Алтай тил ле литература аайынча иштеер программалар

Отдел образования Администрации района (аймака) муниципального образования
«Онгудайский район».
Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
«Онгудайская средняя общеобразовательная школа».
РАССМОТРЕНО
на заседании ________
___________________
Протокол № _________
от «___» ________2015г.
СОГЛАСОВАНО
заместитель директора по УВР и МВР
______ /Ю.К.Дубенко/
«___» ________2015г.
УТВЕРЖДАЮ
Директор муниципального бюджетного общеобразо-вательного учреждения «Онгудайская СОШ»
__________ /З.П.Модорова/
Протокол №_____________
от «____» __________ 2015г.
Рабочая программа
по учебному предмету «Алтай тил», 68 часов
2 ступень
5 «В» класс
составлена в соответствии с требованиями ФГОС
УМК Ж.И.Амырова, Н.Г. Сулукова «Алтай тил 5 класс», Горно-Алтайск, 2012 г.


Учитель: Сарина А.В.
2015г
Jартамал бичик.
Алтай тилди ӱренери аайынча 5 класста иштеер программа Н.Б. Тайборина, К.К. Пиянтинова деп автор-тургузаачылардыҥ программазына тайанып тургузылган. «Алтай тилле бодоштыра программалар 5-9 класстарга» (оноҥ ары «Программа») деп адалып, Горно-Алтайск калада 2012 јылда кепке базылып чыккан прграммала ууламјыланып, алтай тилди ӱренерине 105 час берилген, ол тоого тил темиктирери, ченелте иштер, практический јакылталар аайынча иштер, таҥынан бӱдӱрер иштер база тоого кирген. 5 класстын учебнигинин авторлоры – Ж.И.Амырова, Н.Г. Сулукова, рецензенттери – У.Н. Текенова, И.Ч.Быева. Бичик 2012 јылда Алтай Республиканын ӱредӱ, билим ле јашӧскурим политикалык Министерствозында јӧптӧлип, Горно-Алтайск каланын типографиязында кепке базылып чыккан. Jе jаны ӱредӱлик стандарт келгениле колбой, алтай тилдин частары кезем астаганынан улам, 5 класста иштеер программаны 34 ӱредӱлӱ неделяга 68 часка пландаарга келижет. Кажы ла неделяда 2 час. Иштеер программаны тургузарында темалар туура ташталбай, ӱредӱлӱ курстыҥ туркунына ныкта кӧрӱлер.
Алтай тилле бодоштыра программалар (5-9 класстарга) текши ӱредӱлӱ школдорго Федерал эл-тергеелик ӱредӱлӱ стандарттыҥ некелтелери аайынча тургузылган.
Jаҥы некелтелерге тайанып, алтай тилдиҥ иштеер программазын пландаарында кажы ла ӱренер бӧлӱкте ӱренчик кандый турулталарга јединери темдектелген. Анайда ок ӱренер бичик јаҥы, 5 класста 2013-2014 јылда баштапкы катап тузаланылып, солун ла јилбилӱ ишке ӱренчиктерди ууламјылап, ӱредӱчи јаҥы амадулар тургузып, ӱренеечилерди эрчимдӱ ишке баштандырарына јӧмӧлтӧ болот. Тургузылган программалардыҥ амадузы: тӧрӧл тилин билер алтай балдарды тилге бир ууламјылу ӱредип, алтай тилле кӧнӱ, чын куучындап ла бичип билерине таскадар. Тургускан программа баштамы класстарда ӱренчиктердиҥ билгирин оноҥ ары улалтып тереҥжидерин јеткилдейт. Мынаҥ алтай тилди ӱредериниҥ амадулары ачыла берет:
Тӧрӧл тилин тооп, оны культураныҥ бӱдӱми деп чеберлеер кӱӱн таскадары; тӧрӧл тили улусла тил алыжар, билгир алар, јӱрӱмниҥ морально-этический ээжилериле таныжар арга деп сезимди ӱренчиктердиҥ ӧзӧгине салары, тӧрӧл тилиниҥ байлыгыныҥ эстетика учурын аайлары;
Алтай тил – јӱрӱмде, ӱредӱликте, тил алыжар арга деп билери, улусла куучындажарга, бой-бойын аайлажарга, кожо иштеерге, једимдӱ эрмек-куучын ӧткӱрип билерине ле оноҥ артык эдип јарандырарына кӱӱнзедери;
Тилдиҥ системазын, оныҥ маар байлыктарыныҥ куучын-эрмекте туружар аргаларын, алтай тилдиҥ тӧс учурлу ээжи-некелтелерин билери; тилдиҥ темдектерин таныыр, шиҥдеер, тӱндештирер, аайлап бӧлиир ле олордыҥ учурын јартап билери.
Алтай тилди ӱренерине 68 час темдектелген. Ол тоого тил темиктирер, ченелте, танынаҥ, шиҥжу иштер, јаҥы темалар ӱренери, бӧлӱктерди ле темаларды бириктире кӧрӧр уроктор кийдирилген.
5-чи класста «Алтай тил» ӱредӱлик курстыҥ бӧлӱктерин ле темаларын пландаганы
Текшилей кӧрзӧ, алтай тилдиҥ программазы 8 бӧлӱкке бӧлинип jат:
1.Кире сӧс – 1 час
2.Эрмек-куучын ( 1час+1 час ченелте иш+ 1 час практ.иш) = 3 час
3.Морфология (2 час+1 ченелте иш+2 час практ) =5 час
4.Синтаксис ле пунктуация (18 час+ 5 практ+1 чӱдемел+ 2 ченелте) =26 час
5.Фонетика, графика, орфография ла орфоэпия ( 13 час + 5 практ+2 тил темиктирер+1 ченелте) =21 час
6.Лексика ла бузулбас сӧсколбулар (5 час + 1 час практ) = 6 час
7.Сӧстиҥ бӱдӱми ле бӱдери ( 5 час+ 1 час практ)=6 час
Текшилей кӧрзӧ: 1+3+5+26+21+6+6= 68 час планга кирери темдектелет.
№ п/п Бӧлӱктедиҥ номерлери Бӧлӱктер ле темалар Частардыҥ тоозы
1 1.1 1. Кире сӧс. (1 час)
Тӧрӧл тил. Оныҥ јӱрӱмдеги учуры. 1
2 2.1 2. Эрмек-куучын. (3 час)
Тил ле эрмек-куучын. Текст. Текст ле эрмек-куучыннын бӱдӱмдери. 1
3 2.2 Jакылталу диктант бичиири. 1
4 2.3 Jастыраларын тӱзедер урок. 1
5 3.1 3. Морфология. (5 час)
Куучын-эрмектиҥ алдынаҥ учурлу бӧлӱктери. Адалгыш. Jарталгыш.Тооломо. Солума ла глагол. 1
6 3.2 Куучын-эрмектиҥ болушчы бӧлӱктери. Бӧлӱгеш, уланты, колбоочы. 1
7 3.3 Практический иш бӱдӱрери. Алтай бичиичилердиҥ чӱмдемелдеринде куучын-эрмектерди шиҥдеп, грамматический ылгамалдар бӱдӱрери. 1
8 3.4 Ӱренген тема аайынча јакылталу диктант бичиири. 1
9 3.5 Jастыраларла иш бӱдӱрери. Ӧткӧнин катап кӧрӧри. 1
10 4.1 4. Синтаксис ле пунктуация. (26 час)
Синтаксис нени ӱренет. Сӧсколбу. 1
11 4.2 Сӧсколбуныҥ тӧс лӧ камаанду сӧзи. Сӧсколбуны ылгаары. 1
12 4.3 Эрмек – куучын-эрмектин тӧс единицзы. 1
13 4.4 Амадузы аайынча jетирӱ, суракту, jакару эрмектер. Ӱн характеристика аайынча кыйгылу эрмектер. 1
14 4.5 Эрмекте кижиниҥ сезимдери кӧргӱзилгени. 1
15 4.6 Эрмектиҥ грамматический тӧзӧгӧзи. Баштаачы ла айдылаачы. Олордыҥ айдылары. 1
16 4.7 Ӱренген темаларла билгирин тузаланып, jурук аайынча чӱмдемел бичиири. 1
17 4.8 Jастыраларла иш бӱдӱрери. Ӧткӧн темаларды катап кӧрӧри. 1
18 4.9 Кеҥиткен ле кеҥитпеген эрмектер. 1
19 4.10 Практический иш. Эрмектин тӧс члендерин табары ла эрмекти план аайынча ылгаары. 1
20 4.11 Эчеҥи члендер ле эрмекте олордыҥ учуры. 1
21 4.12 Толтыраачы. 1
22 4.13 Айалга. 1
23 4.14 Ӱренген темаларды быжулаары. 1
24 4.15 Эрмекти члендериле ылгаар таҥынаҥ бӱдӱрер иш. 1
25 4.16 Укташ члендерлӱ эрмектер. 1
26 4.17 Укташ члендӱ эрмектерде токтой тӱжер темдектер. 1
27 4.18 Jакылталарлу диктант бичиири. 1
28 4.19 Jастыраларла иш. Ӧткӧн темалар аайынча тест иш. 1
29 4.20 Укташ члендерде бириктиреечи сӧс турары. 1
30 4.21 Таскадулар аайынча таҥынаҥ бӱдӱрер иш. 1
31 4.22 Кычыру сӧс. Чике эрмек-куучын. 1
32 4.23 Колболу эрмек керегинде јетирӱ. 1
33 4.24 Ӱренген темалар аайынча диктант бичиири. 1
34 4.25 Диктанттыҥ анализи ле јастыраларла иш. Сӧзлик иш. 1
35 4.26 «Синтакис ле пунктуация» деп теманы катап кӧрӧри. 1
36 5.1 5. Фонетика. Графика. Орфография ла орфоэпия. (21 час)
Фонетика. Графика. Орфография ла орфоэпия. Лингвистиканыҥ бӧлӱктери. 1
37 5.2 Текст. Тексттиҥ бажалыгы. Абзац. Тӧс лӧ кичинек темалар. 1
38 5.3 Эрмек-куучынныҥ табыштары, олордыҥ бӱдери. 1
39 5.4 Ӱндӱ ле туйук табыштар. Ӱндӱ табыштар, олордыҥ бӧлинери. 1
40 5.5 Элес ӱндӱлердиҥ чын бичилери. Редукция. 1
41 5.6 Таскаду иштер бӱдӱрери. Эрин ӱндӱлердиҥ чын бичилери. 1
42 5.7 Сингармонизм. Таҥдай гармония ла эрин гармония. 1
43 5.8 Узун ӱндӱлердиҥ чын бичилери. 1
44 5.9 Jартамалду сӧзлик иш. Тест иш будӱрери. 1
45
46 5.10
5.11 Ӱренген темалар аайынча практический иш бӱдурери. 2
47 5.12 Туйук табыштар ла таныктар. 1
48 5.13 Ӱнгур ле тунгак туйук табыштар. Эжерлу ле эжери јок туйук табыштар. 1
49 5.14 Алтай тилдиҥ таныктары. Таҥмалык. Алтай таҥмалыктыҥ тӱӱкизинеҥ. 1
50 5.15 Ӱйе. Согулта. 1
51 5.16 Оос эрмек-куучында колболу глаголдордыҥ кыскарта айдылары. Элес айдылар табыштарды чын бичиири. 1
52
53 5.17
5.18 Чӱмдемел иш. Кычырган ӱлгерлери аайынча ар-бӱткенниҥ јурамалын бичиири. 2
54 5.19 «Фонетика. Графика. Орфоэпия» деп бӧлӱктерди катап кӧрӧри. 1
55 5.20 Jакылталу ченелте диктант бичиири. 1
56 5.21 Jастыраларды ылгаар иш. Ӱренген бӧлӱк аайынча тест иш. 1
57 6.1 6. Лексика ла бузулбас сосколбулар. (6 час)
Сӧс. Оныҥ лексичекий учуры1
58 6.2 Синонимдер. Синонимический тизӱ. Антонимдер. Омонимдер. Омоформалар. 1
59 6.3 Текши тузаланар ла текши тузаланбай турган сӧстӧр.Чике ле кӧчӱре учурлу сӧстӧр. 1
60 6.4 Тегин сӧсколбулар ла бузулбас сӧсколбулар. 1
61 6.5 Эскирип калган ла јаҥы сӧстӧр, ӧскӧ тилдердеҥ кирген сӧстӧр. 1
62 6.6 Ӱренген темалар аайынча тест-jакылта иш бӱдӱрери. 1
63 7.1 7. Сӧстиҥ бӱдӱми ле бӱдери. (6 час)
Сӧстиҥ тазылы. Угы јаҥыс сӧстӧр. Сӧс бӱдӱрер кожулта ла тӧзӧгӧ. Сӧс кубултар кожулталар .Сости бӱдӱмиле ылгаарына ӱренери. 1
64 7.2 Кебер бӱдӱрер кожулталар: сӧс кубултар ла кеп бӱдӱрер. 1
65 7.3 Jылдык ченелте иш. 1
66 7.4 Сӧстӧр бӱдер эп-аргалар. Колболу сӧстӧр. Jастыраларла иш. Jакылталар. 1
67 7.5 Колболу глаголдордыҥ чын бичилери ле айдылары. 1
68 7.6 Сӧстиҥ бӱдӱми ле бӱдери (морфемика) деп теманы катап кӧрӧри. Тест иш. 1
Бастыра: 68 час
III. Алтай тил предметтиҥ курсында ууламjыланар уч- турулталар.
Текши ӱредӱлӱ школдо алтай тилдиҥ курсында нени ӱренери, личностный, метапредметный ла предметти ӱренериниҥ турулталарына jединип, чындый билгир алар амаду тургузылат. Бу амадуларга jединери компетентностный ууламjыла колбулу. Компетентностный ууламjы ӱренчиктер коммуникатив, лингвистика, культуроведческий компетенциялар аларын темдектейт.
Коммуникатив компетенция: эрмек-куучынныҥ бӱдӱмдериле, оос ло бичилген эрмек-куучынныҥ культуразыла, тилди jӱрӱмде бойыныҥ ӧзӱмиле колбулу учуралдарда тузаланып билерине керектӱ тӧс билгирлер, таскамал берери. Эрмек-куучынныҥ амадузын тургузып билери, куучындажып турган кижиниҥ эрмек-куучыныныҥ аайын аjаруга алары, бойыныҥ эрмек-куучынын ого келиштире кубултып билери.
Тил ле лингвистика компетенциялар тил керегинде билгирлерге тайанып jат. Тил керегинде билгирлер тил темктирердиҥ системазы, ол jондык учурлу, бойы бӱдӱм кеберлу, ӧзӱмду ле jӱрӱмге туружып турганы керегинде билери; лингвистика тил керегинде билим ле оныҥ бӧлӱктерин, тӧс оҥдомолдорын билери; тилди, тилдиҥ темдектерин шиндеери, ол керегинде шӱӱлте чыгарары; ӱренчиктердиҥ тилин ле эрмек-куучынын тузаланып турган грамматика эп-аргалары jанынаҥ байыдары; эрмек-куучын ээжи некелтелерлӱ, сӧстӧрди, бузулбас сӧсколбуларды, грамматика кеберлерди, синтаксис конструкцияларды ол ээжилерге башкарынып тузаланарга таскаары; орфография jанынаҥ jастыра jок бичижин ле токтой тӱжер темдектерди чын тузаланып билерин тыҥыдары.
Культуроведческий компетенция: ӱренчиктер тӧрӧл тилин албатыныҥ культуразыныҥ бӱдӱми деп оҥдоорыла колбулу, албатыныҥ тили ле тӱӱкизи колбулу, тудуш, алатй тил алтай албатыныҥ культуразыныҥ анылузын кӧргӱзип турганы, алтай эрмек-куучынныҥ этикет ээжилерин, ук албатылар бойы ортозында куучындажып, эрмектежериниҥ культуразын ӱренчик бойына алынары; сӧстӧрдиҥ учурын jартап билери.
Коммуникатив учурлу текши ӱредӱ эдилгелер: кандый ла айалгада эрмек-куучынныҥ бар бӱдӱмиле тузаланып билери, бойыла кураа балдарала, jаан улусла эрмектежип, куучындажып билер, оосло бичилген эрмек-куучынды чын аайлары, тургузылган сурак аайынча бойыныҥ санааа-шӱӱлтезин jарт-чокым айдып, jартап билери, эрмек-куучынында оныҥ оосло бичилген бӱдӱмдерине салынган тӧс ээжи - куучынында оныҥ оосло бичилген бӱдӱмдерине салынган тӧс ээжи некелтелерди ле эрмек-куучындажарыныҥ этикет ээжилерин бӱдӱрери.
Билгир алар текши ТӰЭ: бойына чокым амаду тургузып билери, ол амадуга jедерге иштенери, jартына чыгар суракты тургузып билери, оны jартаарына керектӱ темдектерди табары, суракты шӱӱр аайын темдектеери, керектӱ темдектерди, jетирӱлерди аjарары, тургускан шӱӱлтени jартаар, jарадар эмезе jаратпас темдекти табары, башка-башка бичиктердеҥ керектӱ jетирӱлерди таап билери; тӧс лӧ тӧс эмес учурлу jетирӱлерди ылгаштырып билери, кычырыштыҥ бӱдӱмдериле эрмек-куучыныныҥ амадузына келиштире тузаланып билери.
Бойын башкарынар ТӰЭ: бӱдӱрер иштин амадузын тургузып билери, ишти бӱдӱрер аайын темдектеп, пландап билериле керектӱ учуралда оны кубултып чокымдаары, бойын бойы шиндеп, jедимин баалап, тӱзедип, чокымдап билери. Кандый ла айалгада бойыныҥ jерин табары эрмек-куучынныҥ бӱдӱмдериле тузаланып билеринеҥ камаанду.
Ӱренчиктердиҥ бойыныҥ таҥынан ӧзӱмиле колбулу текши УУД: бойыныҥ Тӧрӧлиле, албатызыла, Россияныҥ тӱӱкизиле оморкоор кӱӱн-санаа таскадары; бойыныҥ албатызыныҥ угын билери, ӧскӧ албатыларды тооп jӱрери. Ороонына, Тӧрӧлине ачык кӱӱнду, jакшы ла jаманды ылгап билер кижи таскадары.
Ӱренчиктиҥ бойыныҥ таҥынаҥ ӧзӱминде турулталары (личностные):
Алтай Республикада алтай тил экинчи эл-тергеелик тил деп, Алтай Республикада jадып, алтай тилди керектӱ деп кӱӱнзеп ӱренери;
Алтай тилле санаа-шӱӱлтезин кӧнӱ, эптӱ, колбулу эрмек-куучынла чыгара айдып ла бичип турары;
Тӧрӧл тилин билер ӱренчиктер алтай тилиниҥ учурын ондоп ӱренери, тӧрӧл тил бастыра jӱрӱмде керектӱзин билери, тӧрӧлчи кӱӱнин бийиктедери;
Алтай тилдиҥ грамматиказын ӱренип, тил билимниҥ тӧзӧгӧзин оҥдоп, оос то, бичилген де эрмек-куучында чын тузаланарына jединери.
Метапредмет турулталар (метапредметные):
Урокто амадулар тургузарына ӱренер, ижин пландап ӱренер;
Ӱренчиктердиҥ оос ло бичилген эрмек-куучыны байлык болоры; кандый ла источниктерден jетирӱ алып, ижинде тузаланып билери;
Текстле иштеп билери;
Бойыныҥ санаа-шӱӱлтезин jайым чыгара айдынып билери;
Схемаларла, алгоритмдерле, таблицаларла иштеп билери;
Алтай тилдиҥ урогында алган билгирлерин ӧскӧ предметтердиҥ урогында, jӱрӱминде тузаланып билери.
Предметти ӱренериниҥ турулталары (предметные):
Алтай тилди ӱренип, тереҥ билгирлер алынарына jединери;
Алтай тилдиҥ билим тӧзӧгӧзин, тилдиҥ грамматиказыныҥ ээжилерин билерине jединери;
Монолог, диалог, полилог тузаланып, кандый ла марларла, жанрларла иштеери, алтай тилле шиҥжӱ, проект иш тургузып, корулап билери.
Алтай тил аайынча 5 класста 2014-2015 ӱредӱлӱ јылда иштеер календарь-тематикалык план.
№ п/п Уроктыҥ ӧдӧр ӧйи Бӧлӱктердиҥ номерлерири Бӧлӱктер ле темалар Частардыҥ
тоозы Ӱренчиктердиҥ тӧс ӱредӱ эдилгелери
(ТӰЭ)
Л: - личностный М.П: – метапредметный
П: - предметный
1 01.09-05.09
1.1 1. Кире сӧс. (1 час)
Тӧрӧл тил. Оныҥ јӱрӱмдеги учуры. 1 Л: алтай тил экинчи эл-тергеелик тил деп, Алтайда јадып, тил билери керектӱ деп оҥдоп алары; М.П: бойына ӱредӱ курсты ӱренер алдында амадулар тургузарына ӱренер; П: алтай тилди ӱренип, тереҥ билгирлерге јединер
2 01.09-05.09
2.1 2. Эрмек-куучын. (3 час)
Тил ле эрмек-куучын. Текст. Текст ле эрмек-куучынныҥ бӱдӱмдери. 1 Л: кижиниҥ кӱӱн-санаазын чыгара айдарында сӧстиҥ учурлузын оҥдооры; оос ло бичилген эрмек-куучында чокым, јарт, эптӱ тилле чыгара айдар ла бичип јетирер;
М.П: эрмек-куучынныҥ башка-башка бӱдӱмдериле, марларыла тузаланып билер;
П: тексттин темдектерин билер, тексттиҥ бӱдӱмин, эрмектердиҥ колбошкон эп-аргаларын билип јартаар; ченелте ишти алган билгирлерине тайанып будӱреле, јастыраларын тӱзедип билер
3 07.09-12.09 2.2 Jакылталу диктант бичиири. 1 4 07.09-12.09 2.3 Jастыраларын тӱзедер урок. 1 5 14.09-19.09 3.1 3. Морфология. (5 час)
Куучын-эрмектиҥ алдынаҥ учурлу бӧлӱктери. Адалгыш. Jарталгыш.Тооломо. Солума ла глагол. 1 Л: алтай тилде «куучын-эрмектиҥ бӧлӱктери» деген оҥдомол нени темдектеп турганын јарт билер, адалгыш,јарталгыш, тооломо, солума ла глаглол деп к-э бӧлӱктерин олордыҥ грамматикалык темдектериле таныыр, куучын-эрмегинде тузаланып билер;
М.П: орус тилдиҥ куучын-эрмектериниҥ темдектериле алтай тилдиҥ к-э бӧлӱктерин тӱҥдештирип, тӱҥейин ле башказын сезер ле аҥылап билер, билгени аайынча тӧс шӱӱлте чыгарып, оосло куучындап јартап билер.
П: алтай тилдиҥ куучын-эрмектериниҥ лексико-грамматический разрядтарыла таныжар, ӱренген бӧлӱк аайынча толо јетирӱ эдип, бӱдӱн бӧлӱк аайынча толо шӱӱлтеге таҥынаҥ келер ле ол шӱӱлтезин чыгара айдып билер.
6 14.09-19.09 3.2 Куучын-эрмектиҥ болушчы бӧлӱктери. Бӧлӱгеш, уланты, колбоочы. 1 7 21.09-26.09 3.3 Практический иш бӱдӱрери. Алтай бичиичилердиҥ чӱмдемелдеринде куучын-эрмектерди шиҥдеп, грамматический ылгамалдар бӱдӱрери. 1 8 21.09-26.09 3.4 Ӱренген тема аайынча јакылталу диктант бичиири. 1 9 28.09-03.10 3.5 Jастыраларла иш бӱдӱрери. Ӧткӧнин катап кӧрӧри. 1 10 28.09-03.10 4.1 4. Синтаксис ле пунктуация. (26 час)
Синтаксис нени ӱренет. Сӧсколбу. 1 Л: синтаксис керегинде билгирин эске алынып, билгирлерин ӱспей, колбоштырып, тереҥжидип, анан ары таскадынар.
Таскадуларды бӱдӱрип алала, омӧликте иштеп турган нӧкӧрлорине болужар, јастыраларын тузедип ле тӱзединип билер, болгон јастыраны оҥдоп, јартап берерине белен болор.
М.П: куучындажарыныҥ культуразыныҥ аҥылу ээжилерин буспай, бой-бойыла диалог тургузары, нӧкӧриниҥ каруузын угуп, тӱзедип билери, оос куучын-эрмегин таскадары.
П: синтаксис тилдиҥ кандый бӧлӱги, нени ӱренип турганын чокым билери; сӧс – сӧсколбу – эрмек деп схема аайынча иштеп билери; эрмек – куучын-эрмектиҥ тӧс единицазы деп оҥдоп, айдылган амадулары аайынча эрмектерди ылгаштырып билери, ого келиштире эрмектерди бойы тургузып, jартап билери; эрмектиҥ грамматический тӧзӧгӧзин jастыра jогынаҥ таап билери; эрмектиҥ эчеҥи чледерин темдектериле таап, тайанар таблицаларла тузаланып билери, укташ члендерлӱ эрмектерде токтой тӱжер темдектердиҥ ээжилерин билип, олорды jартап, алган билгирин тест, практический иштерде, ченелте иштерде де, текши jӱрӱминде тузаланар.
Колболу эрмек деп оҥдомолло тузаланып, тегин эрмектеҥ колболу эрмекти грамматический темдектериле аҥылап, берилген эрмекти члендериле jастыра jогынаҥ ылгап билер;
Текшилей кӧргӧн темаларла коштой, алтай тилдиҥ байлыгын бойына ачып, улай ла сӧзлигин байыдар, сӧзлик сӧстӧрлӧ сӧсколбулар, тегин эрмек, колболу эрмек тургузары; берилген эрмектиҥ характеристиказын чын берери, ӱн jанынаҥ чын аҥылап кычырарын билер.
Ӱренген темалар аайынча бичилген куучын-эрмекле тузаланып, кыска чӱмдемелдер бичип ӱренип алар, диктанттарда ӱренген ээжилерге тайанып, токтой тӱжер темдектерин чын тургузып, сӧстӧрдиҥ уур орфограммаларын аҥылап ла jартап билер.
11 05.10-10.10 4.2 Сӧсколбуныҥ тӧс лӧ камаанду сӧзи. Сӧсколбуны ылгаары. 1 12 05.10-10.10 4.3 Эрмек – куучын-эрмектиҥ тӧс единицзы. 1 13 12.10-17.10 4.4 Амадузы аайынча jетирӱ, суракту, jакаруэрмектер. Ӱн характеристика аайынча кыйгылу эрмектер. 1 14 12.10-17.10 4.5 Эрмекте кижиниҥ сезимдери кӧргӱзилгени. 1 15 19.10-24.10 4.6 Эрмектиҥ грамматический тӧзӧгӧзи. Баштаачы ла айдылаачы. Олордыҥ айдылары. 1 16 19.10-24.10 4.7 Ӱренген темаларла билгирин тузаланып, jурук аайынча чӱмдемел бичиири. 1 17 26.10-31.10 4.8 Jастыраларла иш бӱдӱрери. Ӧткӧн темаларды катап кӧрӧри. 1 18 26.10-31.10 4.9 Кеҥиткен ле кеҥитпеген эрмектер. 1 19 09.11-14.11 4.10 Практический иш. Эрмектин тӧс члендерин табары ла эрмекти план аайынча ылгаары. 1 20 09.11-14.11 4.11 Эчеҥи члендер ле эрмекте олордыҥ учуры. 1 21 16.11-21.11 4.12 Толтыраачы. 1 22 16.11-21.11 4.13 Айалга. 1 23 23.11-28.11 4.14 Ӱренген темаларды быжулаары. 1 24 23.11-28.11 4.15 Эрмекти члендериле ылгаар таҥынаҥ бӱдӱрер иш. 1 25 30.11-05.12 4.16 Укташ члендерлӱ эрмектер. 1 26 30.11-05.12 4.17 Укташ члендӱ эрмектерде токтой тӱжер темдектер. 1 27 07.12-12.12 4.18 Jакылталарлу диктант бичиири. 1 28 07.12-12.12 4.19 Jастыраларла иш. Ӧткӧн темалар аайынча тест иш. 1 29 14.12-19.12 4.20 Укташ члендерде бириктиреечи сӧс турары. 1 30 14.12-19.12 4.21 Таскадулар аайынча таҥынаҥ бӱдӱрер иш. 1 31 21.12-26.12 4.22 Кычыру сӧс. Чике эрмек-куучын. 1 32 21.12-26.12 4.23 Колболу эрмек керегинде јетирӱ. 1 33 28.12-30.12 4.24 Ӱренген темалар аайынча диктант бичиири. 1 34 28.12-30.12 4.25 Диктанттыҥ анализи ле јастыраларла иш. Сӧзлик иш. 1 35 12.01-16.01 4.26 «Синтакис ле пунктуация» деп теманы катап кӧрӧри. 1 36 12.01-16.01
5.1 5. Фонетика. Графика. Орфография ла орфоэпия. (21 час)
Фонетика. Графика. Орфография ла орфоэпия. Лингвистиканыҥ бӧлӱктери. 1 Л: кандый ла класста бӧлӱк аайынча ӱренгенин эске алынып, билгирлерин ӱспей, колбоштырып, тереҥжидип, анаҥ ары таскадынарын улалтар.Таскадуларды бӱдӱрип алала, ӧмӧликте иштеп турган нӧкӧрлӧрине болужар, јастыраларын тӱзедип ле тӱзединип билер, болгон јастыраны оҥдоп, јартап берерине белен болор; М.П: куучындажарыныҥ культуразыныҥ аҥылу ээжилерин буспай, диалог тургузары, нӧкӧриниҥ каруузын угуп, тӱзедип билери, орус тилдиҥ урогында алган билгирди тузаланып, фонетика ылгамалды бӱдӱрер;алтай тилде ле орус тилде ылгамалдардыҥ тӱнейин ле башказын ылгаштырар;П: фонетика, графика, орфоэпия, орфография деп оҥдомолдор нени темдектеп турганын эске алынар, алтай тилдин графиказы солынганы керегинде тереҥжиде билип алар, эрмек-куучынныҥ табыштары, тилде олордыҥ учуры ла табыш солынганынан сӧстиҥ учуры кубула бергенин шиҥдеер, табыштар јымжак ла катуга, бӱдер эп-аргазыла кеҥ ле тапчыга, эр. туружарыла эрин чӧйилер ле эрин чойилбес болоры; сӧсти јастыра јогынаҥ ылгап, эске алынар. Сӧсти бӱдӱмиле ылгап билер. Тест иштти алган билгирлерине тайанып бӱдӱрип, јакшы турулталарга јединерге албаданар.
Ӱлгерди, прозаикалык чӱмдемелди ӱнле аҥылап, кажылгак jогыган кычырып ла кыска анализ бӱдӱрип билер: чӱмдемелде не керегинде айдылган, автор бисти неге ӱредет, учуры јарт эмес сӧстӧр бар ба, олордын лексикалык учурын jартап билери, диктантка берилген jакылталарды jастыра jогынаҥ бӱдӱрерге албаданар. Айдылган тӧс шӱӱлте аайынча класста нӧкӧрлӧриле ӧмӧликте шӱӱжип , jастыраларын тӱзедип билер.
37 18.01-23.01 5.2 Текст. Тексттиҥ бажалыгы. Абзац. Тӧс лӧ кичинек темалар. 1 38 18.01-23.01 5.3 Эрмек-куучынныҥ табыштары, олордыҥ бӱдери. 1 39 25.01-30.01 5.4 Ӱндӱ ле туйук табыштар. Ӱндӱ табыштар, олордыҥ бӧлинери. 1 40 25.01-30.01 5.5 Элес ӱндӱлердиҥ чын бичилери. Редукция. 1 41 01.02-06.02 5.6 Таскаду иштер бӱдӱрери. Эрин ӱндӱлердиҥ чын бичилери. 1 42 01.02-06.02 5.7 Сингармонизм. Таҥдай гармония ла эрин гармония. 1 43 08.02-13.02 5.8 Узун ӱндӱлердиҥ чын бичилери. 1 44 08.02-13.02 5.9 Jартамалду сӧзлик иш. Тест иш будӱрери. 1 45
46 15.02-20.02 5.10
5.11 Ӱренген темалар аайынча практический иш бӱдурери. 2 47 22.02-27.02 5.12 Туйук табыштар ла таныктар. 1 48 22.02-27.02 5.13 Ӱнгӱр ле тунгак туйук табыштар. Эжерлу ле эжери јок туйук табыштар. 1 49 29.02-05.03 5.14 Алтай тилдиҥ таныктары. Таҥмалык. Алтай таҥмалыктыҥ тӱӱкизинеҥ. 1 50 29.02-05.03 5.15 Ӱйе. Согулта. 1 51 07.03-12.03 5.16 Оос эрмек-куучында колболу глаголдордыҥ кыскарта айдылары. Элес айдылар табыштарды чын бичиири. 1 52
53 07.03-12.03
14.03-19.03
5.17
5.18 Чӱмдемел иш. Кычырган ӱлгерлери аайынча ар-бӱткенниҥ јурамалын бичиири. 2 54 14.03-19.03 5.19 «Фонетика. Графика. Орфоэпия» деп бӧлӱктерди катап кӧрӧри. 1 55 21.03-26.03 5.20 Jакылталу ченелте диктант бичиири. 1 56 21.03-26.03 5.21 Jастыраларды ылгаар иш. Ӱренген бӧлӱк аайынча тест иш. 1 57 04.04-09.04 6.1 6. Лексика ла бузулбас сосколбулар. (6 час)
Сӧс. Оныҥ лексичекий учуры.1 Л: алтай тилде диалект сӧстӧр, јер- јериле башка болор сӧстӧр барын билип, алтай тил јебрен тазыл-тамырлу деп оҥдоп јӱрери;
Таскадуларды бӱдӱрип алала, ӧмӧликте иштеп турган нӧкӧрлӧрине болужар, биледе башка сӧстӧрди канайда айдып турганын эптӱ шӱӱжер.
М.П: орус тилдиҥ урогында алган билгирди тузаланып, кӧчӱре учурлу сӧстӧрди, бузулбас сӧсколбулардыҥ тӱҥейин шиҥдеп, оос ло бичилген к-э тузаланарга ӱренер.П: бӧлӱк аайынча текши шӱӱлте чыгарып билер; сӧзлик јазап, бузулбас с-колбуларды, эскирип калган сӧстӧрди, ӧскӧ тилдердеҥ кирген сӧстӧрди билер.
58 04.04-09.04 6.2 Синонимдер. Синонимический тизӱ. Антонимдер. Омонимдер. Омоформалар. 1 59 11.04-16.04 6.3 Текши тузаланар ла текши тузаланбай турган сӧстӧр.Чике ле кӧчӱре учурлу сӧстӧр. 1 60 11.04-16.04 6.4 Тегин сӧсколбулар ла бузулбас сӧсколбулар. 1 61 18.04-23.04 6.5 Эскирип калган ла јаҥы сӧстӧр, ӧскӧ тилдердеҥ кирген сӧстӧр. 1 62 18.04-23.04 6.6 Ӱренген темалар аайынча тест-jакылта иш бӱдӱрери. 1 63 25.04-30.04 7.1 7. Сӧстиҥ бӱдӱми ле бӱдери. (6 час)
Сӧстиҥ тазылы. Угы јаҥыс сӧстӧр. Сӧс бӱдӱрер кожулта ла тӧзӧгӧ. Сӧс кубултар кожулталар . Сӧсти бӱдӱмиле ылгаарына ӱренери. 1 Л: Билгири ӱзӱктей эмес болорын кичеенер. М.П: куучындажарыныҥ культуразыныҥ аҥылу ээжилерин буспай, нӧкӧриниҥ каруузын угуп, тӱзедип билери; алтай тилде ле орус тилде ылгамалдардыҥ тӱҥейин ле башказын ылгаштырар; П: сӧстин тазылын јастыра јогынаҥ таап, сӧс бӱдӱрер ле сӧс кубултар морфемаларды ылгаштырар. Сӧсти бӱдӱмиле ылгаар алгоритмди билер.Белетеп алган презентация аайынча кӧнӱ су-алтай эрмек-куучынла клазына куучындаар; колболу сӧстӧрдиҥ чын бичилерин сананып алар, к-э тузаланар, ӱренген тема аайынча тӱп шӱӱлте чыгарып ӱренер.бббб иииипппппбБББбббб Белете
64 25.04-30.04 7.2 Кебер бӱдӱрер кожулталар: сӧс кубултар ла кеп бӱдӱрер. 1 65 04.05-07.05 7.3 Јылдык ченелте иш. 1 66 10.05-14.05 7.4 Сӧстӧр бӱдер эп-аргалар. Колболу сӧстӧр. Јастыраларла иш. Јакылталар. 1 67 10.05-14.05 7.5 Колболу глаголдордыҥ чын бичилери ле айдылары. 1 68 16.05-21.05 7.6 Сӧстиҥ бӱдӱми ле бӱдери (морфемика) деп теманы катап кӧрӧри. Тест иш. 1 70 23.05-30.05 8.2 Jастыраларла иш. Jакылталар. 1 Бастыра: 68 час Программаны тургузарында тузаланган бичиктер ле методикалык ууламјылар.
Н.Б. Тайборина, К.К. Пиянтинова, Ж.И. Амырова «Алтай тилле бодоштыра программалар 5-9 класстарга» –Алтай Республиканыҥ ӱредӱ, билим ле јашӧскӱрим политикалык Министерствозы, Горно-Алтайск, 2012
Ж.И.Амырова, Н.Г. Сулукова «Алтай тил» - Алтай Республиканыҥ ӱредӱ, билим ле јашӧскӱрим политикалык Министерствозы, Горно-Алтайск, 2012
Н.Н. Суразакова «Алтай тилле ӱренчиктердиҥ билгирин, нени эдип билерин ле таскамалын баалап тургузар темдектердиҥ кемјӱлери (нормалары)» - Горно-Алтайск, 2001
Ӱредулик диск «Алтай тил», 5 класс