Delphi ба?дарламалау ортасында “Саясаттану ж?не ?леуметтану негіздері” п?нінен электронды о?у ??рал жаса?тау
2.1 Delphi баCдарламалау ортасы
Delphi-де дайындалатын программа проект (жоба) деп аталады. Форма - программаны дайындау алдында ашылатын, программаныS сaхбаттыK терезесi. Delphi алCашKы рет iске KосылCан кезде форма Form1 атауымен (таKырыбымен) к™рiнедi (1.1-сурет). ОныS жиектерiне тышKан к™рсеткiшiн орналастырып, ол екi жаKты нaсKама т_рiне айналCан кезде жылжыту ж‰не Kалдыру т‰сiлi бойынша форманы кеSейту не Kысу Kиын емес.
Jaрылатын программада пайдалану _шiн формада т_рлi компоненттер (форма компоненттерi) орнатылады. Негiзгi компоненттердiS кейбiрi Access берiлгендер Kоры ж_йесiнде пайдаланылатын элементтер панелiне енгiзiлген т_ймелер сияKты. Олар Delphi терезесiнiS компоненттер палитрасына орналастырылCан.
ФорманыS ж‰не формаCа енгiзiлетiн компоненттердіS т_рлi Kасиеттерi бар. Jасиет (Сипаттама, параметр) - айнымалылардыS ерекше т_рi. Олар объектiнiS т_рлi м_мкiндiктерiн сипаттап, аCымдыK к_йiн аныKтайды. Мысалы, форма KасиеттерiнiS м‰ндерi - форма таKырыбыныS м‰тiнi, ™лшемi, экранда орналасуы, т_сi т.б. Delphi iске KосылCан кезде форма Kасиеттерiне алCашKы с‰йкес м‰ндер меншiктелiп Kойылады.
ТерезенiS екi Kосымша бетi бар: Properties (Jасиеттер) ж‰не Events (ОKиCалар). Терезе ашылCанда екi баCанCа енгiзiлген жазулардан тaратын оныS Properties б™лiмi ашылулы тaрады (1.1-сурет). Бiрiншi баCанда к™рiнетiндер – Kасиет атаулары, екiншi баCанCа с‰йкес жазылCандар – олардыS м‰ндерi.
Форма Kасиеттерi:
Name (Атау) – формаCа берiлген атау. Ол Delphi объектiлерiнiS (компоненттердiS) негiзгi KасиеттерiнiS бiрi. Delphi-дiS жaмыс iстеуi кезiнде ол объектiнi осы атау бойынша ажыратып таниды. Delphi-дiS формаCа автоматты т_рде алCашKы рет меншiктеген атауын (Form1) ™згертiп, басKа атау беруге болады. ФорманыS iс-‰рекетi атауынан белгiлi болуы _шiн атауды мазмaнCа жаKын етiп енгiзген ж™н. Мысалы, форма квадрат теSдеудi шешуге пайдаланылатын болса, Form1 орнына KvTend атауын енгiзу. Ол _шiн Kасиеттер терезесiнен Name атауын таSдап, жаSа атауды клавиатура арKылы терiп алса болCаны. Терiлген атау Name жолыныS оS Kатарына жазылып Kойылады.
ОKиCалар. ПрограммалыK код терезесi.
Windows-таCы сияKты Delphi-де программалар оKиCалар арKылы басKарылады. Мысалы, пайдаланушы программаны к™ру _шiн алдымен форматKа компонент орнатуы, форманы не фор мада орналастырылCан компоненттi тышKан арKылы шертуi м_мкiн. ОныS ‰р iс-‰рекетi оKиCа шаKырады. ЯCни, оKиCа -программаныS жaмыс iстеуi кезiнде объект жаCдайыныS ™згеруi.
Delphi-де ‰р оKиCаCа атау берiлiп KойылCан. Мысалы, ком поненттер палитрасыныS Button т_ймесi арKылы формада орнатылCан Button1 компонентiн шерту Click (Шерту) оKиCасын шаKырады.
€р объектiге байланысты оKиCалар жеткiлiктi Мысалы, формаCа байланысты оKиCалар саны – 35 (2-сурет). Олар Kасиеттер терезесiнiS Events Kосымша бетiне енгiзiлген. Терезеде оKиCа атауларыныS алдына On префиксi (Kосымшасы) тiркестiрiлiп жазылCан. Ол - атаудыS оKиCа екендiгiн бiлдiретiн белгi.
Сурет 2. Форма оKиCалары
Delphi ортасында жиi кездесетiн оKиCалар:
OnClick – тышKан т_ймесiн бiр рет басу;
OnDblClick – тышKан тaймесiн екi рет басу;
OnKeyDown – клавиштi басу;
OnKeyUp – басылCан клавиштi босату;
OnMouseDown – тышKан т_ймесiн басу;
OnMouseUp – тышKан т_ймесiн босату;
OnMouseMove – тышKан к™рсеткiшiн жылжыту;
OnCreate – форманы екi рет шерту, т.б.
Delphi-де программа (проект) екi б™лiмнен тaрады: алCашKыда автоматты т_рде project1 атауы берiлетiн проект файлы (негiзгi модуль) ж‰не unit1.pas атауы берiлетiн модуль. Олар жеке терезелерде орналастырылCан. Модульге оKиCаларCа с‰йкес iс-‰рекеттердi орындайтын про грамма м‰тiнi (процедуралар) енгiзiледi. Программа м‰тiнiн программалыK код деп, терезенi программалыK код терезесi не KысKаша редактор терезесi деп те атайды. Терезе белсендiрулi т_рде ашылады да, онда процедура дайындамасы (_лгiсi) к™рiнедi. ОныS таKырыбы н_кте арKылы б™лiнген класс ж‰не процедура атауларынан тaрады (1.5-сурет), т.б.
Кейде модульдiS соSына инициалдау (initialization) б™лiмi енгiзiледi. Б™лiм модуль айнымалыларын инициалдап (бастапKы м‰ндер берiп), программаны дайындау _шiн Kажет. Егер ол толтырылса, бaл б™лiм басKаруды программа денесiне беруден бaрын орындалады. Б™лiм нaсKауларын begin ж‰не end кiлттiк с™здерiнiS арасына енгiзу керек. ЖоCарыда к™рсетiлген сияKты, б™лiм толтырылмаса, begin с™зi жазылмай, оCан тек end. С™зi енгiзiледi. Ол - модульдiS соSын бiлдiретiн кiлттiк с™з.
2.2“Саясаттану ж‰не ‰леуметтану негіздері” п‰нінен оKу Kaрал жасаKтау
Сурет-1. Delphi программасымен жасалCан басты модуль.
Саясаттану ж‰не ‰леуметтану негіздері п‰нінен электрондыK оKуKaрал Delphi баCдарламасымен жасаKтау. Сурет 1 к™рсетілген Delphi баCдарламасымен ж‰не Adobe фотошоп к™мегімен жасалCан.
Рисунок 115