Разработка урока по математике на крымскотатарском языке на тему: «Къошулыджылар. Джеми»

1 сыныф

Мевзу: «Къошулыджылар. Джеми»
Дерснинъ макъсатлары:
1. Талебелерни «къошулыджылар» ве «джеми» киби терминлернен таныштырув.
2. 1 ве 2 сайысыны догъру эм де тез къоша ве чыкъара билюв меаретини шекиллендирмек боюнджа ишни девам эттирмек. Меселелерни чезе билюв меаретини пекитмек.
3. Талебенинъ фенге нисбетен огренме меракъларыны арттырмакъ ве бунынъ вастасынен фааллик, тирнеклик, ишченлик, зийреклик киби психологик джерьянларны да инкишаф эттирмек. Орман ве онынъ сакинлерине нисбетен дикъкъатлы олмагъа алыштырмакъ.
Корьгезмелик: «Къуш сеслери» диски, «Къошулыджылар. Джеми» джедвели, «чам, нарат, кирпи, байкъуш, бульбуль» ресимлери, орман чечеклери, ракъамлар, «къырмызы ве ешиль алмалар» ресимлери. Къырмызы китап, «фитонцидлер» карточкасы, ракъамлар, сигналь карточкалар.

ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ.
I. Кириш (Тахтада «Орман» ресими асылы тура).
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]
- Балалар, бугунь биз эпимиз сеферге чыкъамыз ве догърудан ормангъа ёл аламыз. Орманда исе меракълы ве файдалы шейлер огренеджекмиз. Келинъиз, мында орман акъкъында не язылгъаныны окъуйыкъ (Карточка устюндеки: «Орман – бизим байлыгъымыз» сёзлери окъула).
- Орманлар сейяремизни яраштыра. Олар тазе ава бере. Орманда пек чокъ емишлер, мантарлар, джевизлер осе. Орман – айванлар яшагъан ер сайыла. Орманны къайгъырмакъ ве къорумакъ керекмиз.
- Я орманда озюмизни насыл алып бараджакъмыз? (Балалар джевап берелер)
II. Темиз язув дакъкъасы.
- Балалар, я орманда бизге чанта керек оладжакъмы? (Эбет)
- Я чантада не олмакъ керек?!
Чантада къалем, сильгич,
Дюльбер ресим олмалы.
Бир китап ве бир дефтер,
Чантамызгъа къоймалы.
Иште, чанта ичинде не къадар шей къоюлды? (5)
- Джыйма левхагъа 5-ни экленъиз.
- Энди башкъа бир ракъамны алып, оны 5 ракъамынынъ огюнденми я да артынданмы къояджагъынъызны айтынъыз.
Оджа керекли ракъмаларны акс эттирген карточкаларны тахтагъа асып къоя ве язув нумюнесини тахтада нумайыш эте.
- Энди исе, балалар, бу ракъамларны яхшы этип озюнъизге язып алынъыз.
III. Агъзавий шекильде эсаплав.
- Чокътан таныш орманда биле биз бильмеген пек чокъ шейлер бар.
- Орманны насыл тасавур этесинъиз? (балалар джевап берелер)
- Орман – бир мейданда берабер оськен чокътан-чокъ тереклердир. Орман ве чалылар хусусий сагъламлаштырув мадделерине малик олгъан фитонцидлер чыкъаралар. (Бу сёз язылгъан карточка тахтагъа асыла). Инеяпракълы орманда бол нефес аламыз.
- Къайсы тереклер инеяпракълы тереклер сайыла? (Нарат, чам, акъчам (пихта), ардыч тереги)
1. 6 сайысынынъ теркиби.
6 сайысынынъ теркибини текрарлайыкъ.
- Орман четинде 6 чам ве нарат осип чыкъты. Не къадар чам ве не къадар нарат осьти? (Бу тереклернинъ ресимлерини тахтагъа асмакъ).


ЧАМ
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]

НАРАТ
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]
1+5
2+4
3+3
4+2
5+1
(2-3 талебе агъыздан джевап бере.)
2. Сайыларнынъ табиий (натураль) сырасы боюнджа иш.
- Балалар, бакъынъыз, аланда не къадар чокъ чечек бар: назлы чечек (незабудка), мелевше, чанъ чечеги, пуф оту (ветреница), къаранфиль, еране (герань), пападие, пейгъамбер дёгмеси (ландыш), кийик зумбюль (пролеска), лялевер оту (рябчик).
- Джеми не къадар чечек бар? (10)
- Бу сырада къаранфиль къачынджы ерде тура? (5)
- Пейгъамбер дёгмеси къайсы ракъамлар арасында анъыла? (7 ве 9)
Пейгъамбер дёгмеси – иляджы олгъан осюмликтир. Юреги зайыф адамлар ичюн ондан иляджлар япалар.
- Юкъарыда не къадар мавы чечеклер анъылды? Беяз чечеклер не къадар? Къайсы чечеклер зиядедже?
- Онунджы чечекнинъ адыны ким айтып олур? (Лялевер оту)
-Бу чечек Къырмызы китапкъа кирсетильген. (Китап косьтериле) Чюнки о гъайып олаяткъан осюмликлерден бири сайыла.
- Я орманда чечеклерни къопарып алмакъ мумкюнми? (ёкъ)
- Орманда чечеклерни къопарып алмакъ мумкюн дегиль. Оларгъа дикъкъат-итибар этмек ве къорумакъ керек.
3. Мисаллерни чезюв.
- Чечеклер арасында мисаллер козьден гъайып олды? Оларны башкъа-башкъа тарзда окъунъыз ве чезинъиз.
3-1 6+2 5-2
7+2 8-1 4+2
(Тешкергенде окъувнынъ чешит усулларыны къулланынъыз)
- Машалла!
4. Козьлер ичюн беден тербиеси дакъкъасы.
IV. Янъы материал узеринде иш.
1. Янъы материалнен танышув.
- Дерсимиз башлангъанда орманда пек чокъ файдалы ве меракълы шейлер олгъаныны айткъан эдим? Иште, орманда нелер бар? Тапмаджаны тапынъыз:
Ал янакълы,
Томалачыкъ.
О эм татлы,
Эм файдалы. (алма)
- Алмалар орманда да бар. Я орманда оськен алмаларгъа не дейлер? (Кийик алмалар)
Джыйма левха къулланыла.
- Бир теректен не къадар къырымызы алма тюшти? (5)
- Башкъа бир теректен не къадар ешиль алма тюшти? (2)
- Джеми не къадар алма тюшти?
Меселенинъ чезимини дефтерге язынъыз.
Бир талебе тахта янында чалыша.
5+2=7
- Мисальни башкъаджа этип насыл окъумакъ мумкюн?
- Къошув мисаллерини окъумакънынъ янъы усуллары бармы?
Математикада сайлар къошулгъанда биринджи сайыгъа (5) биринджи къошулыджы дениле, экинджи сайыгъа (2) – экинджи къошулыджы дениле. Джевапкъа (7) исе – джеми дениле.
Къошулгъан сайыларгъа (5+2) да джеми демек мумкюн.
Джедвель нумайыш этиле.
5 + 2 = 7
Къошулыджы къошулыджы джеми

5+2 = 7
Джеми джеми

Талебе джедвельни окъуй.
- «Орман»гъа барып нелер огрендик? (Къошулгъан сайыларнынъ адлары олгъаныны).
2. Беден тербиеси дакъкъасы.
3. Янъы материалны пекитюв.
Кирпи - аякълы къыскъа олгъан уфакъ бир айванчыкътыр, онынъ вуджуды тёпеден ве эки тарафтан инелидир. Кирпи куньдюз юкълай, гедже исе озюне ем къыдыра. Кирпи къурт-къырмыскъаларны, къушларны, уфакъ йыланларны ашай. Кузьде кирпи чешит емишлернен, пелит фындыгъы ве сувлу мейваларнен беслене. Байкъуш ве тильки кирпининъ душманлары олалар (ресим косьтериле).
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]


[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]
Тахтада тешкерюв. Янъы усулларнен окъув.
Мустакъиль иш.
- Кирпининъ душманлары ким (байкъуш ве тильки).
Ашагъыдаки мисаллерни догъру чезсенъиз, душманлар кирпини ашап оламазлар.
4+1 6+2 7+2 9+1
Нетидже: Къошулгъан сайыларгъа не дейлер? Сайылар чыкъарылгъанда бу усулны къулланмакъ мумкюнми? (Ёкъ, мумкюн дегиль).
V. Кечильген материалны текрарлав.
1. Меселелерни чезюв.
«Къушлар отюши» дискини динълев.
- Бу кимнинъ сеслери?
- Орман – къушлар яшагъан эсас ерлерден биридир. Къанатлылар, къушларгъа ойле де дейлер, йылнынъ эр анги мевсиминде энъ чокъ орманларда расткелелер.
1) Былтыр байкъушнынъ (ресими косьтериле) учь баласы бар эди, бу йыл исе даа эки баласы пейда олды. Байкъуш былтыр ве бу йыл эписи оып къач бала чыкъарды?
Бир талебе тахта янында чалыша, къалгъанлары озь еринде чалыша. Тешкерюв. Чешит усулларнен окъумакъ (сигналь карточкалар).
3+2=5
2) Ювез устюне 4 бульбуль (ресимлер косьтериле) къонды. Тезден бир бульбуль учып кетти. Ювез устюнде къач бульбуль къалды?
Тешкерюв: (сигналь карточкалар).
4-1=3
- Бу мисальни янъы усулнен окъумакъ мумкюнми? (Ёкъ, мында джемиси энди чыкъарылды)
2. Тербиевий монет.
- Балалар, къушларны севесинъизми? Оларгъа мунасебетимиз насыл олмакъ керек? (Къушлар сейяремизни яратыштыра, юреклеримизни къувандыра, файда кетире, зарарлы ашератларны ёкъ этелер).
VI. Нетидже.
- Балалар, энди орманнен сагълыкълашып, кери къайтмагъа вакъыт кельди. Сиз бугуньки сеферимизни бегендинъизми?
- Янъы бир шейлер огрендинъизми?
- Машалла! Дерсте пек яхшы чалыштынъыз.









13 PAGE \* MERGEFORMAT 14115




15