А?ПАРАТТЫ? КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР АР?ЫЛЫ О?УШЫЛАРДЫ? ШЫ?АРМАШЫЛЫ? ?АБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Атырау облысы Білім беру басқармасы
АҚПАРАТТЫҚ КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ
Атырау облысы Исатай ауданы Нарын орта мектебінің бірінші санатты қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі Есмағанбетова Бөбек Ғалымжанқызы
Атырау -2013

Андатпа
Бұл баяндамада «Ақпараттық коммуникативтік технологиялар арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту» қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында заман талабына сай тиімді Ақпараттық коммуникативтік технологиялар арқылы әрі орынды қолдану жолдарын тәжірибе жүзінде делелденгені сөз етіледі. Оны тәжірибе барысында қолданған нақты мысалдармен дәлелдейді. Аталған әдістің ең басты өлшемі – оның тиімділігі, нәтижелігі, жаңашылдығы.

Ақпараттық коммуникативтік технологиялар арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
Оқытудың жаңа ақпараттық- коммуникативтік технологияларын меңгеру – қазіргі заман талабы. ХХІ ғасыр – ақпараттық технология ғасыры. Қазіргі қоғамдағы білім жүйесін дамытуда ақпараттық–коммуникативтік технологиялардың маңызы зор. Білім беруді ақпараттандыру және пәндерді ғылыми–технологиялық негізде оқыту мақсаттары алға қойылуда. Ақпараттандыру технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді, әрі білікті жұмысшы мамандарын даярлау оқытушының басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан-жақты, жаңа технологияны меңгерген жеке тұлға қалыптастыруды талап етеді.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 11 – бабының 9 тармағында оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникативтік технологияларды енгізу және тиімді пайдалану міндеті қойылған. [1]
Қазіргі кезде бүкіл әлемде жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері қоғамның білім беру мекемелерінде қойылатын жаңа талаптарды анықтауда. Техникалық прогресс пен ғылыми ақпарат көлемінің ұлғая түсуі, мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу тәрбие орындарының іс әрекет қағидаларын қайта қарау, мұның бәрі мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келеді. Бүгінгі таңда мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық – коммуникативтік технологияларды пайдалану. Қазіргі таңда елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті қүру енгізілді. Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Білім беру саласында ақпараттық – коммуникативтік технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын арттыру, білім беру үрдісін модернизациялаудың тиімді тәсілдері пайдаланылуда және одан әрі жетілдірілуде.Ақпараттық технологиялар туралы көптеген тың пікірлер бар.В.Глушковтың анықтауынша, «Ақпараттық технологиялалар» ақпаратты өңдеумен байланысты процестер болып табылады. Ал білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде оқытудың ақпараттық технологиялары ұғымы пайда болды. А.Горячевтің тұжырымдауынша, «Ақпараттық технология» – мәтіндік редактор, электрондық кесте, мәліметтер базасы, графиктік редактор, мультимедия және коммуникациялық технологиямен сипатталады. Р.Әбдірәсілова болса,«Ақпараттық технологияны» оқыту құралдары жүйесінің элементі деп қарастырады.
Оқушылардың ақпараттық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiн қалыпастыру қазiргi таңда үздiксiз педагогикалық бiлiм беру жүйесiндегi ең көкейкестi мәселелердiң бiрiне айналып отыр. Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында ақпараттық–коммуникативтік технологияларды пайдаланудың өзіндік тиімділігі бар. Атап айтқанда:
Оқушы дербес компьютер, аудио, видео құрылғылардың көмегімен мәтінді тыңдайды, бейнесюжеттерді көре алады;
Аз уақытта оқушы көп ақпарат алып, уақытты үнемдейді;
Қашықтықтан білім алу мүмкіндігін пайдаланады;
Мәтіндерді оқу арқылы есте сақтау қабілеті артады;
Қажетті ақпаратты жедел түрде алады;
Аудио кассеталар мен CD дискке қажетті материалдарын көшіріп жазып алады; Оқытушы сабағында ақпараттық – коммуникативтік технологияларды пайдалану арқылы оқушыға үйретуге тиісті ақпараттар мен білім қорын жүйелі түрде көрсете біледі.
Ақпараттық – коммуникативтік технологияны пайдалану оқытудың тиімді әдістерінің бірі. Сабақтарда электрондық оқулықты пайдаланудың маңызы зор. Электрондық оқу құралы – бұл оқу курсының ең маңызды бөлімдерін, сонымен бірге есептер жинағы, анықтамалар, энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу эксперименттерін жүргізу нұсқаулары, практикумға, курстық және дипломдық жобаларға нұсқау және т.б. білім беруді басқаратын мемлекеттік органдар тағайындаған арнайы статусы бар электрондық оқу басылымы.
Ұстаздар алдындағы міндет – жеке тұлғаның дамуына жағдай жасап, шәкірттерді жан жақты даярланған азамат етіп шығару. Заманымыздың заңғар жазушысы, ғасыр ғұламасы атанған М.Әуезовтің: «Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нәрсе– білім», - деген сөзінің маңызы ешқашан жойылмақ емес, себебі кез келген мемлекеттің мәдениеті дамуының деңгейін, рухани мазмұнын, интеллектуалдық қуатын, өркендеу әлеуетін айқындайтын бірден-бір көрсеткіш – білім берудегі жүйелілік және сапалылық. Өз тәжірибемде оқыту барысында алдыма қойған мақсатым – баланы субьект ретінде оқу ісіне өзінше қызықтыратын, оған қабілетін арттыратын жағдай туғызу. Оның бастысы оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың оқудағы іс-әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіру, өз бетінше білім алу үрдісінде бірлесе әрекет ету. Ақын-жазушылар шығармашылығының алғашқы сағатын өткен күні хронологиялық кесте бойынша түсіндіріліп,ақын жазушының өмірі шығармалары туралы алдын ала әзірленген бейнесюжет арқылы жеткізсе бала санасына жетері анық. Осы тапсырмаларды үйден орындап келуге тапсыруға болады. Мысалы, хронологиялық кесте жасарда оқушылар түрлі энциклопедияларды,ғаламтор беттерінен ізденіп пайдаланады. Оқушылардың келесі қызығып жасайтын жұмыстары ақын жазушылардың суреттерін жинақтатуға немесе презентация жасатуға болады.Себебі бүгінгі таңда компьютерді оқушылар терең меңгеріп отыр. Сонымен қатар география пәнімен байланыстырып Қазақстан картасын ала отырып, ақын-жазушы немесе тарихи кейіпкердің өмір жолын картаға түсіруге болады. Бұл жұмыста оқушы картадағы жер-су, өлкенің орналасу нүктесін көреді, кейіпкердің немесе қаламгердің әр нүктедегі қызметін шартты белгімен сызады, жұмыс мерзімін көрсетеді,шығармашылықпен ойлауын байытады, жалпы кейіпкердің өмір жолын көз алдына әкеледі.
Мектептегі оқыту үрдісіндегі негізгі мақсаттар – оқушылардың білім игеру кезінде ойлау қабілетін қалыптастыру, сол арқылы таным әрекетін белсендіріп, шығармашылық қабілеттерін қабілеттерін дамыту болып табылады.
Шығармашылық қабілеттерін дамытудың алғы шарттарына мына нәрселерді жатқызуға болады:
Шығармашылық қабілет деңгейін анықтау. (Топтау, бақылау, қалыптастыру)
Қызығушылық және шығармашылық пен таным белсенділігін арттыру.
Оқушы мүмкіншілігіне сай шығармашылық тапсырмаларды әдістемелік тұрғыда жүйелі түрде орындату.
Шығармашылық қабілетті тәрбиелеу барысында кездесетін қиындықтар мен қарама-қайшылықтарды есепке алып зерттеу.
Оқушының шығармашылық қабілеттерін тәрбиелеуді кезең бойынша сатылап дамыту.
Шығармашылық қабілеттерді тәрбиелеу үрдісін тәжірибе негізінде жинақтау,зерттеліп отырған мәселенің өсу динамикасын бақылау.
Мұғалім өз ісіне ізденімпаздықпен қарап, сабақты шығармашылықпен өткізу.
Осы мәселелер өз шешімін тапса, жан-жақты дамыған, шығармашыл жеке тұлғаны тәрбиелеу ісі өз мақсатына жетеді. Жоғарыда аталған мәселенің екінші тармағына тоқталатын болсақ, қызығушылық – оқыту, ақыл-ойды жетілдіру жеке адам тәрбиесінде байланыстырушы буын болып есептелінеді. Жаңалыққа деген қызығушылық – басты ішкі талпыныс болып табылады. Жоғарғы сынып оқушыларында жаңа, өзі білмейтін іске деген қызығушылық басым болады. Ондай істер оқушылардың бар ақыл-ойын, ішкі күштерін жұмылдырады және ерекше қуат береді.
Сондықтан оқушының рухани өсуіне жағдай туғыза алатын, жаңалықтарды қабылдауға даяр, өз әрекетіне өзгеріс енгізе алатын педагогтар ғана бүгінгі қоғамның мүддесі мен әр баланың үрдісінен шыға алады. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім,жеке тұлғалы тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастыра алады. ».
Егер әр педагог өзі таңдаған әдістемелік жолын тың идеяларға негіздей білсе, жаңа педагогтардың саны арта түсер еді. Сөзімді ұлы ғұлама Летурно сөзімен қорытқым келіп отыр: «Егер сен тәнді шынықтыру, ерік-жігерді шындау, жүректі ізгілендіру, ақыл-ойды жетілдіру және сана сезімді теңестіру әдістерін білетін болсаң-онда сен нағыз ұстаз, тәрбиешісің»
Пайдаланған әдебиеттер
Б. Сманов. Қазақ әдебиеті (әдістемелік нұсқау). Алматы., «Мектеп» 2003.
Т. Жұмажанов. Әдебиетті оқыту әдістемесі. Алматы, «Білім», 2009.
«Қазақстан мектебі» журналы. № 6, 2010.
«Қазақстан мектебі» журналы. №4, 2009.
«Оқыту-тәрбиелеу технологиясы» журналы. №8, 2009.
«Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы. №5, 2003.
Сайт www.albest.ru, www.tor.kz
Сайт 45minut. kz