Рабочая программа по башкирской литературе для 5 класса

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
средняя общеобразовательная школа х.Новохвалынский
муниципального района Кугарчинский район Республики Башкортостан
«Согласовано»
Руководитель ШМО
_________/Алимгужина Э.М./
Протокол № __ от « »________ 2014г. «Согласовано»
Заместитель директора по УВР
МБОУ СОШ х.Новохвалынский МР Кугарчинский район РБ
________________/Суюндикова М.К../
« __»-_________ 2014 г. «Утверждаю»
Директор МБОУ СОШ х.Новохвалынский
МР Кугарчинский район РБ
_____________/Кильсенбаева А.А./
Приказ № __ от « » _______ 2014 г.
Рабочая программа по башкирской литературе
для 5 класса
МБОУ СОШ х. Новохвалынский
на 2014 – 2015 учебный год.
Составитель рабочей программы: Казбулатова М.М.
х. Новохвалынский- 2014
Аңлатма яҙыу.
Уҡытыу башҡорт телендә алып барылған мәктәптәрҙең 5-се класы өсөн туған әҙәбиәттән эш программаһы.
Эш прогаммаһы 68 сәғәткә бүленгән, аҙнаһына 2 сәғәт иҫәбенән.
Төҙөүсеһе Ҡазбулатова Минибикә Ғәли ҡыҙы
Әҙәбиәт буйынса эш программаһы икенсе быуын стандарттары төп дөйөм белем биреү буйынса башҡорт әҙәбиәтенән өлгө программалар (5-9 кластар, М.Б.Юлмөхәмәтов, Өфө: Китап, 2011) нигеҙендә төҙөлдө.
Дәреслек: Башҡорт әҙәбиәте, 5-се класс өсөн дәреслек, М.Х.Иҙелбаев, М.Б.Юлмөхәмәтов, Ә.М.Сөләймәнов, З.И.Яйҡарова, Өфө: Китап, 2011.
Программа кимәле : базис
Уҡытыусының әҙәбиәт буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты:
1. М.Ғ. Ғималова.Башҡорт әҙәбиәтен уҡытыу методикаһы. -Өфө; Китап, 2005. – 328 бит.
2. Ғ.Б. Хөсәйенов. Әҙәбиәт ғилеме һүҙлеге. - Өфө;Китап,2006. -248 бит.
3. Б.Б. Ғафаров Әҙәбиәт уҡытыу методикаһы. - Өфө; Китап, 2008.- 352 бит.
4. Ә.М. Сөләймәнов. Әҙәби әҫәрҙе тикшереү юлдары.-Өфө; Китап 2012.-168 бит.
5. М.И. Баһауетдинова, Г.Н. Йәғәфәрова. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә яңы технологиялар ҡулланыу( методик ҡулланма).- Өфө, НМЦ «Педкнига» , 2008.-204 бит.
6. М.И. Баһауетдинова, Г.Н. Йәғәфәрова. Башҡорт телен һәм әҙәбиәтен заманса уҡытыу / Уҡытыусылар өсөн ҡулланма.- Өфө, Китап , 2009.-176 бит
7. Ғ. Хөсәйенов.Әҙәбиәт теорияһы. - Өфө; Китап, 2010. – 384 бит.
Уҡыусылар өсөн тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты:
1. Башҡорт әҙәбиәте, 5-се класс өсөн дәреслек, М.Х.Иҙелбаев, М.Б.Юлмөхәмәтов, Ә.М.Сөләймәнов, З.И.Яйҡарова, Өфө: Китап, 2011.
2. Ғ.Б.Хөсәйенов Әҙәбиәт ғилеме һүҙлеге – Өфө:Китап,2006 – 248 бит
3.Иҙелбаев М.Х., Юлмөхәмәтов М.Ю. Кластан тыш уҡыу китабы, Өфө: Китап, 2011
Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы:
Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған икенсе быуын стандарттары төп дөйөм белем биреү буйынса башҡорт әҙәбиәтенән өлгө программалар (5-9 кластар, М.Б.Юлмөхәмәтов, Өфө:Китап, 2011) нигеҙендә төҙөлдө
Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Тәүәкән ауылының муниципаль дөйөм белем биреү бюджет учреждениеhының «Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.
Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:
«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;
Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы;
«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;
Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы;
Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы.
Программа йөкмәткеһе 3 йүнәлештән тора:
- телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу;
- телдең системаһын ( фонетика, орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) өйрәнеү;
- бәйләнешле текст менән эшләргә өйрәтеү, милли тәрбиә тураһында ла мәсьәлә күтәрелә.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе
Әҫәрҙәрҙең тексын өйрәнеү – 65 сәғәт.
Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү – 3 сәғәт.
Башҡортостан Республикаһының дәүләт гимны -1 сәғәт
Китап – һинең дуҫың – 1 сәғәт
М.Ғафури “Нурлы мәктәп”-1 сәғәт
Р.Ниғмәти “Хәйерле юл һеҙгә!”, “Мәктәпкә”, “Уҡытыусыбыҙ”, “Башланды” -2 сәғәт.
Р.Байбулатов “Ағас һәйкәл” – 2 сәғәт
М.Кәрим “Уҡытыусыма”, Н.Нәжми “Беренсе дәрес” -1 сәғәт
Л.Яҡшыбаева “Бәхетең үҙең менән”- 1 сәғәт
А.Карнай “Урманда” – 2 сәғәт
Ғ.Рамазанов “Ураҡ өҫтө” – 1 сәғәт
Ф.Аҡбулатова “Атай икмәге”- 2 сәғәт
Ҡ.Аралбай “Башҡорт теле” – 1 сәғәт
Б.Бикбай- “Туған тел”, “Рус теле”- 1 сәғәт
Р.Ғарипов “Туған тел ” – 1 сәғәт
Х.Тапаҡов “Бибинур улуәсәй” – 1 сәғәт
М.Ғафури “Балалар һәм китап” – 1 сәғәт
Д.Бүләков “Яралы китап” – 2 сәғәт
Я.Ҡолмой, Н.Иҙелбай, Р.Фәхретдин. Китап тураһында әҫәрҙәр – 1 сәғәт
Башҡорт халыҡ ижады – 9 сәғәт
Әкиәттәр, мәҡәлдәр, әйтемдәр, йомаҡтар, йырҙар.
С.Юлаев “Ҡайтып киләм”, “Яуҙа яраланғас”, “Йырҙарҙан” – 1 сәғәт
Ғ.Усман “Егет булһаң” – 1 сәғәт
“Ҡармасан менән Сәрмәсән”- 1 сәғәт
С.Яҡшығолов “Дим буйында яҙғы таң”, Я.Юмаев “Шәкерт” – 1 сәғәт
Н.Нәжми “Беренсе ҡар” – 1 сәғәт
Г.Юнысова “Ҡотло булһын Яңы йыл” – 1 сәғәт
С.Сурина “Ҡышты ҡаршылағанда” – 1 сәғәт
Х.Назар “Яуа ҡарҙар” – 1 сәғәт
Р.Ғарипов “Башҡортостан” – 1 сәғәт
И.Кинйәбулатов “Дуҫлыҡ төйәге” – 1 сәғәт
М.Кәрим “Өс таған” – 4 сәғәт
Р.Шәкүр “Урал батыр иле – сал Урал” – 1 сәғәт
Р.Ниғмәти “Ҡыҙымдың һорауҙарына яуаптар” – 1 сәғәт
А.Йәғәфәрова “Урал иле” – 1 сәғәт
К.Кинйәбулатова, Х.Назар. Әсәй тураһында шиғырҙар – 1 сәғәт
Ғ.Вәлиев “Әсәйем фатихаһы” – 2 сәғәт
Р.Назаров “Яҙ башы” – 1 сәғәт
Д.Бүләков “Яҙғы ташҡын менән килгән бәхет” – 1 сәғәт
Ш.Биҡҡол “Яҙғы уйҙар” – 1 сәғәт
Й.Мостафин “Ыласын” – 1 сәғәт
М.Кәрим “Билдәһеҙ һалдат” – 1 сәғәт
Т.Ғиниәтуллин “Миҙал” – 1 сәғәт
Р.Ғарипов “Һабантурғай”, А.Карнай “Турғай” – 1 сәғәт
З.Хисмәтуллин “Урман ҡунағы” – 1 сәғәт
Т.Йосопов “Ерән ҡашҡа”, С.Агиш “Турыҡай” – 1 сәғәт
Ф.Иҫәнғолов “Хәмит күпере” – 1 сәғәт
М.Әбсәләмов “Йомағужа тирәктәре” – 1 сәғәт
М.Йәлил “Йырҙарым”, Дәрдмәнд “Нурый менән Зәйнәб” – 1 сәғәт
Яҙма эштәр – 3 сәғәт
Ятлау өсөн әҫәрҙәр
Р.Ниғмәти “Хәйерле юл һеҙгә!”, “Ҡыҙымдың һорауҙарына яуаптар”
Б.Бикбай “Туған тел”, “Рус теле”
Р.Ғарипов “Туған тел”
М.Кәрим “Билдәһеҙ һалдат”

Кластан тыш уҡыу өсөн әҫәрҙәр;
Башҡорт халыҡ әкиәттәре.
Х.Мохтар “Урманда”
Н.Бикмәтов “Генерал бутҡаһы”
Ғ.Туҡай “Шүрәле”
Р.Өмөтбаев “Әмир баҫыуы”
Ш.Янбаев “Үлән өҫтөндәге ысыҡ”
Ә.Гәрәев “Айыу балаһы”
Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар
5 класс уҡыусыларының белем һәм күнекмәләренә төп талаптар
Уҡыусылар түбәндәгеләрҙе белергә тейеш:
-өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен, мәғәнәһен;
өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең ваҡиғаһын (сюжетын) һәм геройҙарын;
-әҫәрҙең художестволы образы, темаһы, идеяһы, сюжеты;
-программа тарафынан ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең текстары.
Уҡыусылар түбәндәге күнекмәләргә эйә булырға тейеш
1-се төр күнекмәләр
-яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уй менән күҙ алдына баҫтырыу;
-өйрәнелә торған әҫәрҙең сюжет элементтарының урынын билдәләү;
-контекст эсендә һүрәтләү сараларын (эпитет, сағыштырыу, йнләндереү, метафора) айырыу;
-уҡытыусы ҡуйған проблемалы һорау ярҙамында геройға ҡылыҡһырлама биреү;
-авторҙың мөнәсәбәтен билдәләү маҡсатында геройҙарҙы үҙ-ара сағыштырыу;
-эпик, лирик, лиро-эпик һәм драматик әҫәрҙәрҙе айыра белеү.
2-се төр күнекмәләр
-художестволы,фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы дөрөҫ, етеҙ итеп ҡысҡырып уҡыу;
-художестволы әҫәрҙе тасуири уҡыу;
-эпик әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма рәүештә (телдән) тулы итеп йәки һайлап,ҡыҫҡартып һөйләп биреү (изложение төҙөү);
-өйрәнелгән әҫәр буйынса телдән йәки яҙма рәүештә фекерләү характерындағы инша яҙыу;
-һорауҙарға тулы яуап һәм геройҙарға (индивидуаль һәм сағыштырма) баһалама биреү;
-эпик әҫәргә йәки уның өҙөгөнә план төҙөү;
-телдән йәки яҙма сығыш яһау өсөн план төҙөү
-үҙ аллы уҡыған әҙәби сәнғәт әҫәрҙәренә (әҫәрҙәге герой һәм ваҡиғаларға ҡарата үҙ мөнәсәбәтеңде белдереп) яҙма йәки телдән баһалама бирә белеү
Уҡыу-уҡытыу программаһында планлаштырылған һөҙөмтәләрҙе үҙләштереүен баһалау

1.Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.
Уларға түбәндәгеләр инә:
- дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү;
һорауҙарға яҙма яуаптар
изложениелар һәм иншалар
тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү
тибындағы схемалар, проекттар һ.б. төҙөү.
2. Уҡыусыларҙың яҙма эштәрен тикшергәндә төп иғтибар пландың нисек төҙөлөүе, ундағы логик эҙмә-эҙлелек , план буйынса йөкмәткенең нисек асылыуына бирелә, һүҙҙәрҙең нисек асылыуына бирелә. Һүҙҙәрҙең нисек ҡулланылыуы, шулай уҡ орфографик, пунктуацион, стилистик хаталар иҫәпкә алына. Эште тикшереп бөткәндән һуң, хаталарҙы классификациялап, күпселек уҡыусыларға хас типик хаталар иғтибарға алына һәм хаталар өҫтөндә эш, иншаларҙы анализлау буйынса махсус дәрес үткәрелә.
Уҡыу тиҙлеген тикшереү
Башланғыс кластарҙан алып, һәр бала билдәле бер кимәлдә, тиҙлектә шыма итеп уҡый белергә бурыслы. Ғөмүмән, етеҙ, дөрөҫ, тасуири уҡыу, уҡырға өйрәтеү әҙәбиәт дәрестәренең тәүге мөһим талаптарының береһе. Уны, йәғни уҡыу тиҙлеген, 1 бала минутына күпме һүҙ укыуына ҡарап билдәләйҙәр. Һәр сирек һайын бер тапҡыр уҡыу тиҙлеге тикшерелә. Баһалар класс журналына ҡуйыла. Түбәндә башланғыс кластарҙан алып, уҡыусы минутына күпме һүҙ уҡырға тейеш булған һандар килтерелә. Уларға ҡарап, уҡыу тиҙлегенә ниндәй талаптар ҡуйылғанын билдәләргә мөмкин.
Баһалар
Баһалар “5” “4” “3” “2”
5 класс 100 90 80 80-дән кәмерәк
6 класс 110 100 90 90-дан кәмерәк
7 класс 120 110 100 100-ҙән кәмерәк
8 класс 130 120 110 110-дан кәмерәк
9 класс 140 130 120 120-нән кәмерәк
Тематик план
№ Дәрес темаһы Сә
ғәттәр һа
ны Дәрес төрө Уҡыусыларҙың эшмәкәрлеге Дата Фактик дата Иҫкәрмәләр
1 Башҡортостан Республикаһы
ның дәүләт гимны 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Гимндың йөкмәткеһен үҙләштереү, ауыр һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңлатыу. Дәүләт символдарының авторҙарын, әһәмиәтен белеү. 2 Китап-һинең дуҫың 1 Ҡат
наш Уҡылған китаптарҙың йөкмәткеһен һөйләй белеү, оҡшаған геройҙарға характерисиика биреү. 3 Белем байрамы.
Мәжит Ғафури “Нурлы мәктәп” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 4
5 Рәшит Ниғмәти “Хәйерле юл һеҙгә!”, “Мәктәпкә”, “Уҡытыусыбыҙ”, “Башланды” 2 Яңы белем менән таныш
тырыу Яҙыусының биографияһы. Тасуири уҡырға, шиғырҙарҙың йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шағирҙың тасуири-һүрәтләү сараларын ҡулланыуын һәм уларҙың ролен аңлатырға. “Мәктәпкә” бүлеген ятларға. “Беҙҙең мәктәп” темаһына инша яҙырға. 6
7 Раил Байбулатов “Ағас һәйкәл” 2 Яңы белем менән таныш
тырыу Йөкмәткеһен үҙләштерергә, һөйләй белергә, ентекле план төҙөргә. Төп геройҙарға характеристика бирергә. 8 Уҡытыусы- ул ҙур исем.
Мостай Кәрим “Уҡытыусыма”, Назар Нәжми “Беренсе дәрес” 1 Ҡат
наш Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға.
Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 9 Лира Яҡшыбаева “Бәхетең үҙең менән” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. 10
11 Али Карнай “Урманда” 2 Яңы белем менән таныш
тырыу Хикәйәне тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Хикәйә буйынса һорауҙар төҙөргә һәм бирелгән һорауҙарға яуап бирә белергә өйрәнергә. Йөкмәткеһе буйынса киңәйтелгән план төҙөргә, шартлы рәүештә өлөштәргә бүлергә, һәр өлөшкә исем бирергә. Хикәйәлә һүрәтләнгән һәр образға характеристика бирергә. Һүрәтләү оҫталығына иғтибар итергә. “Көҙгө урман” темаһына хикәйә яҙып ҡарарға. 12
13
14 Ғилемдар Рамазанов “Ураҡ өҫтө”, Фәрзәнә Аҡбулатова “Атай икмәге” 3 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙы тасуири уҡырға. Хикәйәнең йөкмәткеһен үҙләштерергә. Һорауҙар төҙөргә, яуап бирергә, план төҙөргә, цитаталар ҡулланырға. 15 Ҡәҙим Аралбай “Башҡорт теле” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға.
Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 16 Баязит Бикбай “Туған тел”, “Рус теле” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә һәм һорауҙарға яуаптар бирергә. “Туған телем- иркә гөлөм” темаһына инша яҙырға. Шиғырҙы ятларға. 17 Рәми Ғарипов “Туған тел” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. Шиғырҙы ятларға 18 Хәйҙәр Тапаҡов “Бибинур улуәсәй” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Быуындар бәйләнешен аңлау, оло кешегә хөрмәт уятыу. Йөкмәткеһен үҙләштереү, һөйләү, план төҙөү. 19 Мәжит Ғафури “Балалар һәм китап” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Яҙыусының тормошо, белемгә ынтылышы. Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, тематикаһын асыҡларға, идея йөкмәткеһен билдәләргә. 20 Ә.С.Арыҫланов
тың “М.Ғафуриҙың Ғ.Туҡай менән осрашыуы” картинаһы буйынса инша. 1 Тел
мәр үҫте
реү Картина буйынса инша яҙырға. 21
22 Динис Бүләков “Яралы китап” 2 Яңы белем менән таныш
тырыу Хикәйәне тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, уларға яуаптар бирергә. Хикәйәнең темаһын һәм идеяһын билдәләргә. Планын төҙөргә, план буйынса йөкмәткеһен һөйләргә. Ҡуйылған проблемаларға шәхси мөнәсәбәтте сағылдырырға. 23 Яҡуп Ҡолмой “Ҡыҙыҡлы китап”, Нәжип Иҙелбай “Иң яҡын дуҫ”, Р.Фәхретдин “Китап һәм уҡыу” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. 24
25 Башҡорт халыҡ ижады. “Алпамыша батыр” әкиәте 2 Ҡат
наш Әкиәттәрҙең төрө буйынса танып белергә, халыҡ әкиәттәренә характерлы художество алымдарын асыҡларға. 26 “Әминбәк” әкиәте 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Әкиәтте тасуири һәм халыҡсан итеп һөйләй белергә. План төҙөргә. Һорауҙар уйларға, уларға яуап бирергә. 27 “Ҡәмән менән Сәмән, картуф сәскән Сәлмән” әкиәте. 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Әкиәтте тасуири һәм халыҡсан итеп һөйләй белергә. План төҙөргә. Һорауҙар уйларға, уларға яуап бирергә. 28 “Айыу менән бал ҡорттары” әкиәте 1 Ҡат
наш Әкиәтте тасуири һәм халыҡсан итеп һөйләй белергә. . План төҙөргә. Һорауҙар уйларға, уларға яуап бирергә. 29 Т.ү.Әкиәттәр буйынса йомғаҡлау 1 Тел
мәр үҫте
реү Яратҡан әкиәт буйынса фекер йөрөтөү 30 Йомаҡтар 1 Ҡабатлау Йомаҡтарҙы айыра белергә. Һөйләшеүҙә һәм яҙма текстарҙа киң файҙаланырға. 31 Әҙәби уйын 1 Ҡат
наш Алған белемдәрҙе ҡулланырға. Шәхси беренселек өсөн көрәшергә. 32 Мәҡәлдәр һәм әйтемдәр 1 Ҡабатлау Мәҡәлдәрҙе һәм әйтемдәрҙе айыра белергә, телмәрҙә ҡулланырға. Ҡайһы бер мәҡәлдәрҙе һәм әйтемдәрҙе ҡулланып миниатюр инша яҙырға. 33 Башҡорт халыҡ йырҙары 1 Ҡат
наш Башҡорт халыҡ йырҙарының үҙенсәлеге. Уларҙың төрҙәрен белергә. Тематикаһы. Йырҙар менән таҡмаҡтарҙы айыра белергә. Йырҙарҙы көйҙәре буйынса таный белергә. Мөмкин тиклем йырлап өйрәнергә. Халыҡ йырҙарын оҫта башҡарған йырсыларҙы белергә. 34 Салауат Юлаев “Ҡайтып киләм”, “Яуҙа яраланғас”, “Йырҙарҙан” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙарҙың йөкмәткеһен аңларға һәм ҡабул итергә, тасуири уҡырға. Биографияһы һәм ижады тураһында материалдар туплараға. Шиғырҙарының заманы өсөн ниндәй кимәлдә актуаль булыуын билдәләргә. 35 Ғәбдерәхим Усман “Егет булһаң” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Боронғо тексың йөкмәткеһен ҡабул итеү. Тәржемәһенә иғтибар итергә. Тасуири уҡырға. Таныш булмаған боронғо һүҙҙәрҙең мәғәнәһен асыҡларға. 36 “Ҡармасан менән Сәрмәсән” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Боронғо тектсың йөкмәткеһен ҡабул итеү. Тәржемәһенә иғтибар итергә. Тасуири уҡырға. Таныш булмаған боронғо һүҙҙәрҙең мәғәнәһен асыҡларға. 37 Сафуан Яҡшығолов “Дим буйында яҙғы таң”, Ямалетдин Юмаев “Шәкерт” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири итеп уҡырға һәм йөкмәткеһен үҙләштерергә, китапта бирелгән һорауҙарға яуап бирергә. Шағирҙарҙың ижадында төп теманы билдәләргә, аңлашылмаған һүҙҙәрҙең мәғәнәһен һүҙлек буйынса асыҡларға. 38 Ҡ.Дәүләткилдиевтың “Башҡорт һунарсыһы” картинаһы буйынса инша. 1 Тел
мәр үҫте
реү Картина буйынса инша яҙырға. 39 Назар Нәжми “Беренсе ҡар” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Лирик герой образына характеристика бирергә. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 40 Гөлфиә Юнысова “Ҡотло булһын Яңы йыл” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирәнең биографияһын белергә. Шиғырҙы тасуири уҡырға, һүрәтләү сараларын табырға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 41 Сәрүәр Сурина “Ҡышты ҡаршылағанда” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирәнең биографияһын белергә. Шиғырҙы тасуири уҡырға, һүрәтләү сараларын табырға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 42 Хәсән Назар “Яуа ҡарҙар” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирәнең биографияһын белергә. Шиғырҙы тасуири уҡырға, һүрәтләү сараларын табырға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 43 Рәми Ғарипов “Башҡортос
тан” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 44 Ирек Кинйәбулатов “Дуҫлыҡ төйәге” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың биографияһын белергә. Шиғырҙы тасуири уҡырға, һүрәтләү сараларын табырға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 45
46
47
48 Мостай Кәрим “Өс таған” 4 Яңы белем менән таныш
тырыу Әҫәрҙе таусири итеп уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә, идея-тематикаһын асыҡларға. Яҙыусының тормош юлы һәм ижадын фәһемле икәнен күрһәтергә. Өҙөктәр буйынса һорауҙар төҙөргә, бирелгән һорауҙарға яуап бирергә.Мостай Кәримдең тормош юлы һәм ижады тураһында яңы материалдар һайларға һәм өҫтәлмә иҫтәлектәр тупларға 49 Рәшит Шәкүр “Урал батыр иле – сал Урал” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 50 Рәшит Ниғмәти “Ҡыҙымдың һорауҙарына яуаптар” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 51 Айһылыу Йәғәфәрова “Урал иле” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. 52 Кәтибә Кинйәбулатова “Әсә күңеле”, Хәсән Назар “Таҡта сәй” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙарҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙарҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 53
54 Ғәйфулла Вәлиев “Әсәйем фатихаһы” 2 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә. 55 Ә.Лотфуллин
дың “Өс ҡатын” картинаһы буйынса инша 1 Тел
мәр үҫте
реү Картина буйынса инша яҙырға. Картинаға мөнәсәбәтеңде белдерергә. 56 Рәшит Назаров “Яҙ башы” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. 57 Динис Бүләков “Яҙғы ташҡын менән килгән бәхет” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Өҙөктө тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә. Аңлашылмаған һүҙҙәрҙең мәғәнәһен һүҙлек буйынса аңлатырға. 58 Шәриф Биҡҡол “Яҙғы уйҙар” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. 59 Йәмил Мостафин “Ыласын” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. 60 Мостай Кәрим “Билдәһеҙ һалдат” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Яҙыусының тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә. 61 Талха Ғиниәтуллин “Миҙал” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. План төҙөргә, план буйынса һөйләргә. 62 Рәми Ғарипов “Һабантурғай”
Али Карнай “Турғай” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Шағирҙың тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә. Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Идея йөкмәткеһен асыҡларға. Шиғырҙың тел һәм стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.Шағирҙың художестволы оҫталығын билдәләргә. “Һабантурғай йыры” шиғырын ятларға 63 Зөлфәр Хисмәтуллин “Урман ҡунағы” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә һәм уларға яуап бирергә. 64 Тимер Йосопов “Ерән ҡашҡа”, Сәғит Агиш “Турыҡай” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. Ат тураһында әңгәмәләшергә. 65 Фәрит Иҫәнғолов “Хәмит күпере” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Хикәйәне тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, һорауҙар төҙөргә, яуап бирә белергә, образдарға сағыштырма характеристика бирергә, цитаталар файҙаланып план төҙөргә, “Хеҙмәт кешене матурлай” темаһына инша яҙырға. 66 Мөслим Әбсәләмов “Йомағужа тирәктәре” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын билдәләргә. Ентекле һөйләргә. 67 М.В.Нестеров
тың “Яҙ” картинаһы буйынса инша 1 Тел
мәр үҫте
реү Картина буйынса инша яҙырға. 68 Муса Йәлил “Йырҙарым”, Дәрдмәнд “Нурый менән Зәйнәб”, “Бер хазина” 1 Яңы белем менән таныш
тырыу Муса Йәлил шиғырының концетрацион лагерҙа яҙылыуына иғтибар итергә, уның артабанғы яҙмышы хаҡында белергә. Дәрдмәнд әҫәре буйына әхлаҡ ҡағиҙәләре тураһында һөйләшергә. Уҡыу - уҡытыу методик ҡулланмалар исемлеге
1.Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. – Өфө: Китап, 2009
2.Башҡортса – русса мәҡәлдәр һәм әйтемдәр һүҙлеге. – Өфө: Китап, 1994.
3.Әүбәкирова З.Ф., Әүбәкирова Х.E., Дилмөхәмәтов М.И. Мин башҡортса уҡыйым – Өфө: Китап, 2007.
4.Башҡорт теле таблицаларҙа, схемаларҙа hәм ҡағиҙәләрҙә. Әүбәкирова З.Ф.– Өфө, 2006.
5.Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
6.Журналдар «Башҡортостан уҡытыусыһы», «Аҡбуҙат», «Аманат».
7.Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
8.Салауат Галин Башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижады. Өфө ,Китап,-2004
9.И.Д. Бураҡаев, М.С. Бураҡаев Башҡорт мәҙәниәте. Тормош һабаҡтары. Өфө, Китап,-2001
10.Ҡыҙыҡлы грамматика: Өфө, Китап, 1993
11.Ф.Ф. Абдуллина, В.Ш.Псәнчин кластар өсөн Әсә теле дәреслегенә дидактик материал. Өфө, Китап, 2003
12.М.Ғ. Усманова, Ф.Ф.Абдуллина Башҡорт теле. Мәктәп уҡыусылары һәм юғары уҡыу йорттарына уҡырға инеүселәр өсөн ҡулланма
13.М.Ғ. Ғималова, С.М.Рәхимова. Изложениелар өсөн текстар йыйынтығы 5-9 класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма. Өфө, Китап, 1996-224 бит.
14.М.Ғ. Усманова, З.М.Ғәбитова. Башҡорт теленән диктант һәм изложениелар йыйынтығы. Рус мәктәптәренең 5-11-се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма.- Өфө, Китап,2009- 168 бит
15.Ғ.Б. Хөсәйенов, М.Ғ.Ғималова, Р.З.Шәкүров. Әҙәбиәт хрестоматия. Урта мәктәптең 10-сы класы өсөн – Өфө: Китап,2008 – 336 бит
16.Ғ.Б. Хөсәйенов, Ғ.С.Ҡунафин, Р.С.Искәндәров, Ғ.Й.Рамазанов Башҡорт әҙәбиәте:9-сы класс өсөн дәреслек- Өфө: Китап, 1994 168 бит
17.Ғ.Ғ. Сәйетбатталов Башҡорт теле: Педагогия училищелары өсөн дәреслек.- Өфө: Китап,1997 352 бит.
Материаль-техник ҡулланмалар.
телевизор;
видеомагнитофон
компьютер
магнитофон
интерактив таҡта