Ашы? саба? Темір ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары

Бекітемін
Оқу ісінің меңгерушісі:
________
Өтетін күні: 28.01
Сабақ тақырыбы: «Темір және оның маңызды қосылыстары»
Мақсаты: Оқушыларға қазақ халқының ежелден пайдаланып келе жатқан металдар мен құймалар, олардың қасиеттерін, тарихын, кездесетін жерлері туралы білімін нығайту.
Сілтеме: Оқу бағдарламасы, Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық.
Интерактивті тақта. MicrosoftPowerPoint
Оқушылар үшін оқу нәтижелері: Қолданыстағы заттардың пайдасын, қоғамдағы ролін терең зерттеу. Оқушыны ой
– толғанысқа үйрету.
Негізгі идеялар: Темірдің құрылысы, табиғатта қолданылуы, қасиеттері туралы білімнің негізін салу арқылы оқушыларды сыни тұрғыдан ойлауын дамыту.
Жұптық, топтық жұмыста шапшаңдыққа үйренуі.
Оқу үдерісінен оқушылардың қалыс қалмауы
Сабақта қолданылатын материалдар: Флипчарт, стикер, сурет салуға арналған құрал-жабдықтар, таратпа материалдары, интерактивті тақта,
Оқыту әдістері: Жаңа әдістер
Сұрақ- жауап, диалог, АКТ, СТО
1. Диалог
2. Жеке жұмыс
3.Жұптық жұмыс
4. Топтық жұмыс
Дерек көздері: Темір тақырыбына берілген материалдар, жұмыс дәптері
Оқушы анықтамалығы.
Тапсырмалар: Кесте толтыру, сұрақтарға жауап беру, салыстыру, постер салу, рефлексия жасау.
Сабақ бойынша мұғалім мен оқушының іс-әрекеті:
І. Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу
(3 мин) Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті
1.Психологиялық дайындық.
Әр оқушының өз көңіл – күйін анықтау. Сәлеметсіздер ме, балалар! Мен сіздерге мынадай көңіл-күймен келдім. (күнді көрсету) Ал сіздердің көңіл-күйлеріңіз қандай? Оқушыларға карточкалар (күн, бұлт, бұлт арасындағы күн) таратылған. Әр оқушы өзінің көңіл-күйін білдіретін карточканы көтереді
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау
(7 мин) І. Білу. І тапсырма. “Менен сұрақ- Сізден жылдам жауап” әдісі
1. Алюминий металына жалпы сипаттама ПЖО (периодтық жүйедегі орны).
2 Мына айналуларды іске асыруға болатын реакция теңдеуін жазыңдар:
HCl KOH
Al → AlCl3 → Al(OH)3 → Al2O3
3 Алюминий қосылыстарының формуласын кесте бойынша толтыр
Химиялық элемент
Оксидінің формуласы
Гидроксидінің формуласы
Хлоридінің формуласы
Сульфатының формуласы
Al (III)
4.«Химия құпиясы» көп нүктенің орнына берілген заттың атын және формуласын тауып жазыңдар.
Аты
Формуласы
КорундAl2O3 х 2SiO2 x 2H2O
БокситNa2O x Al2O3 x 2SiO2
5.Берілген реакция теңдеуін аяқтап, теңестіріңдер.
1. Al + S
2. Al + O2 →
3. AlCl3 + NaOH →
4. Al(OH)3 → Берілген сұрақтарға сыныптағы барлық оқушылар жауап береді. Топ басшысы бағалап отырады. Танымдық ойын және алюминий қосылыстарының реакция теңдеу жүйесі.
ІІІ. Жаңа тақырып
9896231451024 ІІ. Түсіну. ІІ тапсырма. Не білуіміз керек? (қызығуды ояту)
Темір- «Аспан тасы»
Физикалық қасиеті Қолданылуы Периодтық жүйедегі орны
Жай зат Химиялық элемент
Химиялық қасиеттері Алынуы Атом құрылысы Табиғатта таралуы
Қосылыстары
Не білеміз? (мағынаны ашу)
ІІІ. Қолдану. ІІІ тапсырма.
Темір-«аспан тасы»
1749ж Енисейден
Сібір ұстасы сом темір кесегін тапқан. Ол дүние жүзіне әйгілі болып, тұңғыш метеорит деп атаған.
Темір тірі организмдерде болады.Ересек адамның денесінде 4-5 г темір бар.
65%-ы қандағы гемоглобиннің құрамына кіреді.Қан құрамында темірдің жетіспеуі қан азаюына әкеліп,ағзаны ауруға шалдықтырады.темір – қанға қызыл түс береді.
Радиация әсерінен гемоглабин
Синтезделмесе, адам ақ қан ауруына шалдығады.
Организмде темір мөлшерін сақтау үшін ферумлек т.б. дәрілер пайдаланылады
Меккедегі қара тас таза темірден тұрады.Мұның ауада тіреусіз қалқып тұруы темірдің магниттік қасиетіне негізделен.
Темір зергерлік және кәсіптік бұйым ретінде қолданылады.
Темірге алтын күміс,мыс металдарын қосып,түрлі әшекейлер мен тұрмыстық заттар дайындаған.
Темір- жылтыр, күміс түстес ақ металл.Тығыздығы-7,87г/см3 tбалқу= 15390С.Темір иілімді, магнитті және оны жоғалтатын қасиеті бар.
Соған байланысты техникада кең қолданылады.
Темір алюминийден кейінгі табиғаттағы ең көп таралған металл.Қазақстанда темірдің бай қоры бар. Ол Торғай темір кенді бассейнінде және Орталық Қазақстанда орналасқан
Темір металын Қазақстан жерінде ертеде б.з.дейін ғасыр мен 204 жылға дейін өмір сүрген сақтар мен б.заманымыздағы 216 жылға дейін өмір сүрген ғұндар пайдаланған.
Темір металының периодтық жүйеде орналасуы және атом құрылысы.
Темір VIII топтың қосымша топшасында орналасқан
Темір тотығу дәрежесі +2 және +3 болатын қосылыстар түзеді
Темір атомның электрондық қабаты
Fe + 26 ) ) ) )
2 8 14 2
Электрондық формуласы: 1S2 2S2 2P6 3S2 3P6 3d6 4S2
Алынуы: t
Fe2O3 + 2 Al → 2Fe + Al2O3
Химиялық қасиеттері:
Жай заттармен әрекеттеседі:
Fe
Cl2 S O2
2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3
Темір (ІІІ) хлориді
Fe + S → Fe
темір сульфиді
3Fe + 2O2 → Fe3O4 (FeO x Fe2O3)
темір қағы
Күрделі заттармен әрекеттеседі
Fe
HCl H2SO4 CuSO4
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
темір (ІІ) хлориді
Fe + H2SO4(сұйыт) → FeSO4 + H2↑
темір (ІІ) сульфаты
Fe + CuSO4(сұйыт) → FeSO4 + Cu
Темірдің маңызды қосылыстары:
FeO (ІІ) – қара түсті ұнтақ. Суда ерімейді, негіздік қасиет тән.
FeO + H2SO4→ FeSO4 + H2О
Fe2O3 (ІІІ) – қызыл күрең ұнтақ суда ерімейді. Негіздік қасиет тән.
Fe2O3 + 3H2SO4→ Fe2 (SO4) 3 + 3H2О
Темір гидроксидтері:
FeSO4 + 2НOH → Fe (OH2)↓ + H2SO
жасыл тұнба
FeCl3 + 3NaOH → Fe (OH3)↓ + 3NaCl
қызыл күрең тұнба
Fe (OH2)↓ + 2HNO3 + Fe(NO3)2 + 2H2О
2Fe(OH3)↓ → Fe2O3 + 3H2О Оқушыларға кесте таратып беру
Жүректің қандай тамырлары мен бөлімдері қанайналымның кіші және үлкен шеңберіне жататынын көрсетіңдер.
Жүрек мүшесін мозайкалық құрастыру арқылы топқа бөлу.
Топ басшысын сайлау
Оқушылар дайындалып постер қорғайды. Топ басшысы бағалап отырады
Сіз тақтаға шығып өзіңіздің сөйлеміңізді айтқанда, сіздің сыныптастарыңыз материалды қаншалықты меңгергендігіңізге наразылық білдіру үшін сізге бірқатар сұрақ қояды. Сұрақтарға әр топ оқушылары жауап береді.
Жаңа сабақ бойынша тапсырмалар
ІV. Талдау.
Қанға қызыл түс беретін химиялық элемент.
а) темір ә) мыс б) алюминий
Меккедегі темірдің қалқып тұруы неге байланысты?
а) иілімділігіне ә) қаттылығына б) магниттілігіне
Темір периодтық жүйеде қай топта орналасқан?
а) VIII топтың негізгі топшасында
ә) VII топтың қосымша топшасында
б) VIII топтың қосымша топшасында
Темір күкіртпен әрекеттесіп, қандай зат түзеді?
а) Fe2 (SO4) 3
ә) FeCl2
б) FeS
Ересек адамның денесінде неше грамм темір болады?
а) 6 – 7
ә) 0,4 – 0,5
б) 4 – 5
Әр топ тест тапсырмаларын орындайды
V. Жинақтау. V тапсырма.
«Сөздерді қойыңыз»
Оқушылар тақырып бойынша жаңа атауларды жинақтайды.
VI. Бағалау
(5 мин)
Өлшемді және жиынтық бағалау Өзін-өзі өлшемді бағалау, Топ басшысының жиынтық бағалауы
V.Үй тапсырмасын беру (2 мин)
VI.Сабақты қортындылау
Үйге тапсырма: § 40 – 4, № 8 – 9, 136 – бет, № 1 тапсырма, №6 138 – бет.
VIII. Бағалау Үй тапсырмасын білу, түртіп алу
VII. Рефлексия
(3 мин )
Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын жазу үшін стикерлер тарату Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын стикерлерге жазу