дыбысы "ұршық" сөзінде қай жерде орналасқан?
- Қ дыбысы дауысты дыбыс па, жоқ әлде дауыссыз дыбыс па?
Тәрбиеші: — Неліктен дауыссыз?
Кәне бәріміз қайталап айтайық. Қарақат, ұршық сөздерін тақтаға текшелер арқылы жазады, қалған баталар орындарында дауыстап айтады.
- "Ұршық" сөзінде неше буын бар? Балалар шапалақ арқылы екі буынға бөледі.
Сергіту сәті:
Ұзын құлақ сұр қоян,
Естіп қалып сыбдырды.
Ойлы-қырлы жерлерден,
Ытқып-ытқып жүгірді,-деген таклак арқылы қоян болып жаттығулар жасау.
- Бойымыз сергіп қалды, ал енді "Ойлан-тап" ойынын ойнайық.
—Ал, қане, кім айтады, менің қолымдағы ыдыстың атын білесіндер
ме?
- Тостаған.
- Бұл қандай ою түрімен әшекейленген?
Ал мына бұйымды атап өтіндерші. (Сандық торсық).
- Өзіміз ұйықтарда жамылатын көрпені, жастанатын жастықты неден жасайды екен?
Баланың "эвристикалык" қабілетін арттыру үшін тәрбиеші сөзжұмбақ ұсынады.
Сандық
Жастық
Қасық
Сюжетті ойын "Аукцион".
Салтанат деген фирмадан,
Қаламкас жүр жан сала.
Қазақтың киімдерін, бұйымдарын
Танытамын деп баршаға.
Қаламқас: - Балалар, мына дайындаған көрмелеріңе
Қарағанда қазақтың ұлттық бұйымдарын, киімдерін жақсы білетін сияқтысындар.
Қаламқас:
Сараптандар білімді,
Алмай тағы тынбандар.
Жасырамын бес жұмбақ
Шешуін жаңылмай табындар.
1. Кіруге адам батпайды,
Аман-есен сақтайды.
Балалар жауабы: (Сандық)
2. Бала көтерген қаңбақты,
Батыр лақтыра алмапты.
Балалар жауабы: (Мамық)
3. Әсемделіп істелген,
Көздің жауын алады.
Жата кетсең үстіне,
Ұйқын келіп қалады.
Балалар жауабы: (Көрпе)
4. Арқауы бір қос қалта,
Ажыраса алмайды,
Атам қайда жол тартса
Қанжығадан қалмайды.
Балалар жауабы: (Қоржын)
5. Сұлу-сұлу құнаным
Сылдырлаған жүгенім.
Аяз күнде мінбеген,
Аяғы жерге тимеген.
Балалар жауабы: (Сәукеле)
- Бүгінгі ойынға қатысушы балаларға өз өнерлерін көрсеткендері үшін және белсенділіктері үшін Қаламқастың сыйлығы да бар.
23-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Д дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: Д дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыра келіп, Д дыбысы бар сөз, сөйлем ойлап табуына назар аудару.
Балалардың тілдік, сөздік корына мән беріп ойлау қабілетін, қиялын дамыту (буын, сөз құрау, жұмбақ пен ребус шешу, жаңылтпаш айту т.б.)
Дамыту ойындарын пайдаланып еңбектенуге, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Керекті құралдар ретінде кеспе әріп, әріп таңбасы, текшелер, суреттер, домбыра, доп пайдаланылады.
Сұрақ-жауап, түсіндіру әдістері қолданылады. Балаларды ұйымдастыру сәті.
— Балалар, сәлемдесу туралы мақал-мәтелді еске түсірейікші. "Әдептілік белгісі — иіліп сәлем бергеннен".
- Ал, ендеше, жылы шыраймен сәлемдесіп, бір-бірімізге жылуымызды берейік.
- Балалар, біздің бүгінгі сабағымызға Жұмбақбай атай мен Білмеспек қонаққа келіп отыр. Қане, қонақтармен амандасайық.
1. Балалар бір-бірімен қол беріп амандасады.
2. Аталар мен ер балалар "Ассалаумағалейкүм" деп он қолын кеудесіне қойып, басын иіп барып амандасады.
3. Қыздың үлкендермен сәлемдесуі:
— Сәлеметсіз бе, ата? Есенсіз бе?- деп кеудесіне қолын қойып ізет ету.
Қыз балалар мен ұл балалар өз салты бойынша амандасады.
— Балалар, Жұмбақбай атай мынандай біз білмейтін суретті тірек сызба алып келіпті.
- Білмеспек, мына сурет ненің суреті?
— Білмеймін.

Суреттерді ататып болған сон, қандай дыбыстан басталып тұрғанын тапқызу.
Д дыбысы. Д дыбысын ортаға кою.
Д дыбысынын баспа және жазба түрімен таныстыру.
- Қандай белгімен белгілейміз, дауысты ма дауыссыз ба?
- Қане, кеспе әріптердің арасынан Д дыбысын тауып көрсетейік.
Сергіту сәті.
Ал, балалар, тұрайық
Алақанды ұрайық.
Оңға қарай иіліп
Солға қарай иіліп.
Бір отырып, бір тұрып
Бір тынығып алайық.
Орнымыздан тұрайық,
Белімізді жазайық.
Жоғары-төмен қарайық,
Солға-солға түзу тұр.
Оңға-оңға түзу тұр,
Алға қарай бір адым,
Артқа қарай бір адым
Бойымызға күш жинап,
Бір дем алайық
- Қане, орнымызға отырып, Жұмбақбай атай жұмбақ жасырады соны шешейік.
Сол аяқ пен оң аяқ
Кезек оны тебеді.
Ол тынымсыз домалап
Зыр жүгіре береді. (Доп)
Бір түймелі, екі желілі,
Күйдің көрігі, әннің көлігі. (Домбыра)
Лақтырдым да әуелеп
Қағып алдым "оп" деп.
Жерге соқтым, секең қақты
Атаймыз оны "не" деп? (Доп)
Жұмбақбай атайдың бізге әкелген сөзжүмбағын бірігіп шешелік. Сөзжұмбақ.
Тігінен: Қазақтың ұлттық музыкалық аспабы.
Көлдененінен: 1. Сол аяқ пен оң аяқ, кезек оны тебеді. 2. Басты бұратын. 3. Сан басы. 4. Тамақ құятын. 5. Бал таситын. 6. Қарт.
Мына суреттегі сөздердің алғашқы дыбыстарынан сөз құра.

- Енді сабағымызда Білмеспектің білімін сынайық.
- Д дыбысына байланысты сөздер ата.
- Білмеймін
- Балалар, Білмеспекке өзіміз көмектеселік.
- Доп, домбыра, дәптер, дән, адам, долана.
1. Осы сөздерді текшемен көрсет.
2. Шапалақтай отырып буынға бөл.
3. Осы сөздерді беретін мағынасын ашу, түсіндіру.
Доп - жел толтырылған, резеңке, ойыншық.
Домбыра - күй ойнайтын аспап.
Дәптер - оқу құралының бірі, жазу жазамыз.
Дала - жазық жер, алаңқай.
Дән - дәнді дақылдардың біреуі.
Долана — жидектің аты.
Адам - жеке тұлға.
Сергіту сәті.
Ал, қанеки ойнайық,
Ойнайық та, ойлайық.
Байлап қойып көзінді,
Қоршап тұрмыз айната.
Атынды атап шақырған,
Арамызда қай бала?
- Орнымызға отырып бүгінгі сабақта қандай дыбыс өткенімізді еске түсірейік.
- Дыбыстар нешеге бөлінеді?
- Д дыбысы қандай дыбыс, қалай белгіленеді?
Білмеспекпен бірге Жұмбақбай атайдың соңғы жаңылтпашын жаттай отырып, бүгінгі сабағымызды аяктаймыз.
Доста — сән
Достасамын
Достас жаным
Досқа мәлім.
Білмесекте бізден көп үлгі, жақсы қасиеттер алды. Рақмет, саған Білмеспек. Біздің балалармен бірге болсақ, бұдан да көп нәрсе үйренесің.
24-сабақ
Сабақтың тақырыбы: М дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. М дыбысын сөз ішінен бөліп айта білу, дауыссыз дыбыс екенін түсіндіру. Баспа және жазба түрлерімен таныстыру.
2. Дұрыс оқуға тәселдіру.
3. Достыққаа тәрбиелеу.
Әдісі: Әңгімелеу, көрнекілік, бекіту.
Көрнекілік: Әліппе, суреттер, қима әріптер мен буындар, сызбалар.
Сабақтың түрі:
Ойын сабақ.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
1. Сабақтың "Ойлап, ойна" ойынымен бастау.
Тәрбиеші: - Мақпал мата сатып алды. Мынау мата дүкені. Ондағы сөздерден өтілетін әріпті атату. Әр сөйлемді жеке айткызу арқылы құрамындағы сөйлемлердің санын анықтату. М дыбысынын дауыссыз екенін байқату. таңбасын көрсету, дұрыс дыбысталуына жаттықтыру.
2. Оқулықпен жұмыс.
а) Суреттеп атаулардың әрқайсысын шапалақ ұру арқылы буынға бөлу.
ә) Осы сөздермен бірнеше сөйлем құрату (мысық, бағдаршам, машина, алмұрт)
б) М дыбысының сөздің басында, ортасында, аяғында кездесетінін анықтау.
в) Үзік сызықтарды қосып, буындап оқыту.
г) Әр қатарға құрамында М дыбысы бар сөздер ойлату (дыбыстық, буындық талдау жасату).
Тез әрі дұрыс айтқандарын мадақтау.
г) Тақтаға екі оқушы шығарып, мата, алма сөздерін қима әріптерден құрату, алма сөзін қатыстырып сөйлем ойлату. Балалардың айтқан сөйлемдерінің сызбасын тақтаға сызып көрсету.
Мысалы: "Алма пісті" деген сөйлемде алма сөзі қай сызыққа, пісті сөзі қай сызыққа тән екенін сұрап, сөйлемдерді жазғанда бірінші сөзі бас әріптен басталып әр сөз бөлек жазылатынын, соңына нүкте қойылатынын естеріне салу.
Алма сөзін буынға бөліп бірінші буынның алдыңғы дыбысы дауысты, екіншісі дауыссыз дыбыс екеніне көңіл аударту. Буын құрамы әртүрлі (ашық, тұйық, буынды) сөздерді оқи білуге жаттықтыру.
II. Қорыту.
- Сонымен, балалар, бүгін қандай дыбыспен таныстық?
- М дыбысына байланысты қандай сөздер білеміз?
- М дыбысы қандай дыбыс?
25-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Б дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Б дыбысымен танысу сюжетті сурет бойынша әнгіме құрату арқылы, балалардың ойлау қабілетін дамыту,сөздік қорларын молайту.
2. Б дыбысына сөздер айтып талдау жасап үйрету.
3. Балаларды ұқыптылыққа, ептілікке тәрбиелеу.
Қолданылатын әдіс: Түсіндіру, сұрақ-жауап ойын арқылы.
Сабақтың көрнекілігі: Кішкене балға, балта, балық, бүркіт, бұғы, бұзау,
балапан, бақа, саңырауқұлақ, кеспе әліппе, текшелер.
Ұйымдастыру бөлімі:
- Балалар, бізде қазір қай ай?
- Бұл жылдың қай мезгілінің айы?
- Дұрыс айтасыңдар, көктемнің мамыр айы екен.
- Аптаның қай күні?
Осы кезде столға секіріп бақа шыға келді.
- Мынау не екен балалар?
- Бақа бізге неге келді екен, мен сұрап көрейінші. (Құлағын тосқан болады.)
- Балалар, бақа бізге қонаққа келіпті, сендермен бірге
Сабаққа қатысып ойнамақшы екен.
Балалардан бақаның қимылын жасауын және өзі тураты ән айтып беруді сұрайды.
- Қане, онда ән айтып берейік. Әнімізді еске түсірейік.
— Бақа, бақа, балпақ,
Басың неге жалпақ?
Темір тел пек көп киіп,
Басым содан жалпақ.
— Бақа, бақа, балпақ,
Бұтың неге талпақ?
— Су бетінде көп жүзіп,
Бұтым содан талпақ
— Өте жақсы айттындар, балалар, таныс емес қай дыбыс?
— Дұрыс. Б дыбысы екен.
— Біз сабақ басталғанда аптанын қай күні дедік?
— Бұл сөзде қай дыбыстан басталып тұр?
— Тамаша дұрыс таптындар.
Балаларға бірнеше сурет көрсетіп ондағы заттардың атын атату.
— Балалар, мынау ненің суреті?
— Балтаның суреті.
— Мұнымен не істейді?
Балға, күрек, кетпен, тырманың қызметімен таныстырып, олардың ортақ аттары құрал-саймандар екені түсіндіріледі. Осылайша басқа да суреттер көрсетіп, аттарын ататқызады.
— Осы сөздердің барлығында Б дыбысы қай жерде тұр?
— Шалбар деген сөзде Б дыбысы бар ма?
— Өте дұрыс. Бұл сөзде ортасында естіліп жүр екен.
— Ал, енді осы Б дыбысын айналаларыңа қарап, дауыстап айтып көрейікші, не байқадыңдар?
Балалар Б дыбысын айналаларына қарап айтқан кезде, еріндерінің бір-біріне тиетінін, жүйісетінін айтты.
Жаңа дыбысты айнаға қарап дыбыстатып айтқызу, дыбысты дұрыс ажыратуына, ерін мен езу қимылдарына байланысты дыбыстарды оның айта білуіне үйретеді.
— Ал, енді осы дыбысты созып айтып көрейікші, созып айтуға келе ме екен?
— Жоқ, Б дыбысын созып айтуға келмейді. Б дыбысын созып айтсак, Ы дыбысы қосылып кетеді.
— Олай болса Б дыбысы қандай дыбыс екен? Дауысты ма, әлде дауыссыз дыбыс па?
— Дауысты дыбыстар қалай айтылады екен?
— Дұрыс екен балалар, ал біз дауыссыз дыбыстарды қандай текшелермен белгілейміз?
Балалар түгелдей көк текшені көтереді.
— Ал дауысты дыбысты ше? Түгелдей қызыл текшелерін көтереді.
— Ал, қане енді кім көп сөз біледі екен, бәріміз ойланып осы Б дыбысынан басталатын сөз ойлайық.
— Балық, балапан, балдырған, бақа, балға, бұғы, бұзау т.б.
— Жақсы, өте көп сөздер біледі екеңсіндер. Енді осы сөздерді буынға бөліп көрейікші.
— Балға деген сөзді буынға бөлейік, кане, шынтақтарынды парта үстіне тіреп, саусақтарынды айқастырындар да, айқастырылған саусақтарынды иектеріңнің астына қойып, бәріміз бірге буынға бөлейік, - деп тәрбиеші бірге айта отырып, буынға бөлдіреді:
Бал - ға
- Иектеріңе саусақтарың неше рет тиді?
- Олай болса балға сөзінде неше буын бар екен?
- Б дыбысы қай буында тұр?
- "Шал-бар" сөзін де тұра осылай буынға бөлейік. Шал - бар
- Неше рет иектерің саусақтарыңа тиді?
- Б дыбысы қай буында тұр екен?
- Олай болса Б дыбысы сөздің басында, ортасында да, аяғында кездеседі екен.
- Міне, балалар, біз бүгін сендермен жаңа дыбыспен, яғни Б дауыссыз дыбысымен таныстыңдар.
- Міне, мынау Б дыбысының әрпі. (Кеспе әріптен Б бас әрпі мен кіші әрпі көрсетіледі.)
- Ал ол былай жазылады екен (Тақтаға жазып көрсетіледі).
- Мен қазір осы әріпті ауада жазамын содан кейін сендер жазасыңдар (Ауада екі-үш рет жазып көрсетіледі)
- Ал енді сендер жазындар, үзік сызықтар арқылы жазылады екен. Бір жол жаздырып, қолдарын демалту үшін, сергіту жаттығуы жасалады.
— Бала-бала, балақан
Қане қайсы алакан?
Саусақтарың әйбәт,
Былай-былай ойнат.
- Енді, балалар, "Б" дыбысына әр кім бір сөз ойласында соны текшелеріңмен алдыларында жазындар және оны әрқайсысың оқып шығасыңдар.
Кім жылдам орындаса сол бала тақтада да көрсетеді. Алғашқы орындаған төрт балаға жаздыру. Бота, арба, балға, саба.
Дауыссыз дыбыс көк текше, дауысты дыбыс қызыл текше.
- Өте дұрыс жақсы жазып көрсеттіңдер.
- Енді айналаларыңа қарандаршы, "Б" дыбысынан басталатын қандай заттар бар?
Бесік, бор, бақа, балық т.б.
- Тамаша жақсы, енді біздің арамызда "Б" дыбысынан басталатын балалардың аттарын атандаршы.
- Сендер тамаша ойлап таптыңдар. Енді мен жұмбақ жасырайын сендер тауып көріндерші:
Бірнеше рет ауада қайталаймыз.
Табада бар,
Танада жоқ.
Сабада бар,
Санада жоқ.
— Ол "Б" дыбысы.
— Дұрыс айтасыңдар, ал енді осы жұмбақты бәріміз қай талап айтайық. (екі-үш рет айтқызу)
(Сюжет сурет көрсету. Саңырауқұлақты паналаған балапандар)
— Мына суретке қарайықшы, балалар.
— Мұнда не бар екен?
— Саңырауқұлақ қандай?
— Ал, мұнда ше?
— Үлкен болып өсіп кетіпті. Астына балапандар жаңбырдан тығылып паналап тұр.
— Ал енді осы суретке қарап, сөйлем құрайықшы.
1) Жаңбыр жауып, саңырауқұлақ үлкен болып өсті.
2) Балапандар саңырауқұлақ астын паналап тұр.
Осы сөйлемдер бірнеше балаға қай талатып айтқыздырылады.
— Енді осы суретке қарап біз де ойнап көрейік.
Біреуміз саңырауқұлақ болайық, қалғанымыз балапандармыз. (Өзім бір рет көрсетем). Саңырауқұлақ кішкентай болды деп отырамын «жаңбыр жауды" деген сөзден кейін саңырауқұлақ өсіп кетеді. Ол кезде орнымнан тұрамын. Ал балапандар сол кезде жүгіріп келіп саңырауқұлақтың астына жиналады. (Ойынды бір-екі рет өздеріне ойнатам).
Сабақ осы "Балапан" сөзі арқылы қорытындыланады.
— Балалар балапан сөзінде бірінші қай дыбысты естіп тұрсыңдар?
— Біз бүгін қандай дыбыспен таныстық?
— "Б" дыбысы қандай дыбыс?
— Оны біз қандай текшемен белгілейміз? Көтеріндерші түгел. Суреттерді көрсете отырып, '"Екінші буыным қайла?" ойынымен сабақ қорытындыланады.
Бұзаудың суретін көрсетіп бұ дейді, балалар -зау дейді. Бүркіттің суретін көрсетіп бүр дейді, балалар - кіт дейді. Сол сияқты: шал, -бар.
26-сабақ
Сабақтың тақырыбы: С дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Өткен дыбысты қайталата отырып, есте сақтау қабілетін арттыру.
2. Жаңа С дыбысымен таныстыру, сөз, сөйлем құруға дағдыландыру.
3. Ауызекі сөйлеу мәдениетін қалыптастыра отырып, баспа әріп жазуға жолдарын үйрете отырып, таза, сауатты жазуға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Кеспе әріп кассасы, түрлі-түсті суреттер. "жұмбақтар" кітапшасы, С дыбысының баспа және жазба түрі, алфавит.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
1. Шеңбер құрып балаларды тұрғызу арқылы /мұғалім/ тәрбиешімен, балалардың бір-бірімен сәлемдесуін дағдыландыру.
2. Сергіту сәті: "Сұр қоян"
II. Қайталау:
1. Өткен Аа дыбысын қай талау а/ дыбыстың айтылуын тексеру в/ қандай дыбыс екенін ажырату.
2. Сөз: ай, аю, ара, aпa т. б.
3. Сөйлем: Ай туды. Ара ұшты т.б.
4. Буынға шапалақтау арқылы бөлгізу: а-ра, а-на т.б.
III. Жаңа сабақ:
1. Алфавиттен Аа және Сс дыбысын табу.
2. Кеспе әріптен осы әріптерді тапқыза отырып, текшеге буын құрастыру.
а/ -ас, -са, -ее, -ис, т.б.
ә/ буындардан сөз, сөйлем құрастыру:
тас, кес, сан, т.б.
3. Ойын: "Мен айтайыншы!" Ауаға кез-келген әріпті жазады. Балалар сол әріпті тауып, тәрбиешінің құлағына ақырын келіп айтады.
4. С дыбысының айтылуын, қандай дыбыс екенін түсіндіру.
а) С дыбысы айтылған кезде тілдін ұшы астыңғы тіске тіреле отырып белгілі кедергі арқылы шуылдап шығады (хормен дауысты төмен және жоғары көтеріп айту). ә) С дыбысы дауыссыз дыбыс.
5. "Көкөністер жинау" ойынын ойнату арқылы жұмбақ жасыру:
Жаздай інге тығылып,
Жатқан қызыл түлкіні.
Құйрығымен суырып,
Әкелді әжем бір күні. /сәбіз/
Сәбіз — сезін буынға бөлгізу арқылы с дыбысы қай буында тұрғанын тапқызу.
6. Сергіту сәті:
Бір, екі, үш
Қолға қалам аламыз
С дыбысын жазамыз.
7. Дәптермен жұмыс:
Бір жолға әдемі, сауатты жазу: С С С С т.с.с
8. Сабақты бекіту:
Сақинаны, салғызды,
Сарымсақты, сәбізді.
Бастап тұрған қай әріп?—
Сапсыз орақ тәрізді. /С/
9. Мадақтау.
27-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ы дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Жаңа Ы дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыру; Ы дыбысы бар сөздер айтып, талдау; сөйлем, сөз туралы ұғымдарын кеңейту.
2.Оқушылардың ойлауын, тілін дамыту.
3.Тазалыққа, еңбекке баулу.
Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап әдісі.
Сабақтың көрнекілігі: кеспе әліппе, текшелер, сюжетті суреттер, үлестірмелі суреттер.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларға оқу құралдарын алғызып, сабаққа дайындалту.
II. Өткен дыбыстарды қайталау.
"Кім білгіш?" ойыны арқылы өтілген дыбыстарды қайталау.
Ойын шарты: Мен дауысты дыбысты атасам, екі қолдарынды жоғары көтеріп шапалақтайсыңдар, ал дауыссыз дыбысты атасам, еңкейіп тізелерінді шапалақтайсыңдар.
III. Жаңа сабақ.
Сюжетті суретке қарап әңгіме құрау.
Бұл — ас бөлмесі. Айжан үстелдің үстін жинады. Ол шыны, қасық, тәрелкелер жуды.
- Балалар, енді шыны, қасық, тәрелке, шайнектерді бір сөзбен қалай айтуға болады.
-Сөздің басында қандай дыбыс естіледі?
Міне, мынау — әріп таңбасы, - деп үлкен, кіші ы әрпін көрсетіледі.
-Айтылуына қарай қандай дыбыс деп ойлайсыңдар?
- Жуан айтыла ма, жіңішке айтыла ма?
-Демек, ы дыбысы — жуан дауысты дыбыс. Ыдыс сөзіне дыбыстық талдау жасату.
Ы дыбысы қызыл текшемен, д дыбысын көк, ы дыбысын қызыл, с дауыссыз дыбысын көк текшемен белгіленеді.
Алдарындағы текшелерге қарап, осы сөзде неше дауысты, неше дауыссыз дыбыс бар екенін кім айтады?
-Ыдыс сөзі неше буыннан тұрады?
Кеспе әріппен ыдыс сөзін буынға бөліп жазып okmtv
Ы-ДЫС
V. Сергіту сәті
Теңселеді ағаштар
Алдымнан жел еседі
Кіп-кішкентай бөбектер
Үп-үлкен боп өседі.
VI. Үлестірмелі суреттермен жұмыс жүргізу. Оқушыларға балық қайық, мысық, қайшы суреттері таратылады.
Оқушы әр суреттегі заттың атын атап, сөйлем құрастыруы керек. Тақтаға схема бойынша жазғызылады. Балық суда жүзіп жүр. Мысық мияулады. Айнұр домбыра тартты. Әжемде қайшы бар. Сұрақтар қою.
-Әр сөйлемде неше сөз бар?
VII. Қол жаттықтыру жұмысы.
1. Ауада жазу.
2. Дәптерге жазу Ы ы, ыс, ы-дыс
VIII. Қорыту.
"Сөз ойла, тез ойла" ойынын ойнату.
Оқушылардың отыруларына қарай екі командаға белу. Ы дыбысына қай команда көп сөз ойласа, сол команда жеңеді.
IX. Оқушыларға берілген жұлдызша, төртбұрыш арқылы жауаптарын бағалау, марапаттау.
28-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ж дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: Ж дыбысының айтылу артикуляциясымен таныстыру. Басқа дыбыстардың ішінен айыра білуге, сөзге дыбыстық талдау жасауға, сөзді буынға дұрыс бөлуге үйрету. Сурет арқылы заттың атауын білу, ойлау қабілеттерін арттыру.
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, ойын, көрнекілік, жұмбақ, ребус (суретті жұмбақ) шешу т.б.
Сабақтың көрнекілігі: Ойыншықтар, суреттер, кеспе әріптер, әр түрлі текшелер.
Сабақтың барысы:
- Балалар, бүгін ауа райы қандай?
- Ауа таза екенін қайдан білдіңдер?
- Өте жақсы, балалар. Ал енді аптаның қай күні?
- Ендеше жұма күнді қандай күн деуші едік?
- Көніл-күйіміз қалай?
- Ендеше, балалар, осы жақсы көңіл-күйімізбен сабағымызды бастайық.
- Балалар, біз бүгінгі күнге дейін бірнеше дыбыстармен таныстық.
- Дыбыстар нешеге бөлінеді?
- Қандай болып екіге бөлінеді?
- Олай болса мен бұрын танысқан дыбыстарды көрсетіп, айтамын. Егер мен көрсетіп атаған дыбыс дауысты дыбыс болса қызыл текшелерінді, дауыссыз дыбыс болса көк текшелерінді көтеріңдер.
-Ал, мен бүгін сабақты "Кім тапқыр?" деген ойынмен бастаймын. Дыбыстарды жеке-жеке атаймын, сендер текшемен белгілейсіңдер.
Текшелерін көтеріп белгілеу арқылы қанша дыбыс таңбасымен танысқандарын атап өтеді. Оның ішінде дауысты, дауыссыздарын ажыратады.
- Өте жақсы, балалар. Енді біз "Алма жинау" ойынын ойнайық. (Үлкен алма ағаштың суреті, жемісімен)
- Мына алма ағашында, алмалар пісіп түр екен. Әр алманың артында дыбыс таңбасы (әріп) жазылған, дыбысты атап, сол дыбысқа байланысты сөз құрап, мына үлкен себетке саламыз.
Аталған сөздерге буындық талдау жасатып отыру.
Жаңа сабақ.
Ойын: "Ойлан тап" ойыны арқылы жұмбақ, ребус шештіру.
- Ал, балалар, мен сендерге жұмбақ жасырайын.
Жұмбақтар.
Күндіз бәрі қашады,
Түнде аспанды басады. (Жұлдыз)
Ішіне тамақ, салынған,
Есігі тастай жабылған. (Жұмыртқа)
Ребус (суретті жұмбақ)
Шешуі: Жапалақ.
- Осы біз шешіп тапқан сөздер, қай дыбыстан басталып айтылып тұр? Қане, қайталап айтып, байқап көрелікші.
Ж дыбысының айтылу артикуляциясын түсіндіру, ұғындыру. Бұдан кейін "Кім жылдам?" ойыны арқылы тақтаға ілінген суреттегі заттардын атауларын атату. Буынға бөлу. Дыбыстың сөз басында, ортасында, аяғында келетінін балаға өздеріне байқатып атату, аңғарту. Суреттер: Жылқы, жапалақ, жұлдыз, көжек, морж.
- Енді, балалар, осы сөздеріңе текшелеріңмен дыбыстық талдау жасап жіберелік. Неше дауысты, неше дауыссыз екенін ажыратып анықтаңдаршы.
- Өте жақсы, балалар. Енді қолымызды шапалақтап осы сөздерді буынға бөліп жіберелік.
- Жақсы буынға да бөліп тастадық. Осы зеректігімізді дәлелдеу үшін "Біз зерекпіз" ойынын ойнайық. Мен сендерге алдымен дыбыстарды, сонан соң буынды, сөзді атаймын. Солардын ішінен Ж дыбысы бар дыбыс буын, сөз кездескенде қолдарынды шапалақтайсыңдар.
Мысалы: 1. П, б, с, ж; л, ж, қ, ә, т.б. (дыбыс)
2. на, са, жа, ла, за, жу, т.б. (буын)
3. таға, саға, жата, алға, жылға (сөз)
- Қай дыбысты атадық? (бүгінгі өтіп жатқан)
- Ендеше Ж дыбысы. Мынау сол дыбыстың таңбасы - Жж әрпі. Көрсетіліп, тақтаға ілінеді. Ж дауыссыз дыбыс екенін тағы да қайталап, анықтау. Баспа түрін, жазба түрін салыстырып көрсету.
- Қане, балалар, енді осы әріпті ауаға әдемі етіп жазайық. Олармен бірге жазып көрсету. Дәптерлеріне үлгі бойынша жаздыру.
Сергіту сәті:
Toп-топ етіп басайық,
Жалаудан күн жасайық.
Жаса-жаса жарқын күн,
Жаса-жаса алтын күн.
Тәрбиеші: — Мен сендерге тақпақ оқып берейін.
Жау-жау жаңбыр, жау жаңбыр!
Жауған жаңбыр, жауған нұр.
Жердің шаңы басылсын,
Гүлдің қауызы ашылсын.
Еккен егін көктесін,
Бізге нанды көп берсін!
Жау, жау,
Гүлденсін бау! (Ж.Смаков)
Балалар, Ж дыбысы бар сөздерді атандаршы.
Жақсы, енді оздерің Ж дыбысын қатыстырып сөз ойлаңдаршы. (Ж дыбысынан басталатын).
Жүзім, жүзік, жылан, жираф, т.б.
"Менін көжегім" тақырыбы бойынша тақтаға сурет салу. Салған суретке сөйлем құрау, талдау. "Көжек сәбізді жақсы жейді". (көреді) Ж дыбысы бар сөздерді атату.
Стол үстіндегі ойын: әртүрлі ойыншылар алдын-ала ақ матамен жабылып қойылады.
- Ал, балалар, мына матаны ашамын, астынан бірнеше ойыншықтар көресіндер. Сол ойыншықтардың ішінен Ж дыбысынан басталатын ойыншықтарды тауып атын атап, буынға бөлесіңдер. (Жылқы, жолбарыс, жылан, жүзік)
- Балалар, бүгін қандай дыбыспен таныстық?
- Ж дыбысы дауысты ма, дауыссыз ба?
- Өте жақсы, балалар. Олай болса, "Жау, жау жаңбыр" әнін айтып жіберейікші.
Бәрі қосылып айтылған осы әнмен сабақ аяқталып, балалар сыртқа демалуға шығады.
29-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ұ дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: Ұ әрпімен таныстыру.
Сабақтың міндеті:
а) Ұұ әрпінің жазылуын, оқылуын меңгерту.
ә) Жеке сөздерді окуға және тез оқуға дағдыландыру.
б) Ұқыптылыққа, әдемілікке, тазалықка тәрбиелеу.
Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Сабақтың түрі: аралас
Көрнекіліктері: суреттер, кеспе әріптер, буындар.
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
II. Өткен сабақты пысықтау.
III. Жаңа сабақ.
- Кәне, балалар, жұмбақ шешейік!
Кеше жіптей,
Бүгін күптей. (Ұршық)
Шыр айналып биші қыз,
Билеп-билеп алады.
Өз бұрымын беліне,
Орап түсіп барады. (Ұршық)
Тапсырмаларды орындау.
Суреттерге қарап дыбыстық талдау жаса.
Ұлу, ұя, бұғы, ұршық.
Тордағы әріптерден сөз құра.
Үзік сызықтарды қос. Буындап оқы.
ҰҰ
Жаңылтпаш жаттайық!
Тұз - мұздай
Мұз - тұздай.
Талап - тұлпар
Білім - сұңқар
IV. Қорытынды.
Сұрақ-жауап әдісімен:
1) Дыбыс дегеніміз не?
2) Әріп деп нені айтамыз?
3) Бүгін қай әріппен таныстық?
4) Ол дыбыс қалай айтылады?
5) Сол әріпті қатыстырып сөздер ойла.
V. Бағалау.
Тал басында — тамаша ұй. (Ұя)
- Ұшқыш, ұя, ұршық сөздерінде ең бірінші қандай дыбыс естідіндер?
- Ұұ дыбысын қатыстырып сөздер ойлайды. Ұұ дыбысын ауада жазып көру.
Тақтамен жұмыс.
Ұұ дыбысының әріп элементтері.
Ұұ баспа түрі.
Ұұ жазба түрі.
Сергіту сәті.
"Ұшты-ұшты" ойынын ойнау. Ойын шартын, мазмұнын, міндетін түгел түсіндіру.
Ұшты-ұшты (ұшады)
Ұшты, ұшты,
Торғай ұшты (ұшпайды) т.б. Ойын шартын бұзғандар өлең айтады.
30-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ң дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Құрамында Н, Ң дыбыстары бар сөздерді талдау, оларды ажырата білуге, Ң дыбысы жөнінде дұрыс ұғым алуға үйрету.
2. Оқушылардың тілдерін дамыту, сөздерді дұрыс оқуға баулу.
3. Табиғатты, жабайы андарды қорғауға тәрбиелеу. Олар табиғаттың бір бөлігі екенін түсіндіру.
Әдісі: Сұрақ-жауап.
Көрнекілік: Суреттер, қима әріптер мен буындар.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың барысы.
I. Жаңа сабақ.
- Балалар, бүгін біз "Орманда" деген тақырып бойынша жұмыс жасаймыз.
Орманда нелер мекендейді? (қасқыр, аю, түлкі, қоян т.б.).
- Оларды бір сөзбен не деп атаймыз?
- Енді, балалар, "аң" сөзімен сөйлем құрап көрейікші.
- Ал, "Орманда" деген тақырыпқа кім шағын ертегі құрап береді?
- Ормандағы жануарларды неге "аң" деп атайды.
Аң сөзін буынға бөлу, дыбыстарды ретімен ата, Ң дыбысының қай дыбыстан сон тұрғанын сұрау, оның дауыссыз екенін түсіндіру.
- Ң дыбысы қай дыбысқа ұқсайды? Н мен Ң дыбыстарын жеке-жеке дыбыстату арқылы, айтылуына көңіл аударту. Бір қатарға н, екіншісіне ң дыбысы бар сөздерді ойлап айтуды тапсыру. Ол сөздердегі н, ң дыбыстарын салыстыра отырып талдау жасау, бұлар қандай дыбыс екенін айтқызу, н-ның ң әрпінен айырмашылығы барын түсіндіру, аң сөзін құрату.
Сергіту сәті. Суреттегі аңдардың қимылын келтіру.
II. Бекіту. Оқулықпен жұмыс.
Оқулықта бейнелеген суретпен жұмыс: аттарын атату, буынға бөлу, сөйлем құрау. Жұмбақ.
1) Қос арғымақ мінемін,
Жолсызбен-ақ жүремін. (Шаңғы)
- Шаңғы сөзімен кім сөйлем құрайды?
2) Оқушылар кірерде, үзіліске шығарда белгі беретін қандай құрал? (қоңырау).
- Шаңғы, қоңырау сөздерін қима әріптерінен құратып, буынға бөлдіріп талдату, буын санын анықтау, үлгісін салдыру.
Жаңылтпаш айтқызып, оны жаттату.
Шапсаң шапшаң,
Бұрқырайды ақ шаң. ң дыбысы бар сөздерді дұрыс айтқызу.
III. Қорыту.
- Бүгінгі танысқан дыбыс қандай дыбыс?
- ң дыбысы дауысты ма, әлде дауыссыз ба?
- Қандай тақырып бойынша жұмыс жасадық?
- Орманда нелер мекендейді?
- Аң сөзімен кім сөйлем құрап береді?
IV. Үйге тапсырма. Оқулықтағы үзік сызықтарды қосу.
31-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Е дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Өтілген дыбыстар туралы балалардың білімін бекіту.
2. Дидактикалық материалдарды пайдаланып, балалардың ойлау қабілеттерін, қиялын дамыту (буын құрау, сөз құрау, жұмбақ шешу, жаңылтпаш айту, ребустар шешу). Дамыту ойындарын ойната отырып игерген білімдерін бекіту.
3. Е дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыру. Балалардың Е дыбысы бар сөз, сөйлем ойлап табуына назар аудару, олардың сөздік қорына мән беріп, байланыстырып сөйлеуге үйрету, ұғымталдыққа тәрбиелеу. Сабақ барысында аталған мақсаттарға жету үшін кеспе әріптер, текшелер, ребустар, кроссворд, көрнекілік ретінде пайдаланады.
Сабақ барысы:
- Балалар, қазір жылдың қай мезгілі?
- Қай ай?
- Аптаның қай күні?
- Балалар, біз сауат ашу сабағында қандай дыбыстармен таныстық?
- Біз, алдымен дыбыс дегеніміз не соған тоқталайық.
- Дыбыстар нешеге бөлінеді? Дауысты дыбыстар қалай аталады?
- Ал, дауыссыз дыбыстар ше?
- Дауыссыз дыбыстарға нелер кедергі жасайды? Дауысты дыбыстар қандай текшелермен белгіленеді?
- Ал, дауыссыз дыбыстар ше ?
- Ал, біз әріптерді көреміз бе? Бірнеше сауалдарға балалар жауап береді.
- Өте дұрыс. Өткен сабақтарды жақсы меңгерген екенсіңдер. Балалар, енді әріптер туралы жұмбақтар айтамын, оны сендер шешіңдер.
Егер мен К-ден бастасам,
Тісі жоқтың бірімін.
К-ні алып тастасам,
Аяқ киімнің бірімін. (Кетік-етік)
Етік деген сөз қай дыбыстан басталады?
- Е дыбысы дауысты дыбыс па, дауыссыз дыбыс па ?
- Неліктен дауысты, қане, бәріміз айтайық.
- Ал енді Е дыбысына байланысты кім тез сөздер тауып айтады?
- Қане, кім еден сөзін тақтаға текшелер арқылы жазып береді? (Бір бала тақтаға еден сөзін жазып береді, буынға бөледі, қалған балалар орындарында дауыстап отырады).
- Еден сөзінде қанша буын бар? Шапалақ ұру арқылы буынға бөл. Енді, балалар, кім Е дыбысына байланысты тақпақ, жаңылтпаш айтып береді.
Тәрбиеші жұмбақ жасырады, жауабы, мысалы: (елік) осы сөзге дыбыстық талдау жасайды.
- Елік деген сөзді еркін отырып айтып көріңдер. Ең бірінші қандай дыбыс естіліп тұр?
(Е әрпімен танысқан соң Е дыбысының басқа және жазба түрі көрсетіледі).
- Е дыбысын ауада жазып көрейікші. Алдымен мен жазайын, содан кейін сендер ауада жазып қайталайсыңдар.
- Балалар, дәптерге жұмыс жасар алдында бой сергітіп алайық. "Ұзын құлақ сұр қоян" тақпағын айтып, бәрі бой сергітеді.
Өте жақсы, казір дәптерлерінді ашып, үлгіге қарап, үзік сызықтарды қосып, Е әрпінің баспа түрін жазамыз. Балалар түгел болған соң ойын ойнаймыз.
"Балықшы" ойыны. Ойыннын шарты: балалар аквариумнен магниттік кубиктерді қармақпен аулап алады да, кубиктегі қандай әріп, қандай дыбыс екенін тауып, сол әріпке сөйлем құрап әңгімелеу қажет. Мақсаты: Алған білімдерін тиянақтау. Ойынға түгел қамти отырып, қызығушылығын арттыруға көңіл болу. Одан кейін таныс дыбыстарды есте сақтау үшін сол дыбыс басталатын нәрселердің суретін көрсетіп, оны балалардың өздері де салып, қай дыбыстан басталатынын қайталау.
Ребус шешу: Ай + гүл= Айгүл
тас + бақа= тасбақа т.б.
Кроссворд: тігінен: ер бала есімі.
Көлденеңінен: 1. Үй жануары
2. Аяқ киім
Ойын: "Сөйлемді жалғастыру".
1. Әжем ауылдан............
2. Мен қызықты ертегі........
3. Орманда бұлбұл...........
Сондай-ақ әріптер бойынша "Дүкен" ойыны кезінде балаларға әріп таратылып беріледі, олар сол әріпке байланысты затты тәрбиеші сатушыдан сатып алады. Соңынан балалар тақта алдында әріптерді тауып текшемен "кесе", "күрек", "бел", "ел", "ерін" сөздерін жазады.
- Балалар, бізде бүгін қандай сабақ болды?
- Қандай әріппен таныстық?
- Қане, Е дыбысына тез-тез сөз айтып жіберіңдерші. Сабақты тағы бір рет қай талап сұрап пысықтаған соң қорытындылауға болады.
32-сабақ
Сабақтың тақырыбы: К дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: 1. К дыбысымен таныстыру. К дыбысына тіл ұстарта отырып сөз құрату, буын ішінде бекіту, дыбыстық талдау жасату.
2. Дидактикалық материалдар арқылы балалардың есте сақтау, ойлау қабілеттерін дамыту. Балаларды К дыбысы бар сөз, сөйлем ойлауға үйрету.
3. Таза қазақ тілінде сөйлеуге, байланыстырып сөйлеуге түзу отыруға тәрбиелеу.
Әдіс-тәсілдері: әңгімелеу, көрнекілік, сұрақ-жауап.
Көрнекіліктері: к дыбысынын баспа түрі, текшелер, кеспе әріптер.
Сабақ барысы. I. Ұйымдастыру кезеңі.
- Балалар, қазір қай мезгіл?
- Күз мезгілінде табиғатта қандай өзгерістер болады?
Тәрбиеші жұмбақ шештіре отырып, бүгін қандай дыбыстың өтілгендігін бірінші дыбысынан балаларға аңғартады. Тәрбиеші жұмбақ жасырады.
Өз атын өзі шақырады.
Сөйтіп күнді батырады. (Көкек)
- Көкек деген сөзде бірінші қандай дыбыс?
- Кім К дыбысына байланысты адам аттарын атайды?
- Енді осы адам аттарында К дыбысы қай жерде тұрғанын талдайық.
- К дыбысының айтылу ерекшелігіне тоқталады. "К". Түсіндіру. К дыбысы - дауыссыз дыбыс, дауыссыз дыбыс көк текшемен белгіленеді.
Жана үйретілген К дыбысынан сурет арқылы өлең жолын жаттату:
К әрпі
Көркем ғой
Көктебе деп,
Ұшып жүр кептер, көбелек.
Жайнатып тұр маңайды,
Күн нұры көктен себелеп.
- Ал енді, балалар, мен сендерге к әрпі бар сергіту өлеңін үйретейін.
Дыбыстан қашып,
Қаққан безек.
Қорқақ жасық. Бұл не? (Көжек)
Осы өлеңді балаларға қимыл арқылы 2-3 рет жаттата отырып орындату.
— Балалар, барлығың жаттығуды жақсы жасадыңдар. Енді қызық ойын ойнайық.
Балаларды 3 топқа бөледі. Тақтаға А, О, Б, В, Г, F, Д, Е, Е, Ж әріптерінің үлгісін іліп кою.
Сол үлгіні тәрбиеші өзі көрсетіп тұрады. 3 топтың балалары сол көрсетілген дыбыстың дауысты не дауыссыз екенін тез ажыратып айтулары керек.
Егер шатасса, келесі топ балалары жауап беріп, ұпай санын жинайды. Тіл ұстарту:
Кекілік-ау, кекілік,
Кетіп қалма секіріп.
Көңіл-күй әуенімен "к" дыбысын буын ішінде айыру жаттығуы: Ка-ка, ко-ко, ку-ку, кэ-кэ, ки-ки, ке-ке.
Қол жаттықтыру дәптеріне "к" дыбысының жаттығу жұмысын орындату.
Сөйлем құрату. Тақырыбы: " Көк".
Көкен ауылда тұрады.
Ауылдың қасында қол бар.
Көлдің суы мөлдір, таза.
Еркебұлан,
Назкен көлге шомылып,
Еркебұлан балық аулады.
Қорытындылау.
Ойын: "Қай дыбысты дыбыстадым"? деп сыбырлау арқылы "к" дыбысының айтылу, есту арқылы жеткізуге үйрету "к" дыбысына жұмбақ жасыру арқылы "к" дыбысын бекіту. Жұмбактар шешкізу:
Жұп-жұмыр жоны бар,
Инеден тоны бар,
Түйреген, түрпі...
Бұл не? (Кірпі)
2. Ақ сандығым ашылды
Ішінен жібек шашылды. (Күн)
— Кірпі, күн сөзінде неше дыбыс бар, бірінші қай дыбыс естіледі? "к" дыбысы қай жерде келіп тұр?
— Қалай естіледі? - деп балалардан жауап ала отырып, сабақты қорыту. Үйге тапсырма: Көжектің суретін салып келу.
33-сабақ
Сабақтың тақырыбы: I дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: 1. I дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыру; сөзге дыбыстық талдау жасату; оқуға, жазуға жаттықтыру 2. оқушылардың сөздік қорын, тілін дамыту. 3. Өз ана тілін елін, жерін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: кеспе әліппе, суретті үлгі бойынша кітаптың ішіктің, түлкінің, ілгіштің суреті, текшелер.
Әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, ойын
Түрі: аралас сабақ
Сабақтың барысы
I. Ұйымдастыру.
Сәлемдесу. Оқушыларды түгендеу. Сабаққа даярлығын тексеру.
II. Өткен сабақты қайталау.
1. Өтілген дыбыстарды кеспе әліппеден тапқызу.
2. Қала, жан, ана, ата т.б. сөздерді кеспе әріптермен жазғызып, буынға бөлгізу.
III. Жаңа сабақ.
Кеспе әріптен і әрпін көрсете отырып, өлең шумағын оқу. Жалғыз таяқ боп тұр, Төбесінде доп тұр. Бұл не?
Бұл і дыбысы деп, әріп таңбаларын көрсету. Айтылу артикуляциясына мән беру.
- I дыбысы жуан айтыла ма, жіңішке айтыла ма?
- Дұрыс. Айтылуына қарай қандай дыбыс дейміз?
- Көрдіңдер ме, дауысты дыбыс екі түрлі айтылады екен. Айталық ы дыбысы жуан дауысты, і десек жінішке дауыспен айтамыз.
Сондықтан да дауысты дыбыстар жуан, жіңішке болып екіге бөлінеді. Мысалы: ы-і, ү-ү, а-ә, о-ө.
IV. Сергіту сәті
Жел соқты гу-гу
Жаңбыр жауды тырс-тырс.
Жаңбыр басталды.
Күн ашылды.
V. Сурет бойынша жұмыс.
Тақтаға кітап, ілгіш, ішік, түлкі суреттері ілінеді. Сөйлем құрастыру. Сөздерге дыбыстық талдау жасату.
Мысалы: ілгіш і-дауысты дыбыс, қызыл.
л-дауыссыз дыбыс, көк
г-дауыссыз дыбыс, көк
і-дауысты дыбыс, кызыл
ш-дауыссыз
дыбыс, көк - текшемен белгілейміз.
Қане, бәріміз хормен оқиық ілгіш
Енді сөзді буынға бөліп оқиық. іл-гіш.
VI. Өз бетінше жұмыс жүргізу
- Кеспе әліпелеріңе тіл, кітап сөзін жазыңдар. Оқушыларға аз ана тілінің қадір қасиеті, кітап жайлы түсінік беру.
VII. Мақалмен таныстырып, бірін жаттатқызу.
Кітап - білім бұлағы.
VIII. Жазу жұмысы.
І-нің үлкен, кіші әрпін жаздыру. Ін, тіл, тіс сөздерін жазғызу.
IX. Сергіту сәті
Кі-кі-кі - бұлаңдайды түлкі.
X. Оқулықпен жұмыс.
XI. "Әріп тастамақ" ойыны
Ойынның шарты: 7-8 балаға бір-бірден әріп таңбасын таратады. Оқушы өз қолындағы әрпіне сай сөз ойлап табады айтады.
XII. Үйге тапсырма:
1. Дәптердегі жазуды аяқтау.
2. Тіл. кітап туралы мақал-мәтел жаттау.
XIII. Бағалау.
34-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ә дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты:
Ә дыбысы және оның әріп таңбасымен таныстыра келіп, балаларды сөздің дыбыстық мәдениетін сақтап, анық таза сөйлеуге үйрету.
2. Ә дыбысы бар сөз, сөйлем ойлап табуына назар аудару, олардың сөздік қорына мән беріп, байланыстырып сөйлеуге үйрету.
3. Ұғымталдыққа тәрбиелеу. Үлкендерге құрмет көрсетуге баулу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Пайдаланылған әдістер: Сұрақ-жауап; ой қозғау; ой толғау; логикалық ойын дамыту, бақылау: мәнерлеп оқу қаблетін дамыту; ән айту; көрсету; таныстыру; серуен; проблемалық сәт тудыру.
Ұйымдастырылуы: Серуенде ұлттық заттарды ұстатып көрсету, заттардың атын атату.
Сабақтың көрнекілігі: Әже (суреті), бесік. сырмақ, текемет, көрпе жастық, әлди (қуыршақ); әріптер (касса), әтеш (суреті); әке (суреті); суреттер, "әукешім". сөзжұмбақ "әліппе".
Сабақтың барысы:
Тәрбиеші:
— Мына суреттен нені көріп тұрмыз?
— Әтешті.
Әтешіміз "ақ" қанат
Күзетшідей қырағы.
Таң азаннан қақпада,
Айқай салып тұрады.
— Балалар, әтеш таң азаннан неге айқайлайды?
— Ал, ояндың енді не істеу керек?
- Дұрыс, азаматсындар! Ал, қанеки бастайық (Сергіту жаттығуын жасау).
— Ал енді, іске кірісейік. Әтеш тек кана бізді оятты ма?
- Әке қайда кетті?
— Әпке қайда кетті?
— Әже ше? Әлди ше? ... (Үйде қалды ...)
- Мынау - Әлім. Ол жақсы, әдепті бала. Әжесіне, үлкендерге сәлем береді. Ол - әдепті бала.
- Бізде сондай әдепті балалар бар ма екен? (... иә...)
- Мынау не?
- Сиыр, ... "әукешім".
— Әсел қайтті?
— Әсел әукешімді сауды, әукешім көп сүт берді...
- Сүт өте пайдалы. Бал қосып ішсең, ауырмайсың.
Сюжетті ойын: Қатысушылар: Әсел, әже, әлди.
Әсел: - Әже, әлди жылады.
Әжесі: - Әлди-бөпем, әжең келе жатыр
Әжең "әлдиді" тербетеді...
Әсел: - Әже, әлдиді бесіктен шешіп алайық.
Әжесі: — Жарайды, шешіп алайық.
Әкеле ғой, көрпесі мен жастығын.
Әжесі мен Әсел әлдиді бесіктен шешіп алады...
Тәрбиеші: — Ойынға кімдер қатысты?
- Әже, Әсел, әлди.
- " Бұл сөздер қай дыбыстан басталады?
- Ә дыбысынан.
Тәрбиеші Ә әрпін әріп кассасынан алып, балаларға көрсетеді. Ә дыбысының дыбыстық мәдениетін сақтап, анық таза айту үшін артикуиялық жұмыс жүргізеді.
- Балалар, Ә дыбысына қатысты тағы қандай сөздерді айта аламыз?
- Әлім, әңгіме, ән,...
— Жарайсындар. Олай болса "әлди-бөпем" әнін үйренейік...
Әлди-әлди бөпешім,
Ұйықтай қойшы көкешім.
Бармақтарың майысып
Ұста болар ма екенсің?
Күйші болар ма екенсің?...
(Балаларға әрі қарай жалғастырып айтуға көмектесу: өз ойларынан шығарып, жалғастырады).
Сабақты қорыту.
— Балалар, бүгін сабақта не үйрендік? ...
— Өте тамаша. Үйден тағы да бір өлең құрастырып көріндерші: Мысалы: Әне отыр мысық
Өзі сондай қызық
Қарайды ол маған
Бір көзін қысып...
— Баланың "эвристикалық" қабілетін арттыру үшін тәрбиеші сөзжұмбақ ұсынады:
Әже (суреті).
Әтеш (суреті).
Сәбіз (суреті).
Сабақты қорытып, балаларға ерекше кабілет танытқаны үшін, сабаққа жақсы қатысқаны үшін, өз үлесін қосқаны үшін, әр оқушыны жеке-жеке мадақтап сабақты қорытады.
— Балалар, ә дыбысының қатысуымен айтылатын сөздер өте көп. Үйден ойланып келіңдер. Келесі сабақта сөздерінді, құрастырған (мысық туралы) өлеңдерінді тыңдаймыз.
Ал бізге барлык әріптерді үйрететін кітап "Әліппе" деп аталады (таныстыру).
Таныстырар әріппен
Мынау кітап - әліппең
"Әліппе" деген аты оның
Басталған қай әріптен? (Ә)
— Балалар, үйден кітап, журнал, әліппе т.б. карап шығып, әр қарағанда Ә әрпіне назар аударындар. Әпке, әжелеріңнен оқып беруін сұраңдар.
35-сабақ
Сабақтың тақырыбы: И дыбысы және әрпі.
Сабақгын. мақсаты: 1. И дыбысы мен әрпін таныстыру. И дыбысы бар сөздерге дыбыстық талдау жасау. 2. Балаларға и дыбысы бар сөз, сөйлем ойлап табуына назар аудара отырып сөздік қорларын байыту. 3. Балаларды таза, ұқыпты жүруге тәрбиелеу.
Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, сөздік, үйрету, тіл жаттықтыру.
Көрнекіліктер: Суреттер, кеспе әріптер, текшелер.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі: суреттер көрсету арқылы ой-тұжырым жасау арқылы басталады.
— Суретте не көріп тұрмыз?
— Ит, кит, шие.
— Иә, осы ит, кит, шие сөздерінде қай дыбыс көп қайталанады?
— И дыбысы дауысты дыбыс, қызыл текшемен белгілейміз. И дыбысы сөздің басында, ортасында, соңында кездеседі. Ойын "Кім зейінді?"
Тәрбиеші өлеңді оқып шығады. Балалар зейін қойып тыңдап отырады. Өлең аяқталған соң и дыбысы кездескен сөзді балалар кезекпен айтады.
Ұшып кетті инелік,
Бізден қорқып именіп,
Тікұшаққа ұқсайтын,
Инелікке тимелік,
Мен көп оқып үйренем,
Білім сырын игерем.
Бейне құдық қазғандай
Болса да білім инемен.
— Инелік, именіп, тимелік, игерем, именем.
Тәрбиеші "И" дыбысы мен "й" дыбысының айырмашылығын айтып түсіндіреді.
Балаларға қол шапалақтау арқылы дыбыстату.
И-не, и-не-лік, ти-ме-лік, и-тел-гі.
Буынға бөлінбейтін "и" дыбысы бар сөздер:
Ит, кит.
Сөйлем құрату.
Тақырыбы "Шие".
Мысалы: Болат пен Ислам бақшаға шие екті. Оны суарды, баптады. Шие жақсы өсті.
Шие сөзіне дыбыстық талдау жасату.
Балаларға ребус шешкізу (инелік).
Сергіту сәті: Мен шиемін, шиемін,
Күннің көзін сүйемін.
Осы өлең жолын балаларға айтқызып, жаттату.
Ойын: Сөзді есіңе сақта.
Ойын мақсаты: Балалардың сөздік қорын молайту, ойлау қабілеттерін дамыту.
Ойын шарты: Тәрбиеші өтілген жаңа дыбысқа байланысты сөздерді сол ретте қайталап айтып шығулары керек. Сөздерді шатастырып алса, Қолындағы бір қиықшасын тәрбиешіге, не ойын бастаушы балаға береді. Кім қолындағы қиықшасын кебірек сақтаса, сол жеңімпаз болады.
- Ал енді мына сөздерді кім буынға шапалақ арқылы бөледі? инелік
кәм пит
ки ік
ит
са қи на
ки ме шек
- Балалар, бүгін біз кай дыбыспен таныстық? Тәрбиеші: — И дыбысын қандай текшемен белгілейміз? Тәрбиеші:
Исатайдай батыр болам,
Иса атамдай ақын болам.
Игі істе батыл болам,
Игілікке жақын болам.
Осы өлең жолдар арқылы сабақты корытындылау.
36-сабақ
Сабақтың тақырыбы: "3" дыбысы және онын таңбасымен таныстыру
Сабақтың мақсаты: Ұсынылған сөзге дыбыстық талдау жасай білуге үйрету, сөздерді буынға дұрыс бөле білу, сурет арқылы заттың атауын білу, ойлау қабілетін арттыру мақсаты көзделеді.
Сабақтың көрнекілігі: Кеспе әріптер, касса, суреттер, текшелер.
Әдіс-тәсіддері: Әңгімелеу, сұрақ-жауап.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңінен басталған сабақ өткен тақырыпты пысықтап, жаңа тақырыпты түсіндіріп қорытындылайды.
Сабақта белсенділік көрсеткен балаларға мадақтау тәсілі де ескеріледі. Сабақ жұмбақ жасырудан басталады.
Ләззатта бар,
Жанатта жоқ.
Азатта бар,
Қанатта жоқ ("з" әрпі).
Жауабын айтқан бала сол "3" дыбысына сөз ойлап айтады. "Сөз ойла, көп ойла" ойынын ойнату.
Барлық балаларға жеке-жеке доп лақтырып доп алған бала сол дыбысқа сөз ойлап айтады. (Сөздің басында, ортасында, соңында, "з" дыбысы).
Суретке қарап дыбыстык талдау жаса.
"Зебра" сөзін шапалақ ұру арқылы буынға бөлі.
Бой сергіту:
Ұзын қанат инелік,
Инелікке тимелік,
Ұшақты біз жасадық
Инеліктен үйреніп.
Зу-зу, зу-зу, зу-зу.
Дәптерлеріндегі берілген тапсырманы орындау. Үзік сызықтарды қос. Буындап оқы. ЗЕ-РЕ КАЗ
Өзіндік жұмыс.
Әріптер тізбегін ұқрып, алты сөз құра.
Қ-о-й-с-и-ы-р-з-е-б-р-а-б-ұ-з-а-у-к-а-р-б-ы-з-т-е-р-е-з-е.
Дауысты дыбыстарды қызыл бояумен боя, дауыссызды көк бояумен боя.
- Балалар, сендер бүгін өте жақсы жұмыс жасадыңдар, жарайсыңдар. Сендер әріппен таныстындар, сөз құрадыңдар. Қазір орнымыздан тұрып, бір сәт сергіп алайық та сабақты сурет салумен аяқтайық.
37-сабақ
Сабақтың такырыбы: Ө ө дыбысы мен әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Ө ө дыбысымен таныстыру.
2. Бір сызықтың бойына Ө ө әрпін жазуын, сөз және сөйлем құрастыруын қадағалау.
3. Буынға бөлуін, ауызша және жазбаша жазу қабілетін арттыру.
Сабақтың әдісі: Ойын, көрнекілік
Сабақгың көрнекілігі: Суреттер, кеспе әріп, кітаптар, кесте. Үлестірмелі материалдар: Әріп элементі, әріп, Әліппе.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі:
а) Үлестірмелі материалдарды тарату.
II. Қайталау (тіл дамыту)
а) Ө ө дыбысымен таныстыру.
ә) Ө ө буыны бар сөздерді буынға бөліп, оқыту: -өс; -өк; -өр.
б) Ө ө дыбысына байланысты жұмбақтар жасыру.
Сарғайып отсыз піседі,
Үзіліп жерге түседі. (өрік)
в) Ө о дыбысына байланысты тақпақ
Өткел бар көше астында,
Жер асты екі арада.
Өрілген қымбат тас мұнда
Шамдары тұтас самала.
III. Жазу.
а) Жазуға қолды даярлау. ә) Ауада жазу.
б) Әріптің жазылуын бақылау.
в) Баспа және жазба түріне көңіл бөлу.
г) Үлестірмелі материалдармен жұмыс.
г) Үлкен Ө әріпін саусағымен үстінен басу, сызып жазу.
д) Тақтаға тәрбиеші өзі жазып көрсетеді.
е) Өз бетінше жұмыс. (Жазуды ұзын жолға тізіп шығу).
IV. Ойын: "Кім жылдам?"
(Кеспе әріптерді пайдаланып, жылдам о-ө дыбысының орнын ауыстыру).
соз — сөз тор — төр
қол — көл от — өт
жон — жөн он — өн
V. Сабақты бекіту:
Сөз оқыту: өрнек, көл, көш, көп. . .
Хормен:
VI. Сабақты қорыту:
-өс; - өр; - өк айтқызу.
VII. Мадақтау.
38-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ү дыбысы мен әрпі
Сабақтың мақсаты:
1. Балаларды ү дыбысымен таныстыру, аталған дыбысқа сөз ойлату арқылы сөздік қорларын байыту.
2. Ойын арқылы ойлау қабілетін дамыту.
3. Шыдамдылыққа, ептілікке тәрбиелеу. Жан-жануарларды сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, көркемділік.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Көрнекіліктер: Суреттер, кеспе әріптер, фигуралар, схема.
Пәнаралық байланыс: есеп сабағы, психология.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі: психологиялық дайындық (балаларды көңілдендіріп алу.)
— Балалар, бір-бірімізге сабақты бастамас бұрын, жақсы тілек айтайықшы.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Жаңа сабаққа шолу.
IV. Жаңа сабақ:
— Балалар, бізге бүгін үкі конаққа келіпті. Ол орманнан көптеген жаңалықтар ала келіпті. (Үкінің суретін немесе макетін көрсету.)
— Үкі туралы не білеміз?
— Балалар, үкі де сендер туралы көп нәрсе біледі екен. Үкі деген сөздің басында қандай дыбысты естіп тұрмыз? (Балалар "ү" деп жауап береді).
— Ендеше, бүгін біз сендермен "Ү" деген әріппен танысамыз. (Баспа, жазба түрін көрсету).
— "Ү" дыбысы кездесетін сөздерді айтайықшы.
— Үйрек, үй, үйеңкі, үзеңгі, үміт, сүзбе, күз, күшік, күрек, үз т.б. (Осылайша кім қанша сөз айтады бақылау жасау, онымен қатар сөздердің қорларын арттыру).
V. Сергіту сәті: "Күн шықты".
Сабақты ойын түрде жалғастыру. Қызыл телпекті апасына алып баратын жолмен жүріп өтуіне көмектесу. Бұл схемада жол бойында есте сақтауға ыңғайлы ерекше, қызықты заттар кездеседі.
Алдымен қызыл Телпек көпір арқылы өтуі қажет. Бұл көпір өте қорқынышты, себебі көпірдің кейбір тұстары сынып тұр. Бұл көпірден сәтті өту үшін жаттығу ретінде "Крестер мен нүктелер" тапсырмасын орындайық. Әр оқушыға арнайы фигуралар беріледі, әрбір шеңберге "+" таңбаларын үшбұрышқа "—" таңбаларын қойып шығу (1,5 мин. беріледі).
— Жарайсыңдар, сендер тапсырманы жақсы орындадыңдар, ал енді көпірден асықпай өтіп, гүлді алқапқа шығамыз. Әрі қарай жол бізді сиқырлы орманға алып барады. Орманда ағаштар көп екен, жел соғып тұр. Сендер қорыққан жоқсыңдар ма?
-Жоқ. Ендеше орманда: Шыршадан шыршаға секіріп жүретін бір аң бар екен. Ол өзіміз жақсы білетін тиін.
— Балалар, сендер білесіңдер ме? Тиін "жазу машинкасы" ойынын ойнағанды жақсы көреді. Кеспе әріптерден сөздер жазып көрейікші: үй, ата , шөп, нан, доп т.б.
— Жарайсыңдар, балалар. Сендер жақсы ойнағандарыңа тиін өте қуанышты. Ал енді әрі қарай жол жүрейік. Міне, біз қызыл Телпектің әжесінін үйіне де жеттік. Қызыл телпек те, әжесі де сендердін үйді жақсы тауып келгендеріңе қуанышты, рақметін айтып жатыр.
— Сонымен бүгін біз сендермен қандай дыбыспен таныстық?
Қайсысы қалай дауыстайды?
Бүркіт шаңқылдайды.
Қарға қарқылдайды.
Арыстан ақырады.
Әтеш шақырады.
Кірпі пысылдайды.
Жылан ысылдайды.
Құрбақа құрылдайды.
Шегіртке шырылдайды.
Ешкімді ешкім күндемейді.
Олардың ішінде, айтыңдаршы
Не ғана үндемейді? (Балық)
Сабаққа жақсы қатысқан балаларды мадақтау, сабақты аяқтау.
39-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Г дыбысы мен әрпі.
Сабақтың мақсаты:
1. Дыбыстар туралы балалардың ұғымдарын кеңейту. Сөздік қорын молайту.
2. Аталған дыбыстар сөздік қай буында кездесетінін білдіру. Ойын ойнату барысында игерген білімдерін бекіту. Сөзге дыбыстық талдау жасату.
3. Мақсатты ойын арқылы білімдерін тиянақтау.
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, көрнекілік, сұрақ-жауап.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың барысы.
1. Ұйымдастыру кезеңі.
Сауат ашу сабағында көрнекілік үшін суреттер, текшелер, қол жаттықтыру дәптермен таныстыру қолданылады. Сабақтың барысында тәрбиеші:
- Балалар, қазір жылдың қай мезгілі?
- Көктемде қандай өзгерістер болады?
- Ал, енді мына бір өлеңге кұлақ түріңдерші. "Гүлдер, гүлдер, көп гүлдер,
Қызыл гүлдер, көк гүлдер" - деген өленде не туралы айтылған?
Гүл - дер
- Дұрыс солай "гүл" деп айтсақ сөздің басында қандай дыбыс естіп отырмыз?
— Өте жақсы. Енді Г дыбысы дауысты ма, дауыссыз ба? Дыбыс жасау үшін кедергі келіп тұр. Сондықтан Г дыбысы дауыссыз дыбыс. Көк текшемен белгілейміз. Гүлдін астына текшемен белгілейміз.
Сабақты түрлендіру үшін, балаларды қызықтыру мақсатымен осы жерде "Кім зейінді?" деген ойын ұйымдастырылады.
Ойын шарты: Фланелеграф тақтасына Г дыбысы бар суреттерді іліп, "қай суретте аталған Г дыбысы кездеседі?" — деп сұрау керек. Балалар да, Г дыбысы қай сөзде бар екенін анықтайды. Г дыбысын кім бұрын атаса, сол жеңімпаз аталады.
Балалар, "Гүл" десек, Г дыбысы сөздің қай жағында кездесіп тұр.
— Ал көгершін десе ше? Кө - гер — шін.
— Яғни Г дыбысы сөздің басында, ортасында кездеседі екен.
— Ондай болса, сергіту сәтін жасайық.
Орнымыздан тұрайық
Гүлді жұлып алайық.
Орнымыздан жылжып
Басқа гүлге барайық.
— Енді, балалар, бүгін сендермен Г дыбысымен таныстық. Қазір біз осы дыбысты ауада жазамыз (5-6 рет ауада жазғызу).
Үзік сызықтарды қосу арқылы Г дыбысын жаздыру. Енді айналамызда Г дыбысынан басталатын қандай заттар бар, атап көрейік.
— Гүл, галстук, гауһар, көгершін.
— Енді балалар, "Адасқан әріптер" ойынын ойнаймыз. Шарты: Балаларға кеспе әріптер таратып, сол әріптер бойынша сөз құрастыруды ұйымдастыру, жұмбақ жасыру.
Суреттерді көрсете отырып "Дұрыс буын" ойынымен сабақты қорыта келіп, жұмбақ жасыру.
Қатар-қатар түйме,
Бассаң салар күйге. (Гармонь)
Жайса - көлдей,
Жиса - жеңдей. (Кереге)
Мінезін оның түсінгем,
Ашуы тамақ пісірген. (Газ)
Жұпар исі еседі,
Жайнап бақта өседі.
Қайсы әріптен басталған,
Аты не, кім шешеді? (Г)
Өзі сондай нәзік,
Су құйсаң кетеді.
Алаканын жазып. (Гүл)
— Қазір серуенге шыққанда айналамен таныстыру кезінде гүлдің суретін салып, бақшадан гүл тереміз.
— Сонымен бүгін біз қандай дыбыспен таныстық?
— Г дыбысы қандай дыбыс?
— Қандай текшемен белгіледік?
— Яғни Г дыбысы қандай дыбыс?
40-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Я дыбысы мен әрпі.
Сабақтың мақсаты:
Балаларға Я әрпі мен дыбысының айтылуын және сөздегі орнын тапқыза отырып таныстыру.
Әр түрлі ойын ойнату арқылы сөзжұмбақ, ребус шештіру арқылы логикалық ойлануын дамыту.
Өлең айткызу, жұмбақжасыру арқылы тітдерін дамытып, туған жерді, жануарды т.б. қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: кеспе әріптер, текшелер, суреттер, сөзжұмбақ. Сабақтың барысы:
Тәрбиеші: Шымшып алады қолсыз,
Сырғанақ жоқ онсыз.
Жауабын кім табады?
— Ондай болса кім айтады жылдың қай кезі екен қазір?
— Қыстың қай айы?
— Аптаның қай күні?
— Бүгін біз сауат ашу сабағында Я дыбысымен танысамыз. Дыбыстың әріптен айырмашылығы қандай?
— Дұрыс. Я дыбысын айтып көрейікші, қандай дыбысқа жатады екен, хормен: Я.
— Мына суретте нені көріп тұрсыңдар?
— Қоян.
— Қоян сөзін буынға бөлейікші.
— Сендерге қай буындағы дыбыс таныс емес?
— Олай болса я дыбысымен танысайық.
Ол дауысты дыбыс. Сөздің ортасында, соңында және жеке буын құрай алатын дыбыс екен.
— Бәріміз сергіту сәтін жасайық.
Ұзын кұлақ сұр қоян,
Естіп қалып сыбдырды
Ойлы-қырлы жерлерде,
Ытқып-ытқып жүгірді.
Қарап еді артына,
Қиығын салып көзінің.
Келе жатқан томпандап,
Көжегі екен өзінің.
- Балалар, бізге бүгін тағы бір қонақ келіпті. Ол қонағымызда бір дорба жұмбағы, өлеңі бар, екінші дорбасында сендерге сыйлығы бар екен, сол дорбаның қайсысын ашсақ — сыйлық аламыз.
- Бірінші дорбаның жауабын дұрыс тапсақ, екінші дорбаны аламыз.
- Іске сәт! Кезекпен келіп алайық.
Еркебұлан: Қолы жоқ сурет салады,
Тісі жоқ тістеп алады. (Аяз)
Жазира: Жесең ащы,
Көзіңнен шығарар жасты. (Пияз)
Мөлдір: Қоян отыр партада,
Екі қолы қалтада.
Апай сабақ сұраса,
Ұйықтап қалыпты партада.
- Жарайсыңдар, балалар, көптеген сыйлықты алатын болдыңдар ғой. Мен де сендер сияқты сыйлық алғым келіп отыр, бір жұмбақты сендерге жасырайын, сендер жауабын табыңдар.
Тал басында
Тамаша үй. (Ұя)
- Ұяны қай кезде жасаймыз?
- "Баспалдақ" ойынымен сабақты аяқтайық
Ойын шарты: Балалар кім Я дыбысы бар сөзді көп айтып, баспалдақтың жоғарғы сатысынан төмен түссе, сол оқушы Аяз атаның шанасымен сырғанақ тебуге барады: 2 топпен жарысады.
- Бүгін біздің баспалдақтан тезірек түсіп, Аяз атаның шанасына отырған балаларға және өз білімдерінді жақсы көрсеткендерің үшін рақмет.
Я дыбысын қайталату.
Сабақты қайталап, пысықтап, мадақтау.