Саха народнай суруйааччыта Иван Гоголевка аналлаах булугас эйдээхтэр курэхтэрэ

Иван Михайлович Гоголев – Кындылга аналлаах интеллектуальнай оонньуу.
Сыала: Иван Михайлович Гоголев – Кындыл олоҕун, айар үлэтин билиһиннэрии. Суруйааччы туһунан ылбыт билиитинэн муҥурдаммакка, өссө дириҥник хасыһан, чинчийэн билиитин хаҥатынарыгар олук ууруу. Төрөөбүт тылга, литератураҕа интэриэһи көбүтүү. Толкуйдуур, бииргэ үлэлиир дьоҕуру сайыннарыы.
Киириитэ. Иван Михайлович Гоголев – Кындыл олоҕун, айар үлэтин билиһиннэрии. “Мин күн уолабын» хоһооннорун хоһоонноохтук ааҕыы
Интеллектуальнай оонньуу.
I. түһүмэх. «Тапталлаах кинигэ». Тылтан тыл таһаарыы.
Мин таптыыбын олустук
«Ыстаал хайдах хатарыллыбытын»
Сүрэҕим ыстаал курдук
Тоҥуй, тымныы буолбатын.
И.Гоголев «Хара кыталык » диэн үс кинигэлээх историческай романнаах.
«Хара кыталык » - бу тыллары туһанан тылларда таһаарыҥ.
Хаар, талкы, кыыл, ыал, тыал, тыы, ыт, ат, тыыл,
II. түһүмэх. «Сулустар ыҥыраллар». Суруйааччылар псевдонимнарын суруй.
Сулуста – күөх светофор,
Киэһэ аайы умайар,
Үргүбүт былыт уҥуор
Суол аһаҕас диэн ыйар.
Алексей Елисеевич Кулаковскай -
Платон Алексеевич Слепцов –
Иван Михайлович Гоголев –
Серафим Романович Кулачиков –
Дмитрий Кононович Сивцев -
III. түһүмэх. «Чугдаарар туйахтар». Ыһыллыбыт өс хоһоонноро.
Элбэх айан суолун тыырдым,
Биири биллим ол түмүгэр
Ханнык да кыра ыллык
Ханна эмэ син биир тиийэр.
Өйдөөх өйүнэн эрдэ кырдьыаҥ. Мээнэҕэ кыыһырыма – оҥорор уустук. Алдьатар дөбөҥ, өлөртөн куотар.
Оломун билбэккэ кирсиҥ быстаарай. Киһиргиибин диэн эмискэ көстүбэт. Үчүгэй доҕор ууга кииримэ.
V I. түһүмэх «Кыһыл көмүс муостаах таба»
Итэҕэйиҥ, романтиктар,
Мин хотугу кыраайбар
Кыраман былыргыттан
Көмүс муостаах таба баар.
Хобота суох слон ханна баарый? (Шахмат)
Олунньу 31 кµнµгэр туох буолбутай? (Маннык кµн суох)
Остуол 4 муннугуттан биирин эмти эрбээбиттэр? Хас муннук буолбутуй? (5)
Уу кэлиититтэн куобахтары быыґаабыт о±онньор. (Мазай)
Ханнык ноталарынан устаны кээмэйдииллэрий? (Ми-ля-ми)
Сымнатар бэлиэ саха тылыгар ханна турарый? (Тыл ортотугар)
Ханнык остуоруйа±а кыыс кыґын ньургуґуннуу барбытай? (12 ый)
Дьиэ иґинээ±и тымныы о±онньор (Холодильник)
Ханнык икки нота о±уруокка µµнэрий? (Фасоль)
Уокка умайбат, ууга тимирбэт туох баарый? (Муус)
Бэйэтэ эриэн, кµі±µ сиир, µрµІµ биэрэр туох баарый? (Ынах)
Сахаларга o±o±o аналлаах сурунаал. (Чуораанчык)
Ханнык хомурдуос тіріібµт ыйын аатын этэрий? (Майский)
Хатырыктаах кынаттаах ханнык кітір баарый? (Пингвин)
16. Сµбµікµлэттэн уонна тростниктан ханнык бородуукта оІоґулларый?(Саахар)
Сир аннынаа±ы тимир суол. (Метро)
Ханнык судаарыстыбаны тібі±і уурунуохха сібµй? (Панама)
Бадараантан хостонор оттук. (Торф)
II TY¤YMЭX
Бу предмет кімөтµнэн айымньы геройа байбыта, онтун былдьаан ылбыттара да, атыттарга кіміліспіті±і. (Эллэй, Чурумчуку)
Бу кыысчаан Андерсен остуоруйатыттан уста мээрэйинэн ааттанар. Хаґый? (Дюймовочка, 2,5 см)
Луук, Помидор, Вишня, Лимон, Тыква, Апельсин ханнык остуоруйа геройдарай? ("Чипполино мµччµргэннээх сырыылара")
Талла±ар кулгаахтаах ырыа геройа. (Чебурашка)
Бу предметинэн тугу ба±ар оноруохха сіп уонна нуучча остуоруйатын геройун ілірµіххэ сіп. (Иннэ)
Отчут хотуурун таптайар тимирэ. (Кыстык)
IIIТҐ¤ҐМЭХ. Капитаннар күрэхтэрэ.
Сирдьитинэн таай.
Айымньы геройа эмискэ байар.
Элбэх до±ррдонор, далбарга-мааныга сылдьар.
Кинини уорарга холоноллор, ону биир хорсун киґи быыґыыр.
Кинилэр сыбаайбалыыллар.
5. Бу геройбут саамай сыаналаах баайа сылабаар эбит. (Муха-цокотуха).
IV ТҐ¤ҐМЭХ «Булугас өй”
Тµргэн эппиэт. (Хамаанда аайы тус-туспа бэриллэр).
I хамаанда ыйытыылараЫнах кырата. (Ньирэй)
Массыына дьиэтэ. (Гараж)
Сэттэтэ кээмэйдээ - (биирдэ быс)
Космонавт кістµµмэ. (Скафандр)
Россия хотугу столицата. (Санкт-Петербург)
Ханнык куорат кітөрµй? (Орел)
Ханнык хаар тургэнник уулларый? (Кирдээх)
Атын дьон харчытын aa±ap массыына. (Такси)
Мас уол а±ата. (Карло)
Дьиэ турар миэстэтэ. (Тиэргэн)
"Мунурданыы" кинигэ 7-с буукубата. (А)
Боксалаґар миэстэ. (Ринг)
Еж кыґыІІы дьарыга. (Утуйуу)
Ґірµµ, кір-кµлµµ тµгэнэ. (Бырааґынньык)
Итальянскайдыы - "тартуфель", нууччалыы - (картофель).
Аптаах ыскаатар. (Самобранка)
Суоттанар сурук. (Ахсаан)
Ойуур суола. (Ыллык)
II хамаанда ыйытыылараИннэлээх - колобок. (ёж)
Ыт дьиэтэ. (Уйата)
Ґірэнээччи бастакы кинигэтэ. (Букубаар)
Дьэгэ-Бааба тус кіліті. (Кэлии, сиппиир)
"Сим-Сим арылын" ким аптаах тылай? (Али-Баба)
Биэ о±ото. (Кулунчук)
Чыычаахтар co±ypyy уйа тутталлар дуо? (Суох)
Миэстэтиттэн сы±арыйбакка туох айанныырый? (Кэм, бириэмэ)
ТэІ ірµттээх кіні муннук. (Квадрат)
Ханнык нота хомпуокка туттуллубатый? (Соль)
Ханнык ба±арар тылынан туох саІарарый? (Ой дуораана)
Циркэ±э оонньуур миэстэлэрэ. (Арена)
Космическай тэриэлкэ±э маарынныыр о±уруот аґын аата. (Патиссон).
Ким тоґо±олоох хаптаґыІІа сытарый? (Йога)
Тимиргэ сыырастан туох µіскµµрµй? (Дьэбин)
Судаарыстыба бэлиэтэ. (Гербэ)
Саамай сµµрµк кітір. (Страус)
Этии бµтэр бэлиэтэ. (Туочука)
V. Түьүмэх. “Тииц мэйии”
Иван Гоголев төрөөбүт куората. (Бүлүү)
Төрөөбүт күнэ, ыйа (тохсунньу 18күнэ)
Сыла. /1930/
Бастакы хоһоонноро ханнык сурунаалга бэчээттэммиттэрэй? (Хотугу сулус)
Маҥнайгы кинигэтэ хас сыллаахха бэчээттэммитэй? /1952/
Жанрын ый:
Мэник Мэнигийээн ( комедия)
Үрүҥ көмүс иҥэһэ(драма)
Хара кыталык(роман)
Олорор мутуккун кэрдимэ(сэһэн)
Таптал хатыҥа(поэма)
Күнү –күнү таптыыбын (хоһоон)
Иван Гоголев эбэтэ (Огдооччуйа)
VI. Түмүктээһин. “Поэзия хонуута”
Ыалдьыттааҥ, баһаалыста,
Аадырыһым миэнэ саҥа
Поэзия хонуута,
Лирика киэҥ балаҕана.
Иван Михайлович Гоголев – Кындыл биһиги кэккэбитигэр суох. Кэннигэр хааллылар өлбөт сүппэт айымньылара, сырдык кэриэһэ, күндү мөссүөнэ, оҕолоро, ыччатара. Кини аата саха саҥалаах баарын тухары умнуллуох туһа суох. Кини курдук куруук сырдыкка, кэрэҕэ тардыһан улаатан, дьоҥҥутугар – дойдугутугар туһаны оҥорор-аҕалар улахан дьон буолан тахсаргытыгар.