Открытый урок по кумыкскому языку на тему «Тил гесимлер»

Открытый урок по кумыкскому языку в 4 классе
Тема:
«Тил гесимлер»

Дарсны темасы: «Тил гесимлер» (беклешдирив дарс).
Дарсны мурады: 1. Морфология бёлюкню ахтарыв.
2. Тил гесимлени такрарлав.
3. Адабият дарс булан тыгъыс байлав.
4. Охувчуланы ана- тилге бакъгъан сюювюн артдырыв.
Къоллав алатлар: компьютер, проектор, тестлер, шиърулар ,теремок уьй, карточкалар.
Дарсны барышы.
Яшланы низамгъа тартыв.
Янгы дарсны англатыв.
«Тил гесимлер» (беклешдирив дарс).
Муаллимни гиришив сёзю.
-Яшлар, шу дарс насипли дарслардан бириси болсун!
-Юреклеригиз шатлыкъдан толсун,
-Къайгъы недир билмегиз.
-Бешлер тюгюл гермегиз!
Къумукъ тилни гьакъында белгили орус язывчулар
булай язгъан : Л.Н. Толстой
«Къумукъча охумагъа башладым. Къумукъ тил тюрк тиллени бириси, о тилде татарлар-къумукълар сёйлей».
Олай М.Ю. Лермонтов да къумукъ тилни уьйрене болгъан.
Бугюнгю дарсны. Мен шулай шигъру булан ачмагъа сюемен . (слайд гёрсетиле)
Дюньяланы ачагъанАлтын ачгъыч – ана тил,
Адам болмагъа сюйгене,
Башлап ана тилни бил!
-Гьали яшлар къумукъ тилге багъышлангъан айтывлар айтайыкъЯшлар айтывлар охуй.
Къумукъ тилни бёлюклерин ахтарыв.
Муаллим : Биз къумукъ тилни къайсы бёлюклерин билебиз?
Яшлар: Фонетика, графика, орфоэпия, орфография, морфология. Синтаксиз, тил культурасы.
Муаллим: Шуланы арасындан айрыча морфология бёлюкде токътайыкъ.
Морфология бёлюк нени ахтара?
Яшлар: Морфология – тилни гьакъындагъы илмуну бёлюгю.
Бу бёлюкде тил гесимлер ахтарыла.
Муаллим: Тил гесимлер нече бёлюнге бёлюне?
Яшлар: 1. Оьзбашына къолланагъан тил гесимлер.
2.Кёмекчи тил гесимлер. (слайд гёрсетиле)
Муаллим: Оьзбашына къолланагъан тил гесимлер нении гёрсете?
Яшлар: Толу маъналы тил гесимлер предметни, белгини, гьаракатны гёрсете ва жумланы уьюрю бола.
Муаллим: Кёмекчи тил гесимлер нении англатмай?
Яшлар: Кёмекчи тил гесимлер лексика маъна англатмай ва жумланы уьюрю болмай.(слайд герсетиле)
Муаллим: Яхшы яшлар, гьали арагъаныбыз да таяр йимик бир оюн ойнайыкъ.
4)Оюн:
«Бувунланы къыйышдырып, сезлер этип айтывну охугъуз»
Муаллим: Гьали яшлар «тил гесимлени» гьакъында бир гиччирек ёмакъгъа тынглайыкъ.
5)«Морфология бёлюк тил гесимлени тарбиягъа тартгъан кюй»
- Бу иш яшлар , тезден берли болгъан иш.
Сёзлени ичинде бир тарбия болмагъан.
Олар сюйгенин этип тура болгъан.
Бир гезик булар тизилме къарагъан,
ойлай тизилген, булай тизилген, тек
пайда ёкъ. Сйзлер бары да жыйылып ойлама:
«Бизге башчы болмаса пайда ёкъ! – деп- Гьали яшлар, тил гесимлени башчысын чакъырайыкъ.
Яшлар: Мор-фо-ло-гия!
Муаллим: Морфология белюк геле, ёмакъ башлана.
Яшлар: Яшланы ёмакъны герсетивю.
Муаллим: Шу кюйде морфология белюк сёзлени жыйып, атлар да тагъып, белюклеге де бёлюп, гьали де яшай, дагъы да яшап туражакъ.
Морфология- тил гесимлеге башчы бола.
Бий буса мунда – тил ,бийке буса – языв.
Бийкени кёп бий уланлары бар, тез арасында тарбияны сюегени «Морфология» гьисапланы.
6)Оюн: Тапшурув« Гьар гьарпгъа башланагъан сёз язын, тил гесимин гёрсетигиз».
Муаллим: Гьали биз яшлар, тетлер бела ниш гёрейик.
«Сорав-тестлер» (тил гесимлени беклешдири)
Гьали ана тилге багъышлангъан шиърулагъа тынглайыкъЯшлар: (шиърулар охуй)
Уьйге иш.
Биз бугюн тил гесимлени такрарладыкъ, уьйде гиччирек сочинение язып гелейик.
«Тил гесимлер булан къурдаш болайыкъ»
Яшланы къыйматлав.
Дарсны натижасы.
Бугюнгю дарсда ортакъчылыкъ этгенлеге разилигимни билдиремен ва Руслан Аджиевны «Къумукъ тюзюм» деген йырына тынглагъаны гъызны сюемен.