?дебиет саба?ында?ы сын т?р?ысынан ойлауды? тиімді жолдары

Қызылорда облысы,Қызылорда қаласы №101 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пән мұғалімі Сейтмұратова Айнагүл Жұмабекқызы
Әдебиет сабағындағы сын тұрғысынан ойлаудың тиімді жолдары
Сын тұрғысЫнан ойлауды дамыту бағдарламасы-әлемнің түкпір-түкпірнен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі Мақсаты барлық жастағы оқуға кез келген мазмұны сын түрғыдан қарап, екіұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналып шешім қабылдауға сабақтарды үйрету.Күнделікті сабақта пайдалану үшін,әр мұғалім алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып пайдалануға болады.Күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану үшін,әр мұғалім алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып,педагогтік мақсатына,мүддесне сай,өзінің шеберлігіне орай таңдап алады.Бұл жаңа технологиялар-оқушылардың шығармашылық қабілеттерін,терең ойлап білуін,теориялық негіздерін,эстетикалық көзқарастарын пайымдауын,баға беруін,танымдық белсенділігін дамытуға бағытталған.Жаңа технологиялар негізгі қағидалары:
-балаға ізгілік тұрғысынан қарау;
-оқу мен тәрбиенің бірлігі;
-Баланың танымдық және шығармашылықикемділігін дамыту;
-баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту;
-әр оқушының, оның қабілетімен мүмкіндік деңгейіне қарай оқыту;
-барлық оқушының дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу;
Сонымен бірге қызығушылықты ояту.Бұл үйрену үрдісі. Оқушының бұрынғы білетіні мен жаңа білімді ұштастырудан тұрады.Сондықтанда сабақта қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі,не айта алатындығын анықтауға басталады.Бұнда ойды қозғау,ояту,ми қыртысына тітіркендіргіш арқылы әсер ету жүзеге асады.Сонымен бірге әр оқушы мәтінмен танысып болған соң топқа талқылау ұйымдастырады.
1.Сіздің ойыңызда не сақталып қалды?
2.Автор оқырманды қалай қызықтырды?
3. кейіпкерлердің іс-әрекетін сіз қалай бағалайсыз?
Бұл әдіс оқушыларды ұжым болып жұмыс жасауға үйретеді. Ақпараттарды өз бетінше меңгеруге жағдай жасайды.Сөз астарын,құдіретін түсінуге машықтанады. Сондай-ақ, әдістің тиімділігі сабақтан тысқары қалатын оқушы болмайды,оқыған мәтінді түсіру,оны түсінікті етіп айтып беру,оған қатысты ойын,пікірін білдіру арқылы сауатты оқырман қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Сын тұрғыснан ойлауды үйрету үшін мына шараларды орындауы шарт:
1. Сын тұрғыснан ойлауды үйрету үшін уақыт керек.
2. Оқушыларға ойланып-толғануға,ойын ашық айтуға рұқсат беру.
3.Әр түрлі идеялар мен пікірлердң қабылдау.
4.Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдау.
5. Кейбір оқушылардың бір-бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді,дәйекті болуын талап ету.
6, Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
Ал, оқушыларға байланысты:
-сенімділікпен жұмыс жасау
-бар ынтасымен оқуға берілу
-пікірлерді таңдау,құрметтеу
-өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет
Сабақтың мақсаты
А)қызығушылықты ояту-сұрақ қою;
Б) мағынаны ажырату-жауаптар іздеу,мәселені зерттеу;
В) ой толғаныс-ойлау процесінің ең жоғарға сатысында мәселені талқылау,яғни үш фазада сабақты бөліп өту,оқыту мен оқу процесін осындай үш сатыда ұйымдастыру.
Мен өз сабақтарымда,көбінесе ана тілі пәнінде стратегияларды оқу бағдарламасына сәйкес бірізді жүй елі түрде қолданып келдім.Сабақта қолданып жүрген әдістерімен мынадай
1-қызығушылықты ояту фазасында ой қозғау(шақыру).
2-мағынаны ажыратуда түртіп алу жүйесі,5 жолдан өлең
3-ой толғаныс фазасында Венн диаграммасы,еркін жазу т.б стратиялар арқылы баланың дамыуын,оның бойындағы жеке қабілеттердің ашылуына,шығармашылықпен ізденуне жол саламыз.
Джиксо стратегиясы мазмұнды жоғары табыспен меңгеру,оқығанды есте сақтау үшін өте тиімді.Оқушының оқуға деген қызығушылығын артады,ұжымда жақсы қарым-қатынас қалыптасады,саналы тәртіп орнады.Сондай-ақ,мұғалімді,мектеп қызметкерлерін түсіну,оларға деген дұрыс көзқарасқа үйренеді.
Сын тұрғыснан ойлауды дамыту бағдарламасы бойынша оқытудағы өзгерістің нәтижесі мынадай болды:
-сабақ түбегейлі оқушыға бағытталады
-ұжымдық ынтымақтастық қатынас орнады
-бұрынғы білімдеріне білім қосады
-микроклимат өзгереді
-оқушылардың жауапкершілігі артты
-күтпеген өзгерістер болу үшін стандартты емес тәсілдер қолдандым
-мен күтпеген өзгерістер болды
-проблемалық ситуациялар туғыздым
-оқушылар жоғары деңгейдегі сұрақтар қоя бастайды
-өзім де өзгердім,көп оқимын,балалардан үйренемін,бірге жауап іздеймін,бірге оқимыз,бірге дамимыз.Әрине әр сабаққа дайындық керек,оқушыларға шығармашылық бағыт-бағдар бере отырып,үздіксіз іс-әрекетке жетеледім.Сын тұрғысна ойлау оқушылардың бірін-бірін тыңдап,құрметтуіне үйретті.Қуанышпен айта кететін жай,бұрын үндемей отыратын балалардың сабаққа қызу араласуы.жай уақытта олар өздерін бұлай көрсетуге бара қоймас еді.Сабақтарды ерекше жаңа технолгия жобасымен өтуі еркін сөйлепойларын ашық жеткізуге,сыншыл көзқарас байқатуларына мүмкіншілік туғызғандай.Сын тұрғыснан ойлау-сынау емес,шыңдалған ойлау.бұл деңгейдегі ойлау тек ересек адамдарға,жоғарғы сынып оқушыларна ғана тән деп ойлау аса дұрыс емес.жас балалардың да бұл жұмысы дұрыс ұйымдастырған жағдайда өз даму деңгейіне сәйкес ойы шыңдалып,белгілі бір жетістіктерге жетері сөзсіз. Оған осы жобамен жұмыс жасу барысында көз жеткіздік.