Баяндама А?ылшын ж?не ?аза? тілдеріндегі сын есімні? шырайларын салыстыра о?ыту
Танагузова Д.А.
№16 орта мектеп-гимназиясының
ағылшын тілі пәнінің мұғалімі
Талдықорған қаласы
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі сын есімнің шырайларын салыстыра оқыту
Шет тілін меңгеру өте күрделі үрдіс. Өзге тілді меңгеру үшін адам ең бірінші ана тілінің тілдік құбылыстарын жетік меңгеру керек. Ана тілі- басқа тілді үйренудің негізгі қайнар көзі. Қазіргі кезде ана тіліне сүйене отырып оқыту ұстанымы ана тілі мен үйренетін тілдің ерекшеліктерін салыстыра оқу кең қолдау табуда. Олай болса , кез келген шетел тілін үйретуде ана тілінің алатын орны ерекше. Бұл ұстанымды жүзеге асыру үшін ана тілі мен шет тілін әр түрлі деңгейде салыстыру және үйренетін тілдік материалды оқушылардың саналы түсінуі қажет. Осыған орай
орта буында ағылшын тілі сабағында сын есімнің шырайларын өткенде, оны қазақ тіліндегі сын есімнің шырайларымен салыстыра өткізу өте тиімді.
Сын есім ( Adjective) – грамматиканың күрделі бір саласы.
Заттың түр-түсін ( реңін) , сапасын , сипатын , салмағын , көлемін , дәмін , иісін білдіретін сөз табы сын есім деп аталады.250888532829500 Заттың белгілері бізді қоршаған дүниеде бірде анық, бірде күңгірт , бәсең , енді бірде бір-бірінен салыстырыла аңғарылып жатады. Заттың түрлі белгілерінің арасын анықтап, неғұрлым дәл көрсету мақсатында тілде түрлі қосымшалар қолданылады.
Зат белгілерінің әр түрлілігін , бір-бірінен артық-кемдігін білдіретін сын есім формалары шырай деп аталады.
Шырайдың түрлері
1.Салыстырмалы шырай – зат белгілерінің артық-кемдігін білдіретін бір-бірімен салыстыру арқылы анықтайтын шырай түрі.
Салыстырмалы шырайдың жасалу жолдары
–ырақ, -ірек , -рақ ,- рек :
– лау , -леу , -дау , -деу , тау , - теу :
– қыл , - ғыл , - қылт , - ғылт :
– шыл , - шіл :
2. Күшейтпелі шырай – зат белгілері басқа зат белгілер мен салыстырғанда өте артық немесе өте кем екендігін анықтайтын шырай түрі.
Күшейтпелі шырай негізгі сын есімге күшейткіш буынды қосу арқылы жасалады:
жап-жасыл , аппақ , боп-боз , ап-аласа т.б...
3. Асырмалы шырай – зат белгілерін басқа заттардан тым көтеріп немесе тым төмендетіп көрсететін шырай.
Асырмалы шырай өте , тым , аса , ең , нақ , тіпті , орасан , керемет сияқты үстеулердің тіркесуінен жасалады : аса биік , өте әдемі , тым жақсы , т.б....
Making ways degrees of comparison of adjectives
168084517145000127127019050000461645171450008807451905000024714201905000020618451905000042545171450004254519050000 1.Adjectives have one or two syllables take
425455016500 1.1. Suffix –er in comparative and – est superlative
4254510477500 1.2. Strong - stronger - the strongest
4254550165004254550165004254510033000 1.3. Adjectives end with letter “y” exchange “ i “
1.4. Dirty – dirtier – the dirtiest
1.5. Adjectives have more syllables make
1.6. Comparative degree with word “ more” Superlative degree with word “ most”
ex : more beautiful - the most beautiful
1.7. Irregular adjectives ex : good – better –the best
Comparative and Superlative Adjectives
( Сын есімнің салыстырмалы және күшейтпелі шырайлары)
Сын есімдер Жай шырай Салыстырмалы шырай Күшейтпелі шырай
Бір буынды сын есімдер fast
slow
cold faster
slower
colder the fastest
the slowest
the coldest
Көп буынды сын есімдер interesting
difficult
more interesting
more difficult the most interesting
the most difficult
Y әріпі дауыссыз дыбыстан кейін i дыбысына өзгереді,
бірақ дауысты дыбыстан кейін келсе өзгермейді. dry
early
gay drier
earlier
gayer the driest
the earliest
the gayest
Бір буынды сын есімдердің соңында дауысты дыбыстан кейін дауыссыз дыбыс келсе , сол дауыссыз дыбыс екі рет жазылады hot
big
hotter
bigger the hottest
the biggest
The diagram for the irregular adjectives
Positive Comparative Superlative
good better the best
bad worse the worst
little less the least
much/many more the most
Kazakh language English language
-3670301073151.Comparative degree has
six kinds of suffixes:
1.-rak-rek
2.-lau-leu
3.-kyl-gyl
4.-shyl-shil
5.-gysh-ilder
6.sha-she
1
001.Comparative degree has
six kinds of suffixes:
1.-rak-rek
2.-lau-leu
3.-kyl-gyl
4.-shyl-shil
5.-gysh-ilder
6.sha-she
1
2461895183515Comparative degree has suffixer,more syllable words with helping.
More and irregular adjectives are different in comparative and Superlative degree
Modals as…as ; not so / as…as
00Comparative degree has suffixer,more syllable words with helping.
More and irregular adjectives are different in comparative and Superlative degree
Modals as…as ; not so / as…as
-3434080546101.3 degrees of comparisons of adj.2.Positive degree are stem in both languages
001.3 degrees of comparisons of adj.2.Positive degree are stem in both languages
Grammar practice
1. Сomplete the sentences with the right adjective
He’s the----------------------(rich) man.
It’s the -----------------------( modern) flat.
This is the--------------------(good) hotel.
I think that story is ----------- ( interesting) than this one.
Asel is the --------------------(pretty) girl in our class.
2.Complete the chart.
Positive Comparative Superlative
------------------------- more expensive ----------------------------
many ---------------------------- ---------------------------
------------------------ --------------------------- the happiest
beautiful ---------------------------- ----------------------------
3. Берілген мақалдарды тиісті шырайларына қойып жазу.
1.Honesty is the best policy. Арыңды жасыңнан сақта.
2.A good beginning makes a good ending. Бітер істің басына жақсы келер қасына.
3.The least said , the soonest mended.Сөз жүйесін тапса – мал иесін табар.
4.Two heads are better than one. Кеңесіп пішкен тон келте болмас.
5.Hunger is the best sauce . Аштық ас талғамайды.
6.Better late than never . Ештен кеш жақсы
Positive Comparative Superlative
4.Complete the questions with the superlative form of the adjective, then try
to answer them.
a. What is------------------(high) mountain in the world ?
b.What is ------------------(popular) sport in your country ?
c.Who is ----------------- (famous) actor in your country ?
d.Which is ---------------- (bad) season in your place ?
5.Put the words in the correct order to make sentences or questions.
a.better weather today the than yesterday is
b.building our in this the town is oldest
c.brother elder in Astana my lives
d.can I how the get to post-office nearest
Нені үйрену қажет ?
Сын есімнің салыстырмалы және күшейтпелі шырайларының жасалу жолын және дұрыс қолдануды үйрену.
Нені білуі тиіс ?
Осы тақырып бойынша өтетін сөздердің аясын кеңейту жәнесөйлемдерде дұрыс қолдана білу.
Қорыта айтқанда :
Ана тілі шәкірттерге үйреніп жүрген тілі ұқсастықтарымен қатар айырмашылықтарын да анықтауға көмектеседі.
Оның үстіне бұл тілдердің жалпы теориялық негіздері бір-біріне ұқсас.
Мәселен , шетел тілдерінің қай-қайсысында да фонетика , лексика , грамматика өтіледі. Шетел тілін жетік меңгеру үшін оқушы ең алдымен ана тілін , яғни қазақ тілін жетік меңгеру керек. Ол, ең алдымен , ана тілі шетел тілін үйрету тілі болып қана қоймай , салыстыру тілі де болып есептелетінін басшылыққа алған жөн.
Өйткені , салыстыра оқыту шетел тілін саналы түрде үйренуге мүмкіндік береді. Ал саналы түрде оқыту – дидактиканың басты ұстанымдарының бірі.