Исследовательская работа на тему История моего села в жизни односельчан
Аулым тарихы-
хал3ым тарихы
Аминева Г5лнара М9хм7т 3ы2ыны4 эшэ
Учалы ерен алтын к7лд9р, к5м5ш йыл1алар, 7т9 алма6лы3 урмандар, 3ая ташлы бейек тау2ар, т5рл5 рудалар 89м са1ыу таланттар , батыр2ар иле ти29р.
Район Уралтау 8ыртыны4 к5нс51ыш битл97е буйлап. Те2м9 ва3 таулы Урал аръя1ы тиге2леге й9н9ш98ен9н 8у2ыл1ан.
Иман1ол ауылы к7рк9м районыбы22ы4 урта8ында урынлаш3ан.Аулды4 т5нъя3-к5нсы1ышында Бурансы, т5нъя1ында №андыбола3 йыл1алары а1ып т5ш9л9р 29 берг9 3ушылалар, артабан №андыбола3 исеме мен9н ауыл янында быуа хасил ит9л9р.
Иман1ол ауылында 3асан 89м кем тарафынан 8алыуы тура8ында м91л7м9т ю3.
Шулай2а и69п буйынса 1775 йылда Иман1ол ауылы Ташкисе7 булып тарихта са1ыл1ан.
Эйтерг9 к9р9к, Учалы районыны4 т5п хал3ы- баш3орттар 1740 йыл1а тиклем был т5б9кте баш3а милл9т в9килд9ре б5т5нл9й й9ш9м9г9н тиерлек. Шулай бул1ас, район аылдарыны4 и4 борон1олары баш3орт аылдары. Шул у3 ва3ытта и4 борон1о тип и69пл9нг9н баш3орт ауылдарыны4 «й9ше» 250- н9н у2май тиерлек. Т5п с9б9п 1735-1740 йылдар2а 6 йыл1а 8у2ыл1ан баш3орт ихтилалы 89м ошо ихтилалды ба6тыр1анда карателд9р тарафынан ауылдар2ы4 3ат-3ат яндырылыуы.
Иман1ол ауылы районыбы22ы4 12 типт9р ауылдарыны4 бере8е.(лим Зарипов 72ене4 «(й Яйы3 йорт» китабында типт9р ауылдарыны4 килеп сы1ыуын былай тип а4лата. 1736 йылды4 11 февраленд9сы1арыл1ан батша указына ярашлы баш к7т9рг9н баш3орт ер29ре тартып алына. 1743-1750 йылдар2а, ошо1аса Ис9п йыл1а8ыны4 у4 3ушылды1ы бул1ан Б9г9р9к йыл1а8ы буйында к5н ите7се типт9р29р х92ер й9ш9г9н ер29рен9 –Яйы3 башына, %рг5н, А6ыу2ы, Юшалы к7лд9ре буй2арына килеп т5пл9н9л9р. Шуны8ын да онотор1а ярамай: «типт9р» тип ата8алар 2а, улар2ы4 байта1ысы1ыштары буйынса баш3орттар бул1ан- №а2ан тарафы, й91ни к5нбайыш баш3орттары.
Шулай итеп, типт9р29р- тарихи ку2лект9н 3ара1анда бик 72енс9лекле этник т5рк5м . Улар – д97л9т хе2м9тенд9ге , й91ни уры6са 9йт89к, «Служилый » кешел9р . Был тулы8ы мен9н Учалы типт9р29рен9 л9 3а1ыла. Д97л9т 89м батша фай2а8ына т5рл5 хе2м9тт9р, фарыздар, шул и69пт9н х9рби хе2м9т т9 ат3арыусылар. Улар2ы4 Учалы ер29рен9 к7сенеп килеп ултырыу2ары ла ойош3ан д9рр97 т56 ал1ан.
1799 йылда Иман1ол ауылында б5т98е 189 кеше й9ш9г9н (97 ир, 92 3атын 3ы2). Иман1ол ауылы т525к аылдар2ы4 бере8е бул1ан, ауылды4 янында Исм91ил тауы ит9генд9 таш сы1ар1андар. 1913-1914 йылдар2а Иман1олда икем9сет т525л9, л9кин 1930-сы йылдар2а ике м9сетт9 икенсе м9нф919тт9 фай2аланыла башлай.
И6ке м9сет 30 йылдар2а м9кт9пк9 9йл9н9, 9 37 йылда Иман1ол ауылында 7 йыллы3 м9кт9п асыла.
1917 йылдан 1922 йыл1а тиклем 8у2ыл1ан азатлы3 к5р9ше бик аыр шарттар2а бар1ан. Дутовсылар мен9н 3аты б9релешт9р булла. Куп Иман1олдар 3улдарына 3орал тотоп , совет власы 5с5н 8у1ышалар.1918 йылды4 мартында Ми9ст9н бе22е4 т5б9к ауылдары аша, 72ене4 %ф5 отряды мен9нМихаил Кадомцев 7т9.Ул 7тк9науылдар2а ошо отряд3а 3ушылыусылар табыла, м969л9н , отряд Иман1ол ауылында ту3та1ан ва3ытта купт9р у1а эй9реп кит9. 1918 йылды4 я2ы- й9йе Типт9р- Учалы 89м Ахун волостарынан №ы2ыл Гвардия1а, башлдысаа1алы-3устылы каширин отрядына 600 кеше я2ыла. Има1ол ауылынан Латиф Ка8ировта был отрядта 8у1ыша. 1918 йылды4 3 июленд9 З9ки В9лиди й5к машина8ында Ми9ст9н Белорет я1ына 3арай кит9. Шы1ай аылынан 19ск9р мен9н Сил9бег9 9йл9неп 3айта. Юл ы41айына ул Иман1ол ауылында ту3тап кит9. «Бик к7рк9м осрашыу ойоштор2олар. Осрашыу1а к7рше ауылдар2ан да кешел9р килде», - тип я2а 72ене4 «Х9тир9» л9ренд9 З.В9лиди.
1921 йыл бик 3аты 3ороло3 була. 1921 йыл а2а1ынада- 1922 йыл башында, халы3 к7пл9п 7л9 башлай. Тиф ваба аурыу2ары бик к5сл5 таралып кит9. 1920 йылда Иман1олда 1200 кеше й9ш989, 1925 йылды4 1 1инуарына ошо хужалы3та 650 ген9 кеше булла, 1928 йылды4 8 декабрен9 хужалы3тар 8аны 198 ет9, 874 кеше и69пл9н9.
1927 йылда ауыл батрактары «Коммуна» 1а берл9ш9л9р, уны4 ет9ксе8е итеп Солтанов №ауый 8айлана, 9 а1залы булып: Таипов Гирфан, !9йфуллин Зинн9т, Нурыев Абдулла,Кинжин Барый,Каримов (миржан тора. Л9кин орло3, инвентарь етешм9г9нлект9н у4ыш 7т9 т7б9н булла, 89м «Коммуна» тар3ала.
1929 йылда «Берлек» исемле я4ы хужалы3 т525л9. Был хужалы33а Совет д97л9те орло3, инвентарь, ат, 8ыйыр малы биреп яр2ам ит9. Ошо хужалы3 ниге2енд9 1930 йылда «Иман1ол» колхозы т525л9. Был колхозды4 беренсе председателе итеп Бикташев Р9хим 8айлана ( Троицк я1ынан килг9н ).
1934 йылда Учалы МТСы «Има1ол» колхозына яр2ам1а СТЗ, ХТЗ маокалы 4 трактор еб9р9. 1 –се тракторсылар:
Юнысыв №ауый, Хафизов Са2ретдин, Шакиров Х9бир, Х9с9нов М97лит, Йосопов К9лимулла, Х9с9нов (79л.
1938 йылда «Иман1ол» колхозынан беренсе булып 8ары3тар2ан куп 7рсем 89м й5н ал1ан чабан !арипов Латиф ВДНХла 3атнаша.
№анлы 1937 йыл Иман1ол ауылында урап 7тм9й. Учалы ере был йылда 72ене4 и4 а6ыл ир-егетт9рен ю1алта. Репрессия 3орбандары:
Има1олдар:
!9йфуллин Хисм9т !9йфулла улы ( 1893 йыл1ы) ;
Им91илев №ы2расбай Ф9схетдин улы ( 1897 йыл1ы) ;
Насиров !абдрахман Насир улы ( 1870 йыл1ы) ;
Сиб919туллин !91ет ( 1874 йыл1ы) ;
Йосопов Хажиморат Х9с9н улы ( 1892 йыл1ы) ;
«Иман1ол» колхозыны4 председателе булып Ханнанов !илметдин
(1930-1931), Та8иров За8ит (1931-1934), !9йфуллин Хисм9т (1934-1938), !афаров Мин19ли (1938-1941).
Има1ол- батыр2ар ауылы ти89к бер29 я4ылыш булма6, с5нки ил 8а3лау2ы Иман1олдар изге бурыс 8ана1ан.
1812 йылда франсуздар1а 3аршы 8у1ышта ауылдаштарыбы2 Абдуллатиф 89м Юлдыбай Иман1оловтар 3атнашып , 1814 йылды4 я2ында Париж1а инг9нд9р. 1914 йылда империалистик 8у1ышта ла биш ауылдашыбы2 3атнаш3ан.
Дурт йыл1а 8у2ыл1ан 3от ос3ос Б5й5к Ватан 8у1ышында ла Иман1олдан 156 ир-егет 3атнаш3ан, тик 61 ген9 и69н 3айтыр1а я21ан.был 8у1ышта Учалы районынан 6 кешег9 Советтар Союзы Геройы исеме бирел9. (хм9т19лин, М5х9м9тй9нов, Ташкин, Серебренников, Кравко 89м бе22е4 ауылдашыбы2 С5н919туллин Ж9729т !5м5р29к улы. 1943 йылды4 13 ноябренд9 933 –с5 у3сылар полкы рядовойы черкасск 5лк98е Крещатник ауылы янында Днепр йыл1а аша сы33анда 3а8арманлы3 к7р89т9. У1а 1944 йылды4 22 февраленд9 Советтар Союзы Геройы исеме бирел9. Бе2, Иман1олдар, 3а9арман ауылдашыбы2 мен9н 1орурланабы2 89м уны4 алдында баш эй9бе2. Ауылдашыбы2 М5жд9б9 Ша8иев Франция партизандары составында фашистар1а 3аршы к5р9ш9.
Б5й5к Ватан 8у1ышында 3атнашып, Учалы районы буйынса Иман1ол ауылы батыр2ары и4 куп ордендар1а лайы3 булдылар. Бына улар : С5н919туллин Ж9729т !5м5р29к улы, Галеев Халяф !изитдин улы, !9битов Барый К9сим улы,М5х9м9деев !9ли Ш9мс7тдин улы, Фахрутдинов Хисам Ш9р9футдин улы.
Б5й5к Ватан 8у1ышы йылдарында «Иман1ол» колхозы ла «Б5т9 н9м9 фронт 5с5н» тиг9н лозунг а6тында эшл9й. №ы22ар трактор курстарында у3ый2ар. Шул йылдар2а арыу- талыу белм9й фронт 5с5н эшл9г9н тракторсы 3ы22ар : Фахретдинова Т9скир9, Ша8иева С9р79р, Нурыева М97лих9, Газизова Нажия, Каримова Минъямал, Ш9р9фетдинова Бик9, Х9с9нова Г5лниса.
Б5г5нг5 к5нд9 л9 Иман1олдар атай-олатай2ар намы6ына тап т5ш5рм9й29р. Ил 3уй1ан бурысты намы6 мен9н а3лай2ар. Аф1анистан, Чечня 8у1ышында бе22е4 ауылдаштарыбы2 3атнаштылар. Бына улар :
(хм9тй9нов !ариф
Зияитдинов Альфик
!9диев Марсель
Лутфуллин Ильгиз
(минев Юлай
Моратшин Ай2ар
Низамов Ай2ар
Х5снуллин Ай2ар
М5хт9ров Эдик
Х9кимьянов Р9ил
ШШ9рипов Урал
Йы8аншин Руслан
Р97илев Р5ст9м
М5х9м9тй9нов руслан
Х5снуллин Ильнур
Х9мб9лиев САлауат
Рафи3ов Вил
К7р89тк9н батырлы3тары 5с5н Х5снуллин Ай2ар мен9н Низамов
Ай2ар №ы2ыл Йондо2 орденына, (хм9тй9нов !ариф батырлы3 медален9, Йы8аншин Руслан батырлы3 орденыналайы3 булдылар.
Иман1ол ауылы элек-элект9н 72ене4 ег9рле, у41ан кешел9ре мен9н 1орурлана1ан.
1951 йылды4 1инуарында «Иман1ол», «Урал» 89м «№ы2ыл баша3» колхо2дарын берл9штере7 ниге2енд9 «Коммунар» колхозы т525л9.
Колхоз р9йест9ре :
!ильманов Абдулла Ямали улы (1951-1952);
!арипов Сабирьян (1953);
Х5сн5тдинов (1954-1955);
З5б9йеров С.К. (1955-1958);
Йы8аншин !абдулла Моратша улы (1958-1970);
(хм9тй9нов Р9шит Ми4ле19ли улы (1970-1990);
Мирасов Фр7нзе Тайфур улы (1990-1997);
Х9бибуллин Р9ис Шафи3 улы (1997-1999).
Х5к7м9т наградалары мен9н б7л9кл9нг9н «Коммунар» колхозы алдын1ылары:
М5х9м9тшина Н9жиб9 !айфулла 3ы2ы- «Почет билд98е» ордены.
С9л9хов Риф М5х9м9тдин улы - «Почет билд98е» ордены.
Лотфуллина Т9слим9 Ш9рифй9н 3ы2ы- 111 д9р9ж9ле «Хе2м9т даны» ордены.
(сф9ндиярова Минс91и29 Миндияр 3ы2ы- 111 д9р9ж9ле «Хе2м9т даны» ордены.
Х9кимьянов Наил (хм9дулла улы - Хе2м9т №ы2ыл Байра3 ордены.
!9лимов !9линур Х9лим улы- «Почет билд98е» ордены.
Ша8иев Р9шит Ф919лей улы – «Почет билд98е » ордены, Хе2м9т №ы2ыл Байра3 ордендары.
(хм92иев Илдар Ж97ит улы - 111 д9р9жр9ле «Хе2м9т даны » ордены.
(хм9тй9нов Р9мил Ми41али улы - «Почет билд98е» ордены.
!арипов Сабирй9н Латип улы- «Почет билд98е» ордены.
Иман1ол ауылы Социалистик Хе2м9т Геройы Рамазан Мулла19ли улы Ни1м9туллинды 76терг9н ; 6 китап авторы , Баш3ортостан Республика8ы Д97л9т йыйылышы №оролтай2ы4 баш белгесе Г7з9л !9лиева1а ил8ам бирг9н.
Иман1ол ауылынан сы33ан ар2а3лы кешел9р :
Халимов Марат Вахит улы –техник ф9нд9р академия8ы;
Янбаев Юлай (1л9м улы – биология ф9нд9ре докторы;
Янбаева Л9л9 Иман 3ы2ы – РСФСР халы3 м919рифе отличнигы , БАССР -2ы4 ат2а2ан1ан у3ытыусы8ы исемд9рен9, хе2м9т 3ы2ыл Байра3 орденына лайы3 ;
Йы8аншин !абдулла Моратша улы – хе2м9тт9ге 3а2аныштары 5с5н Хе2м9т 3ы2ыл Байра3 ордены;
(хм9тй9нов Р9шит Ми419ли улы - хе2м9тт9ге 3а2аныштары 5с5н Хе2м9т 3ы2ыл Байра3 ордены, Халы3тар ду6лы1ы ордендары.